3 Kasım – Hukuk Takvimi – Hukuk Tarihinde Bugün
1793 | Fransız oyun yazarı, gazeteci ve feminist Olympe de Gouges giyotinle idam edildi. 1780’lerde oyun yazarı olarak başladığı kariyerinde siyasi yazılarıyla ünlendi. Fransız Devrimi sırasında çok aktifti. Ölüm cezasının kaldırılması, mahkemelerde halk jürilerinin kurulması, Fransız sömürgelerindeki kölelerin özgürleştirilmesi, gayri meşru çocukların tanınması ve evlat edinilmesi, gelir vergilerinin adaletsizliği, yoksulluk konularında mücadele etti. Erkeklerin kadınlar üzerindeki tiranlığının tüm eşitsizlik biçimlerinin kaynağı olduğunu düşünmekteydi. Meclisin çıkardığı Erkek ve Yurttaş Hakları Bildirgesi‘ne cevaben 1791 yılında Kadın ve Yurttaş Hakları Bildirgesi‘ni yayımladı. 3 Kasım 1793’te giyotinle idam edildi.![]() |
1839 | Tanzimat Fermanı, 3 Kasım 1839 yılında ilan edildi. Dönemin padişahı olan Sultan Abdülmecid fermanı imzaladı, Hariciye nazırı Koca Mustafa Reşit Paşa ise Gülhane parkında fermanı ilan etti. Ferman Türk Anayasa Hukuku Tarihi bakımından önemli bir metin ve tarihsel vesikadır. Orijinal adı Gülhane Hatt-ı Hümayunu’dur.![]() |
1845 | Amerikalı hukukçu ve politikacı Edward Douglass White Jr. doğdu. (Ölümü: 19 Mayıs 1921) Louisiana Üniversitesi’nden mezun olduktan sonra New Orleans’ta avukatlık yaptı. Louisiana Senatörü olarak Kongre’de çalıştıktan sonra 9. ABD Yüksek Mahkeme Baş Yargıcı olarak görev aldı. Antitröst hukukunun Akıl Kuralı standardını formüle etmesiyle tanındı. |
1888 | Londra’daki seri katil Karındeşen Jack(Jack the Ripper), son kurbanına kıydı. |
1908 | İtalyan hukukçu ve siyasetçi Giovanni Leone doğdu. (Ölümü: 9 Kasım 2001) Napoli Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde eğitim gördü. 1946 yılında Anayasa hazırlamakla görevli olan kurucu meclise seçildi. 1948 yılında Hristiyan-Demokrat Parti’den Temsilciler Meclisi’ne seçildi. 1955-1963 arası Meclis Başkanlığı yaptı. 1963 ve 1968 yıllarında iki defa başbakanlık görevini yürüttü. 1971 yılında parlamento tarafından kullanılan 996 oyun 518’ini alarak İtalya’nın 6. Cumhurbaşkanı oldu. 1978’de Lockheed Rüşvet Skandalı’nda ilgisi olduğu tespit edilince istifaya zorlandı. |
1918 | Polonya, Rusya’dan bağımsızlığını ilan etti. |
1920 | 28 Nisan 1920’de İstanbul Hükümeti tarafından Anadolu’daki Yönetimi Büyük Millet Meclisi’nden geri alarak padişahın yönetimini yeniden kurmak amacıyla yayınlanan kararname uyarınca faaliyete geçen “Anadolu Fevkalade Müfettiş-i Umumiliği’ isimli örgüt 3 Kasım 1920’de kaldırıldı. |
1926 | Mustafa Kemal’e karşı planlanan İzmir Sûikastını tertipleyenler arasında yer aldığı gerekçesiyle suçlu bulunan Rüştü Paşa idam edildi. İstiklâl Madalyası sahibi idi. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası mensubuydu. İdam edildiğinde 54 yaşındaydı. İdam edildiği gün, Refet Bele milletvekilliğinden istifa ederek tepki gösterdi. |
