Hukuk Ansiklopedisi
5 Mart – Hukuk Takvimi
| 1868 | Venezuela’nın ilk başkanı olan Avukat Cristóbal Hurtado de Mendoza; Simon Bolivar ile birlikte, İspanyol İmparatorluğu’na karşı bağımsızlık hareketi başlattı ve Venezuela’nın ilk başkanı oldu. 39 yaşındayken 5 Mart 1811’de Birinci Venezuela Cumhuriyeti’ni kurarak başbakan olarak seçilerek devleti yönetmeye başladı. (Doğumu: 23 Haziran 1885) 5 Mart 1811’den 21 Mart 1812’ye kadar Venezuela devlet başkanlığı yaptı. Doğum tarihi, ülkesinde Avukatlar Günü olarak kutlanmaktadır. |
| 1868 | Belçikalı hukukçu ve politikacı Prosper Poullet doğdu. (Ölümü: 3 Aralık 1937) Leuven Katolik Üniversitesinde hukuk eğitimi aldı ve aynı üniversitede profesör oldu. Katolik öğrenci kardeşliği olan K.A.V’ın üyesiydi. Katolik Partisi ve Belçika Temsilciler Meclisi üyeliği yaptı. 29 Haziran 1917 -10 Aralık 1919 arasında meclisin başkanlığını yürüttü. 1919-1920 yılları arasında Demiryolları, 1924-1934 yılları arası İçişleri, 1925’te Ekonomi, 1925-1926’da Adalet ve 1926’da Savaş Bakanı olarak görev yaptı. 1925-1926 yıllarında Belçika’nın 26. Başbakanı oldu. Görevinden ayrıldıktan sonra fahri Devlet Bakanı seçildi.  |
| 1868 | Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye, 5 Mart 1868’de Danıştay ve Yargıtay’ın temelini oluşturan iki kuruma ayrıldı. Hukuk Devleti Günü olarak kutlanmaktadır. |
| 1871 | Polonya Sosyal Demokrat Partisi ve daha sonra Almanya Komünist Partisi’ne dönüşen Spartakistler Birliği’nin kurucusu, Kadın Hakları savunucusu, kadın filozof ve Polonya kökenli Alman devrimci Rosa Luxemburg doğdu.  |
| 1924 | İstanbul’da Maarif Müdürlüğü, Tevhid-i Tedrisat Kanunu gereğince medreselere el koydu. |
| 1924 | TBMM’de “Ziraat ve Ticaret Vekaletleri Teşkiline Dair Kanun” kabul edildi. |
| 1925 | Fransız avukat Jacques Vergès doğdu. (Ölümü: 15 Ağustos 2013) 1945 yılında Fransız Komünist Partisi’ne üye oldu itirazlara karşın 1950’de, Prag’da, üye olduğu Uluslararası Öğrenci Birliği Kongresi yönetimine seçildi ve 2 sene sonra da sekreterliğe seçildi. 1962 yılında Cezayir’in bağımsızlığının ardından başkent Cezayir’e yerleşti ve Dışişleri Bakanlığı’nda üst düzey yönetici oldu. Ünü dünya çapında duyuldu. Bunun sebebi kamuoyunda nefret edilen müvekilleri savunmasıydı. Verges’in müvekkil listesinde, ‘Lyon Kasabı’ olarak adlandırılan Nazi savaş suçlusu Klaus Barbie, Venezuelalı devrimci ‘Çakal Carlos’, Irak’ın eski başbakan yardımcısı Tarık Aziz ve eski Yugoslavya lideri Slobodan Miloşeviç gibi isimler vardı. ‘Şeytanın Avukatı’ lakabıyla tanınan Fransız avukat Jacques Verges 88 yaşında Paris’te hayata veda etti.  |
| 1931 | Türkiye-Yunanistan İkamet, Ticaret ve Deniz Taşımacılığı Sözleşmesi; “Türkiye Cumhuriyeti ile Yunanistan Hükümeti arasında aktolunan İkamet, Ticaret ve Seyrisefain Mukavelenamesi” adıyla 30 Ekim 1930 tarihinde imzalandı. Kanun” 5 Mart 1931’de mecliste kabul edilerek Resmi Gazete’nin 15 Mart 1931 tarihli sayısında yayınlandı. |
| 1933 | Toplatılan “Gece Gelen Telgraf” adlı şiir kitabından dolayı Nazım Hikmet ile kitabın yayıncısı ve basımcısına “halkı rejim aleyhine kışkırttıkları” suçlamasıyla dava açıldı.
