Hukuk Ansiklopedisi
Ad hoc, Roma Hukuku’ndan günümüze intikal etmiş Latince bir kavramdır.
Belli bir amaca yönelik, amaca özel, niyete mahsus, geçici anlamlarına gelmektedir. Bir sorunu çözmek için üretilen geçici bir çözüm yolunu tanımlamak için kullanılmaktadır. Kavram ile ifade edilen geçici çözümler, genellikle esnek ve duruma özel olmalarıyla bilinmektedir. Kavram, diplomasi alanında uzun bir geçmişe sahiptir.
Hukukta, Ad Hoc Terimi
Uluslararası Ceza Mahkemesinin daimi olmayan heyetleri bu kapsamdadır. BM’nin belli sorunlar için kurduğu geçici araştırma ve soruşturma komisyonları da bu vasıfla görev yapmaktadır.
Adhokrasi, kurumsallaşmış bürokratik yapı yerine geçici görevler yapan uzmanlaşmış örgütsel yapıları ifade etmektedir.
Ad hoc Yargıç, belirli bir dava veya hukuki mesele için geçici olarak atanmış yargıçtır. Bu tür yargıçlar, genellikle kalıcı bir yargıçlık pozisyonuna sahip değildir. Belirli bir durumu veya davayı yürütmek için oluşturulan özel bir mahkeme veya komisyonda görev yaparlar.
Türkiye’den, Rıza Türmen, Ayşe Işıl Karakaş ve Saadet Yüksel, AİHM’de daimi görevler üstlenmişlerdir. Uluslararası Ceza Mahkemesi’nde ise Aydın Sefa Akay daimi yargıç olarak görev yapmıştır.
Ad hoc Hakem, Tarafların herhangi bir tahkim kurumuna tabi olmaksızın hakem veya hakem heyetini oluşturması ve tahkim usulünü belirlemesi ile görevini yapmaktadır. Tarafların anlaşmasıyla ve sadece o taraflar arasındaki somut uyuşmazlığı çözmek için geçici olarak görevlendirilmektedir.
AİHM Uygulaması:
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde bir daire önüne gelen davada, ulusal hâkimin başvurunun incelenmesinde görev alabilmesi mümkün değilse daire başkanı tarafından onun yerine ad hoc hâkim atanmaktadır. AiHM uygulamasında, ilgili hükümet tarafından, ulusal yargıcın dava heyetine katılımının mümkün olmadığı, davadan çekildiği ya da dava heyetine katılmaktan muaf olduğu durumlarda geçici olarak atanan yargıçtır.