1940 | İspanyol hukukçu, siyaset ve devlet adamı Manuel Azaña Díaz yaşamını yitirdi. (Doğumu: 10 Ocak 1880) Zaragoza Üniversitesi‘nde Hukuk eğitimi gördü. 3 Nisan 1990’da üstün nitelikli Hukuk Doktoru unvanını alarak Kalabalığın Sorumluluğu başlıklı tezini sundu. Ağustos 1930’da Kral XIII. Alfonso’nun tahttan indirilmesi çağrısında bulunan cumhuriyetçiler, sosyalistler ve Katalan solunun ittifak belgesi olan San Sebastian Paktı’nı imzalayanlar arasında yer aldı. 1931’de, çok sert bir yasa olan Cumhuriyeti Koruma Yasası’nı çıkartarak karışıklıkları şiddetle bastırdı. Bir bölümü uzun zamandır beklemekte olan reformları hızla uygulamaya koyuldu. Sürgün olarak gittiği Fransa’da yaşamını yitirdi. |
1941 | İlk Basın Konseyi olan Türk Basın Birliği’nin kongresi toplandı. |
1961 | Birmanyalı diplomat U Thant, Birleşmiş Milletler genel sekreteri seçildi. Thant, 22 Ocak 1909’da doğdu. 1931-1952 yılları arasında ülkesinde çeşitli kamu görevlerinde bulundu. 1952-53 yıllarında BM’deki Birmanya temsilcileri arasında yer aldı. 1957’de Birmanya’nın BM’deki daimi temsilcisi oldu. 1959’da BM Genel Kurulu başkan yardımcılığına getirildi. BM Genel Sekreteri Dag Hammarskjöld’ün ölümünden sonra ABD ve Sovyetler Birliği tarafından genel sekreter vekilliğine aday gösterildi. 1961’de bu göreve seçildi. 1962’de daimi genel sekreter oldu. 1966’da da beş yıl için yeniden aynı göreve seçildi. 1971 yılına kadar görevini sürdürdü. 25 Kasım 1974’de yaşamını yitirdi. |
1964 | Şilili hukukçu ve siyasetçi Eduardo Frei Montalva 3 Kasım 1964 tarihinde Şili’nin 27. başkanı olarak göreve geldi. 3 Kasım 1970 tarihine kadar görev yaptı. |
1971 | Yurtdışındaki TKP ile ilişki kurdukları gerekçesiyle tutuklu olarak yargılananlardan Sabahattin Eyüboğlu, Azra Erhat ve Vedat Günyol tahliye edildi. |
1980 | Sansür Kurulu’nca yasaklanan ve daha sonra Danıştay kararıyla serbest kalan, senaryosu Yılmaz Güney’e yönetmenliği ise Zeki Ökten’e ait ‘Düşman’ filmi gösterime girdi. Film Berlin Film Şenliği’nde 2 ödül kazandı. |
1981 | Cumhuriyet Halk Partisi eski Genel Başkanı Bülent Ecevit hakkında uluslararası bir ajansa demeç verdiği gerekçesiyle Sıkıyönetim Askeri Mahkemesince 4 ay hapis cezasına hükmedildi. |
1982 | Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, 20 Temmuz 1982 tarihinde, 2809 Sayılı Kanun ile kuruldu ve 3 Kasım 1982 tarihinde öğretime başladı. |
1982 | Mehmet Ali Ağca’nın suç ortağı olarak aranan Musa Serdar Çelebi Almanya’da tutuklandı. |
1983 | İÜ Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Günsel Koptagel-İlal 1402 sayılı Sıkıyönetim Kanunu gerekçe gösterilerek görevden alındı. 1985 yılında Almanya’ya gitti. 2000 yılında yeniden İstanbul Üniversitesi’ne döndü. Akademik yaşamı boyunca insan haklarından taviz vermedi. Türban yasakları sırasında “bir insana başörtünü çıkar demekle, külotunu çıkar demek arasında fark yoktur” dedi. |
1985 | 1983’te kurulan Halkçı Parti‘nin(HP) 3 Kasım 1985 yılında olağanüstü kurultayda kendini feshederek SHP’ye katıldı. SHP Genel Başkanlığına Erdal İnönü seçildi. |
