29 Ekim – Hukuk Takvimi

İngiliz kâşif Sir Walter Raleigh, idam edildi. (Doğumu: 1554) Büyük hayali kendisine ait geniş bir koloni kurmaktı. Yeni Dünya olarak tanımlanan Kuzey Amerika’ya başarılı seferler yapması sayesinde I. Elizabeth tarafından Sir unvanı verildi. Virginia eyaletini kurdu. Tahta çıkan yeni kral I. James 1616 yılında onu hapse attı. Amerika’da altın altın aramak üzere kralı ikna ederek hapisten kurtuldu ve sefere çıktı. Dönüş yolunda İspanyollarla çıkan çatışmayı kazanmasına rağmen Kralın İspanyollarla iyi geçinme politikası sonucunda 1618 yılında halka açık bir yerde infaz edildi.

Mucit, matematikçi, filozof ve hukukçu Jean le Rond d’Alembert, yaşamını yitirdi. (Doğumu: 16 Kasım 1717)  Collège Mazarin’de felsefe, hukuk ve sanat okudu. 1738’de avukatlığa hak kazandı ancak o tıp ve matematikle de ilgilendi. Bir çok bilim akademisine ve kraliyet cemiyetine kabul edildi. O dönem Fransa’da yayınlanan Encyclopédie(Ansiklopedi)nin editörlerinden biri oldu. “Pi Sayısı”, “Merkezkaç Kuvveti” ve “Oran Testi” hakkında yeni teoriler geliştirdi ve icatlar yaptı. Çok sayıda eser bıraktı.

1863

İsviçreli Henri Dumant’ın öncülüğünde Cenevre’de toplanan 16 ülke, Uluslararası Kızılhaç’ın kurulmasına karar verdi. Bu karar üzerine Kızılhaç 9 Şubat 1863’te kuruldu. Örgütün ilkeleri; İnsaniyetçilik, Ayrım gözetmemek, Tarafsızlık, Bağımsızlık, Gönüllülük, Birlik ve Evrensellik olarak belirlendi.

1888

Britanya İmparatorluğu, Alman İmparatorluğu, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, İspanyol İmparatorluğu, Fransa, İtalya, Hollanda, Rus İmparatorluğu ve Osmanlı İmparatorluğu arasında, İstanbul Antlaşması’nın (Convention of Constantinople) nihai metni imzalandı.

1901

Amerika Birleşik Devletleri’nin 25. başkanı olan ve 4 Mart 1897 – 14 Eylül 1901 tarihlerinde görev yapan William McKinley‘e, 6 Eylül 1901 tarihinde suikast düzenleyen Polonya asıllı anarşist Leon Czolgosz elektrikli sandalyede idam edildi. Hukukçu Başkan 14 Eylülde yaşamını yitirmişti.

1907

Sait Paşa’nın Danıştay’daki(Şuray-ı Devlet)  görevi sona erdi. Yerine aynı tarihte Hasan Fehmi Paşa getirildi.

1919

ILO-2 No’lu İşsizlik Sözleşmesi, 29 Ekim 1919 tarihinde Uluslararası Çalışma Örgütü(ILO) tarafından kabul edildi. Sözleşme, merkezi bir makamın kontrolüne tabi resmi parasız iş bulma büro sistemi kurulmasını öngörüyordu. Türkiye sözleşmeyi 916.02.1950 tarihinde 5543 sayılı yasa ile onayladı. Sözleşmenin onaylandığına dair yasa Resmi Gazetenin 18.02.1950 tarihli sayısında yayınlanarak sözleşme yürürlüğe girdi.

1921

ILO 15 No’lu Asgari Yaş (Trimciler ve Ateşçiler) Sözleşmesi, Uluslararası Çalışma Örgütü(ILO) tarafından 29 Ekim 1921 tarihinde kabul edildi. Sözleşme, Türkiye tarafından 25 Mayıs 1959 tarihli ve 7292 sayılı kanun ile kabul edildi ve Resmi Gazetenin 2 Haziran 1959 tarihli sayısında yayınlanarak yürürlüğe girdi.

