Celâlettin Arif Bey

Celâlettin Arif Bey, Meclisi Mebusan’ın son başkanı ve Türkiye Cumhuriyetinin ilk adalet bakanıdır. İstanbul Barosu‘nun kuruluşunda rol oynamış ve uzun süre başkanlığını yürütmüştür.

Celâlettin Arif Bey’in Yaşamı

Celâlettin Arif Bey, 19 Ocak 1875’te Erzurum’da doğmuştur. Hukukçu ve yazar Mehmed Ârif’in oğludur. Soğukçeşme Askerî Rüşdiyesi’nden sonra İstanbul’daki Mekteb-i Sultânî’de (Galatasaray Lisesi) okumuş, 1895’te liseyi bitirdikten sonra Paris’e giderek hukuk eğitimi almış, ardından 1901’de Mısır’a giderek Kahire’de avukatlığa başlamıştır.

Celâlettin Arif Bey, II. Meşrutiyet’in ilanından sonra Ağustos 1908’de İstanbul’a dönmüş, İttihat ve Terakki Fırkası’na karşı 13 Eylül 1908’de kurulan ilk muhalefet partisi Ahrar Fırkası’nın kurucuları arasında yer almış ancak Mondros Mütarekesi’nden sonra Dîvân-ı Harb’e verilen İttihat ve Terakkî Fırkası mensuplarının yargılanmalarında savunma avukatı olarak yer almaktan çekinmemiştir.

1909 yılında Hukuk Mektebi ile Mülkiye Mektebi’nin hukuk-ı esâsiyye(Anayasa Hukuku) kürsüsüne tayin edilmiş, burada verdiği dersleri Hukuk-ı Esâsiyye adıyla kitap olarak yayınlamıştır.

Celâleddin Ârif Bey’in Siyasi Hayatı ve Üstlendiği Görevler 

 1914 yılında İstanbul Barosu başkanlığına seçilmiş ve bu görevini 1920’ye kadar sürdürmüştür.

1919 yılında Millî Ahrar Fırkası ve Osmanlı Çiftçiler Derneği’nin adayı olarak katıldığı seçimlerde İstanbul mebusu seçilmiş, 12 Ocak 1920’de çalışmalarına başlayan ve Misak-ı Milli Kararlarını ilan eden son Osmanlı Meb‘ûsan Meclisi’nde geçici başkanlığa getirilmiş, 31 Ocak 1920’de başkan olan Reşad Hikmet’in ölümü üzerine 4 Mart 1920’de meclis başkanlığına seçilmiş, İstanbul’un işgali ve meclisin dağıtılmasından sonra 2 Nisan 1920’de Ankara’ya gitmiş, Mustafa Kemal ile görüş ayrılığı olmasına rağmen Millî Mücadele’yi desteklemiştir.

Celâleddin Ârif bey, 23 Nisan 1920’de açılan Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne Erzurum milletvekili olarak katılmış, meclis başkanlığına aday olmuş, Mustafa Kemal’in 110 oyuna karşılık 109 oy alarak meclis ikinci başkanlığına getirilmiştir. İki gün sonra kurulan Muvakkat İcra Encümeni’ne, 3 Mayıs 1920’de ise Adliye Vekilliğine(Adalet Bakanlığı) getirilmiş, Türkiye Cumhuriyetinin ilk adalet bakanı olmuştur. Millî Mücadele’ye katıldığı için İstanbul’da kurulan Dîvân-ı Harb tarafından gıyabında ölüm kararı verilmiştir.

24 Ocak 1921’de Adliye vekilliğinden ve meclis ikinci başkanlığından istifa eden Celâleddin Ârif bey; Mustafa Kemal tarafından Avrupa’ya gönderilmiş, Aralık 1921’de Roma Büyükelçisi olmuştur. 12 Temmuz 1922’de ikinci defa Adalet Bakanlığına tayin edilmiş ancak görevi kabul etmemiş; Haziran 1923’te Roma’daki görevinden ayrılmış ve Paris’e yerleşmiştir.

Celâleddin Ârif bey, 18 Ocak 1930 tarihinde Paris’te vefat etmiştir.