1985 | Fransa gizli servisine mensup iki ajan, Greenpeace gemisi Rainbow Warrior’u Yeni Zelanda’da batırmaktan suçlu bulundu. |
1988 | SHP’nin Beşiktaş’ta düzenlediği “referandumda hayır” gecesinde içinde Kürtçe sözcüklerin bulunduğu türküler söyleyip halaylar çektikleri gerekçesiyle haklarında dava açılan Grup Yorum’un 7 üyesi beraat etti. |
1988 | Federal Almanya’da düzenlenen “Yılmaz Güney’e ve Eserlerine Özgürlük” toplantısıyla ilgili olarak İstanbul DGM Savcılığı’nca açılan soruşturmada, toplantıya katılan yazar Demirtaş Ceyhun ve oyuncu İlyas Salman’ın ifadesi alındı. |
1988 | 57 ülkede şubeleri bulunan PEN Yazarlar Kulübü’nün 1980 Askeri Darbecileri tarafından kapatılan Türkiye şubesi, Türk PEN Yazarlar Derneği adıyla 14 yazarın İstanbul Valiliği’ne başvurusuyla yeniden kuruldu. Kurucular Kurulu’nun toplantısında Dernek başkanlığına Yaşar Kemal seçildi. |
1989 | İdam cezasının kaldırılması için Türkiye Yazarlar Sendikası öncülüğünde imza kampanyası başlatıldı. Kampanyaya dair TYS’nin İstanbul Tünel binasında bir basın toplantısı düzenlendi. |
1990 | Berlin Duvarı’nın yıkılmasının ardından 3 Kasım 1990’da iki Almanya birleşti. |
1990 | “Mor Çatı Kadın Sığınağı Vakfı” Genel Merkezi İstanbul Harbiye’de hizmete açıldı. |
1992 | Demokrat Carol Moseley Braun, ABD Senatosuna seçilen ilk siyahi kadın oldu. |
1993 | 22 Kasım 1992’de bir konferansta yaptığı konuşmada ‘Türk milleti sahtekardır’ diyerek ‘Türklüğü alenen tahkir ettiği’ iddiasıyla yargılanan Aziz Nesin, tek celsede beraat etti. Nesin mahkemede, ‘Türk milleti sahtekardır şeklinde bir sözün üslubuna uygun olmadığını, ancak devlet sahtekarlığından, din ve eğitim konusunda yapılan sahtekarlıklardan bahsetmişimdir’ dedi.![]() |
1994 | Türkiye ile İsrail arasında “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile İsrail Devleti Hükümeti Arasında Uyuşturucu ve Psikotrop Madde Kaçakçılığı ve Kullanımı, Terörizm ve Diğer Ağır Suçlarla Mücadelede İşbirliği Anlaşması” Kudüs’te imzalandı. |
1994 | İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, müftülerin nikah kıymasını isteyerek, “Vatandaşlar resmi nikahtan sonra imam nikahı da kıydırıyor, bu zahmet çözülmeli” dedi. |
1996 | Literatürüne “Susurluk Skandalı” veya “Susurluk Kazası” olarak geçen kaza gerçekleşti. Mercedes’i kullanan İstanbul eski Emniyet Müdür Yardımcısı Hüseyin Kocadağ, üzerinde Mehmet Özbay kimliği bulunan Ülkü Ocakları Birliği eski başkanı ve 1977 Bahçelievler Katliamı sanığı Abdullah Çatlı ve Melahat Özbay sahte kimlikli eski güzellik kraliçesi Gonca Us öldü. DYP Şanlıurfa Milletvekili Sedat Bucak yaralı olarak kurtuldu. “Susurluk Olayı” adıyla anılan olaydaki arabanın içinde susturuculu silahlar bulundu. Kazanın soruşturulması boyunca devletin gizli güvenlik güçleri. politikacılar ve organize suç örgütleri arasındaki karanlık ilişkiler ağı ortaya çıktı. Kamuoyu baskısı sonucunda araştırmalar yapıldı. Kutlu Savaş Raporu ile tüm ilişkiler ağı resmi olarak açıklandı. |