1922

İtilaf Devletleri, Lozan’da toplanacak Konferans için Ankara ve İstanbul Hükümetlerinden delege gönderilmesini istemişlerdi. Ankara Hükümeti 29 Ekim’de, öneriyi kabul ettiğini bildirdi.

1921

Anayasa Hukuku profesörü Ahmet Ağaoğlu, Ankara hükümeti tarafından Matbuat Genel Müdürlüğü görevine getirildi. Görevi 1923’e kadar devam etti.

1923

 Türkiye’de ve Türk tarihinde ilk defa Cumhuriyet ilan edildi. Gazi Mustafa Kemal Paşa gizli oyla oybirliği ile Cumhurbaşkanı seçildi.

Türkiye’nin ilk sanat tarihi ve felsefe öğretmenlerinden olan Nazan İpşiroğlu, Türkiye’de cumhuriyetin ilan edildiği gün doğdu. Müzik, sanat ve kültür üzerine çok sayıda eser bıraktı. (Ölümü: 24 Ağustos 2015)

1924

 T.B.M.M. ikinci binasında Cumhuriyetin kuruluş yıldönümünü kutladı.

1924

Türkiye ile Irak arasındaki sınır çizgisi, Cemiyet-i Akvam’ın(Milletler Cemiyeti) 29 Ekim 1924 tarihli toplantısında kararlaştırıldığı şekilde (Brüksel Sınır Çizgisi) saptandı ve kesinleşti. Bu kararın ardından, 5 Haziran 1926 tarihinde, üç taraflı bir antlaşma olarak İngiltere, Türkiye ve Irak arasında Ankara Antlaşması(Musul Antlaşması) imzalandı. Ankara Antlaşmasının hemen öncesinde, 11 Mart 1926 tarihinde Milletler Cemiyeti, tüm Musul Vilayetini Irak’ta bırakan 16 Aralık 1925 tarihli kararını ilan etmişti.

1930

Ankara’daki Cumhuriyet Bayramı törenlerine Hukukçu ve Yunanistan’ın eski Başbakanı Elefterios Venizelos da katıldı.

1933

 Cumhuriyet’in Onuncu Yılı kutlandı. Türkiye cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, Cumhuriyet’in ilanının 10. yılı münasebetiyle 29 Ekim 1933 tarihinde Ankara Hipodromu nutkunu okudu. Onuncu yıla özel olarak “Cumhuriyet İlanının Onuncu Yıl Dönümünü Kutlulama Kanunu” çıkarılmış ve Türkiye Büyük Millet Meclisinde 11.06.1933 tarihinde 2305 kanun numarası ile kabul edilmişti. 29 Ekim 1923’te ilan edilen cumhuriyetin onuncu yılının kutlanma şeklini belirleyen kanun, Resmi Gazetenin 17.06.1933 tarihli sayısında ilan edilerek yürürlüğe girmişti.

1910

İngiliz filozof Sir Alfred Jules Ayer doğdu. (Ölümü: 27 Haziran 1989) Eton Koleji ve Oxford Üniversitesi’nde eğitim gördü, Viyana Üniversitesi’nde mantıksal pozitivizm felsefesi okudu. Oxford’daki Christ Church’te felsefe dersleri ve Londra Üniversitesi’nde felsefe dersleri verdi. Mantık Profesörü oldu. Kitaplarında mantıksal pozitivizmi savundu. Şövalyelik ödülüne layık görüldü. ‘Felsefede Devrim-Analitik Felsefenin Doğuşu’, ‘Dil, Doğruluk Ve Mantık’, ‘Hume/ Düşüncenin Ustaları’ isimli eserleri Türkçe’ye çevrildi.

1938

Afrika’da halkoyu ile seçilen ilk kadın devlet başkanı Ellen Johnson-Sirleaf, doğdu. Liberya’da 16 Ocak 2006 – 22 Ocak 2018 arasında devlet başkanlığı makamında bulundu.

Eğitimini Madison Business College ve Harvard Üniversitesi’nde okuduğu Amerika Birleşik Devletleri’nde tamamladı. Kamu Yönetimi alanında Harvard Üniversitesi’nden yüksek lisans derecesi aldı. Roosevelt Enstitüsü İfade Özgürlüğü Ödülü, Açlığın Sürdürülebilir Sonu için Liderlik  Ödülü, Ortak Zemin Ödülü, ABD Başkanlık Özgürlük Madalyası, Afrika Cinsiyet Ödülü, Nobel Barış Ödülü, Indira Gandhi Barış, Silahsızlanma ve Kalkınma Ödülü ile Harvard Üniversitesi’nden ve başkaca birçok üniversiteden Fahri Hukuk Doktoru derecesi kazandı.

1940

Türkiye Cumhuriyeti ile Yunanistan Hükümeti arasında; “İkamet, Ticaret ve Seyrisefain Mukavelenamesi” imzalandı. Sözleşme, Kıbrıs’ta gelişen olaylardan ötürü 1964 yılında yürürlükten kaldırıldı.

1941

Litvanya/Kaunas’ta 9 binden fazla Yahudi (2.007 erkek, 2.920 kadın ve 4.273 çocuk) işgalci Nazilerce kurşuna dizilerek öldürüldü.

1953

Birleşmiş Milletler Çocuk Fonu (UNICEF) İyi Niyet Elçisi Müjdat Gezen doğdu. Gezen, 2007’de UNICEF Türkiye İyi Niyet Elçisi oldu. 

1948

Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, Cumhuriyetin kuruluşunun 25. yılının kutlandığı 29 Ekim 1948 Cumhuriyet Bayramı törenlerinde ulusa seslendi: “Kadın ve erkek vatandaşlarım, Cumhuriyet Bayramı hepimize kutlu olsun. Bu yirmi beşinci yılı yürekten sevinçle kutlamakta haklıyız. Müstesna bir talih olarak yirmi beş yılı sulh içinde geçirdik. Yorgun ve harap bir memleketi büyük ölçüde yalnız kendi kaynaklarımız ile imara çalıştık. Türk milleti yirminci asrın mühim bir hadisesi olarak taze ve canlı bir Cumhuriyet meydana çıkardı. Hür insanların diyarı olan Türkiye, bütün insanlığın önünde barışın ve aziz ideallerin yolcusu olarak bayramını iftiharla kutluyor.”

1961

Suriye, Birleşik Arap Cumhuriyeti’nden ayrıldı.

1968

29 Ekim 1968’de Deniz Gezmiş, Doğu Perinçek, Kazım Kolcuoğlu ve Cengiz Çandar gibi isimler, Samsun’dan Ankara’ya “Tam Bağımsızlık İçin Mustafa Kemal Yürüyüşü”nü başlattı. Yürüyüş 10 Kasımda son buldu.

1979

TÖB-DER tarafından 29 Ekim’de Bursa’da düzenlenen mitingde bir öğretmen öldü. Aralarında TÖB-DER Genel Başkanı ve DİSK Bölge Temsilcisinin de bulunduğu 300’e yakın kişi gözaltına alındı.

1989

İstanbul Paşakapısı Cezaevi’nde, ayaklanma çıktı. 523 tutuklu 12 gardiyanı rehin aldı.

 1992

SSCB’den Bağımsızlıklarını ilan eden Kazakistan ve Türkmenistan ilk Büyükelçiliklerini Ankara’da açtı. Türkiye Cumhuriyeti, yeni devletleri ilk tanıyan ülke olmuştu.

 1998

Cumhuriyetin 75. yıldönümü, bütün yurtta, dış temsilciliklerde ve KKTC’de coşkuyla kutlandı.

 1998

Azerbaycan, Gürcistan, Kazakistan, Özbekistan ve Türkiye, “Hazar ve Orta Asya petrollerinin Batı pazarlarına Bakü Tiflis Ceyhan Petrol Boru Hattı” ile ulaştırılmasına ilişkin Ankara Deklarasyonu’nu imzaladılar. 18 Kasım 1999 tarihinde ise uygulamaya dönük  olarak İstanbul’da protokol imzalandı.