1996 | Türkiye’nin yakın tarihini işkence görmüş bir tiyatrocunun gözüyle irdeleyen ‘Tiyatrocu’ adlı oyunda emniyet güçlerini alenen tahkir ettikleri gerekçesiyle Ankara Birlik Tiyatrosu yönetmeni ve idarecisi hakkında Bursa 2.Ağır Ceza Mahkemesi’nce dava açıldı. |
2003 | Hindistan’da Yüksek Mahkeme, Yeni Delhi’de resmi binaları basan Kutsal Makak Maymunlarını kentten sürme kararı aldı. |
2003 | Sinan Kayış’ın öldürülmesiyle ilgili davada yargılanan 2 sanıktan biri 16 yıl 3 ay, diğeri 11 ay 20 gün hapis cezasına çarptırıldı. Duruşmanın ardından pankart açarak Adliye’den Eminönü İlçe’ye yürümek isteyen ÖDP’lilere polis copla müdahale etti. Olayda 3 avukat yaralandı. |
2008 | Eğitim-Sen’li kadınlar 14 yaşındaki kız çocuğunu tacizden tutuklu yargılanmakta olan Hüseyin Üzmez’in tahliyesi edilmesini protesto etti. |
2016 | Türkiye’de yürütülen soruşturmalar nedeniyle hakkında yakalama kararı bulunan Cumhuriyet gazetesinin eski Genel Yayın Yönetmeni Can Dündar’a, Almanya tarafından geçici pasaport verildiği öğrenildi. |
2017 | HDP Hakkari Milletvekili Selma Irmak‘ın yargılandığı davada karar verildi. Silahlı terör örgütüne üye olma ve terör örgütü propagandası yapma suçlarından 10 yıl hapis cezasına hükmedildi. |
2019 | İsrail sınır polisinin silahsız bir Filistinliyi sırtından sünger uçlu mermiyle vurduğunu gösteren bir buçuk yıl öncesine ait görüntüler ortaya çıktı.![]() |
2021 | Kanun Hükmünde Kararnameler (KHK) ile üniversitelerdeki görevlerinden ihraç edilen ‘Barış Bildirisi’ imzacısı akademisyenlerin OHAL Komisyonu’na yaptıkları başvurularına ‘ret’ kararları verilmeye devam etti. “Bu Suça Ortak Olmayacağız” bildirisi imzacısı 5 akademisyen hakkında ‘ret’ kararı veren OHAL Komisyonu, Ankara Üniversitesi’ndeki görevlerinden 1 Eylül 2016 tarihinde ihraç edilen Araştırma Görevlisi Dr. Onur Can Taştan ve 6 Ocak 2017’de ihraç edilen Süreyya Karacabey hakkında da ‘ret’ kararı verdi. |
2021 | Taksiciler Odası Başkanı Eyüp Aksu‘nun, taciz suçu işleyen şoförlerin mesleğe geri dönebilmesini istediği ve Toplu Ulaşım Hizmetleri Kalitesi Değerlendirme Sistemi’nde (TUDES) değişiklik için İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne (İBB) açtığı davada, ‘taciz suçu işleyen şoförlerin taksicilik yapmasının engellenmesi’ maddesinin kaldırılmasının istendiği ortaya çıktı. |
2021 | Yalova 2. Asliye Ceza Mahkemesi 2018 yılındaki bir twitter paylaşımı nedeniyle “cumhurbaşkanına hakaret” ile suçlanan şair ve yazar Yılmaz Odabaşı’nın yargılandığı davada 11 ay 20 gün hapis cezası verilmesine hükmetti. Ceza ertelenmedi.![]() |
2021 | Festus Okey cinayeti yargılamasında, İstanbul 21. Ağır Ceza Mahkemesinin 17 Mart 2021 tarihindeki 3. kararında sanık Cengiz Yıldız’ı “Olası kastla öldürme” suçundan iyi hal indirimi yaparak 16 yıl 8 ay hapis cezasına çarptırmasının ardından sanık polisin avukatları ile cumhuriyet savcısının temyizi sonucu karar bozuldu. Yargıtay 1. Ceza Dairesi 3 Kasım 2021 tarihli kararında, polis memuru Yıldız’ın “Olası kast” ile değil, “Taksir ile öldürmek” suçundan cezalandırılması gerektiğine karar verdi. |