 2002

15 Avrupa Birliği üyesi ve Türkiye dahil 13 aday ülkenin 105 temsilcisinin oluşturduğu Avrupa Konvansiyonu, üç bölümlük 414 maddelik AB anayasası taslağını açıkladı. Taslağa göre her vatandaş hem ülkesi hem AB’nin vatandaşı olarak çifte vatandaş olacak, kurulacak “Avrupa Halkları Kongresi” hem Avrupa Parlamentosu hem de AB ülkelerinin ulusal parlamentolarından üyelerden oluşacaktı. Taslağı eleştiren Britanya Başbakanı Tony Blair “Avrupa’nın federal süper devlet olarak değil bir devletler birliği olarak işbirliği yapması gerekir” demişti.

 2003

1995 yılında yargısız infaz sonucunda öldürülen Serdar Oğraş’ın ailesinin şikayeti üzerine AİHM’de açılan dava uzlaşmayla çözümlendi. Türkiye hükümeti, ölümle sonuçlanan olaydan üzüntü duyduğunu belirtti ve aileye 76 bin Euro (134 milyar TL) tazminat ödemeyi kabul etti.

 2004

Avrupa Birliği üyesi 25 ülke, AB Anayasası Anlaşması ve nihai belgeyi imzaladı. AB Adayı statüsü bulunan Türkiye, Bulgaristan ve Romanya ise nihai belgeyi imzaladılar.

 2009

Alman avukat ve neo-Nazi siyasetçi Jürgen Rieger öldü. (Doğumu: 1946) Uzun yıllar boyunca neo-Nazi oluşumların içerisinde yer aldı. 1960’lı ve 70’li yıllarda Artgemeinschaft Germanische Glaubens-Gemeinschaft isimli neo-Nazi örgütünde çalıştı. Halkı ırkçı fikirlerle kışkırttığı ve yasak Nazi sembollerini kullandığı için hüküm giydi. 1981’de Hamburg Bölge Mahkemesinde savaş suçundan dolayı yargılanan Arpad Wigand isimli eski bir SS subayının savunmasını üstlendi. Neo-Nazilere yaptığı parasal destek onu önemli bir şahsiyet haline getirdi. 80’li ve 90’lı yıllarda Wiking-Jugend ve Özgürlükçü Alman İşçi Partisi (Freiheitliche Deutsche Arbeiterpartei) isimli neo-Nazi oluşumlarda aktif olarak çalıştı. 2006’da Almanya Ulusal Demokratik Partisi’ne (NPD) katıldı ve 2007’de Hamburg milletvekili oldu.

2011

Cumartesi Anneleri,  29 Ekim 1995’de Galatasaray Lisesi önünde yaptıkları 344.eylemlerinde;  Dargeçit’te 7 ayrı eve düzenlenen baskınlarda gözaltına alınıp zorla kaybedilen 7 kişiyi andı.

 2013

Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad, 29 Ekim’den önce askeri hizmet kanunu çerçevesinde işlenen suçları kapsayan genel af ilan etti.

 2017

Avustralyalı hukukçu, avukat, yüksek yargıç ve vali Ninian Stephen, yaşamını yitirdi. (Doğumu: 15 Haziran 1923) II. Dünya Savaşı sırasında Avustralya Ordusunda görev yaptı ve savaştan sonra hukuk fakültesini bitirdi. 1949’da Victoria Barosuna kabul edildi. 1960’larda, Avustralya’nın önde gelen anayasa ve ticaret hukukçularından biri olmuştu. 1966 yılında Kraliçenin Danışmanı oldu. 1972’de 48 yaşında Yüksek Mahkeme’ye atandı ve 1 Mart 1972 – 11 Mayıs 1982 arasında yüksek yargıç olarak görev yaptı. Avustralya’nın 20. Genel Valisi oldu. 29 Temmuz 1982 – 16 Şubat 1989 arasında Avustralya Genel Valisi oldu.