2022 | Yargıtay tarafından, Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne ait olduğuna hükmedilen Sanasaryan Hanı hakkında Anayasa Mahkemesi kararı açıklandı: Mülkiyet hakkı ihlal edildi. |
2022 | Singapur Gıda Otoritesi (Singapore Food Agency/SFA) tarafından yapılan kamuoyu duyurusunda bir Türk firmasına ait sumak, tatlı biber ve tavuk baharatı ürünlerinde, gıdalarda kullanılması yasaklı olan kanserojen maddelerin bulunduğu ve bu firma ürünlerinin toplatıldığı bildirildi. Prof. Dr. Mehmet Köksal, yıllardır kullandığı baharatların yasaklı kanserojen madde içerdiğini ileri sürerek iki firmaya 35 bin liralık manevi tazminat davası açtı. |
2022 | Alaattin Çakıcı hakkında 2017 yılında cezaevinde hükümlü bulunduğu sırada “görevi yaptırmamak için direnme” suçunu işlediği iddiasıyla açılan davada, Keskin Asliye Ceza Mahkemesinin vermiş olduğu 15 Ekim 2022 tarihli 9 ay 10 günlük hapis cezasına Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 6. Ceza Dairesinde yapılan itiraz reddedildi. Karar, cezanın infazı için Keskin Asliye Ceza Mahkemesi’ne gönderildi. Ancak Ankara Bölge Adliye Mahkemesi Cumhuriyet Başsavcılığı Kanun Yolları Bürosu, 25 Kasım’da Çakıcı’nın kesinleşen cezasına karşı istisna bir yol olan “kanun yararına bozma” talebiyle Yargıtay’a başvurdu, infaz aynı gün durduruldu. |
2023 | 13 Kasım 2019’da görevden alınan ve yerine kayyım atanan Mazgirt’e bağlı Akpazar Belde Belediye Başkanı Orhan Çelebi Ankara 17’nci Ağır Ceza Mahkemesi’ndeki duruşmada verilen karar gereğince Edirne F Tipi Kapalı Cezaevi’nden tahliye edildi. |
2024 | Bakırköy Cumhuriyet Başsavcılığınca, Yenidoğan Çetesi soruşturmasını yürüten savcının görevden alındığına yönelik haberlerle ilgili “yanıltıcı bilgiyi alenen yayma”, “yargı organlarında görev yapan kamu görevlilerine karşı hakaret” ve “iftira” kapsamında soruşturma başlatıldı. Halk TV Haber Müdürü Dinçer Gökçe ve Gazete Pencere Yazı İşleri Müdürü Nilay Can gözaltına alındı. Gökçe ve Can, adli kontrol şartıyla serbest bırakıldı. Soruşturma kapsamında ifadesi alınan Avukat İrem Çiçek tutuklamaya sevk edilmesinin ardından çıkarıldığı SCH tarafından verilen kararla, konutu terk etmeme tedbiri(ev hapsi) ile serbest bırakıldı. |
2024 | Uluslararası Af Örgütü, Osman Kavala’nın tutukluluğunun yedinci yıldönümü nedeniyle açıklama yaptı ve imza toplamayı sürdüreceğini açıkladı. Örgütü Genel Sekreteri Agnès Callamard, “Türkiye’yi, Osman Kavala ve dört Gezi tutuklusunu serbest bırakmaya çağırmaktan vazgeçmeyeceğiz” dedi. Yargıtay, Osman Kavala’ya yönelik ömür boyu hapis cezası ile Çiğdem Mater, Can Atalay, Mine Özerden ve Tayfun Kahraman hakkında 18’er yıl hapis cezalarını onamıştı. |