|
| 1942 | İspanyol hukukçu ve politikacı Felipe González Márquez doğdu. Sevilla Üniversitesi‘nde hukuk eğitimi gördü. 1962’de Sosyalist Gençlik’e katıldı ve kısa bir süre sonra, Frankoculuğa karşı yeraltından mücadeleye katıldı. Daha sonra İspanyol Sosyalist İşçi Partisi’ne (PSOE) katıldı. 1966 yılında Sevilla’da iş avukatı olarak çalışmaya başladı. 1974’deki Suresnes Kongresi’nde Genel Sekreter seçildi ve 1997’ye kadar İspanyol Sosyalist İşçi Partisi(PSOE) genel sekreterliğini yürüttü. 1982-1996 yılları arasında İspanya başbakanı olarak görev yaptı ve İspanyol demokrasi tarihindeki en uzun süre grev yapanlardan biri oldu. 1995’te Avrupa Konseyi Başkanlığına seçildi. 2004 yılına kadar parlamenter olarak görev yaptı. |
| 1943 | Hukukçu ve Finlandiya eski Başbakanı Johan Wilhelm (Jukka) Rangell’in 4 Ocak 1941’de başlayan görevi 5 Mart 1943 tarihinde sona erdi. Rangell, 25 Ekim 1894’te, Hauho’da doğdu. (Ölümü: 12 Mart 1982, Helsinki) Helsinki Üniversitesinde hukuk eğitimi gördü. Yardımcı yargıç olarak görev aldı. 1922-1925 yıllarında avukatlık yaptı. Finlandiya Bankasında önce yönetim kurulu üyesi sonra da yönetim kurulu başkanı oldu. 4 Ocak 1941 – 5 Mart 1943 tarihlerinde başbakan olarak görev yaptı.  |
| 1952 | 74 Ticani’nin yargılanmasına Ankara 1. Ağır Ceza Mahkemesi‘nde başlandı. Tarikat Şeyhi Kemal Pilavoğlu, 1954 yılında mahkûm olduktan sonra Ticaniliği bıraktığını söyledi. |
| 1956 | ABD Yüksek Mahkemesi, diğer mahkemelerin okullardaki ırk ayrımcılığını yasaklamasını onayladı. |
| 1959 | Türkiye – ABD Güvenlik ve İşbirliği Anlaşması, Demokrat Parti döneminde, 5 Mart 1959 tarihinde imzalandı. Antlaşma, Türkiye Cumhuriyeti adına Fatin Rüştü Zorlu ve Amerika Birleşik Devletleri Hükümeti adına Büyükelçi William Fletcher Warren tarafından imza edildi. ABD’nin diğer Bağdat Paktı ülkeleriyle de imzaladığı bu ikili antlaşmaya göre, bu ülkelere doğrudan ya da dolaylı bir saldırı söz konusu olduğunda ABD’nin o ülkenin isteği üzerine gerektiğinde silahlı kuvvetlere başvurarak yardımda bulunması öngörüldü.  |
| 1962 | Tedbirler Kanunu, 5 Mart 1962 tarihinde kabul edilerek 7 Mart 1962 tarihli resmi gazetede yayınlandı. Yasa, 27 Mayıs ruhunu korumak için alınacak tedbirler kapsamında çıkarıldı.
|
| 1969 | Ant Dergisi’nde yayımlanan “İşgal Toprağı, Kurt Köpeği” başlıklı yazısından ötürü yargılanan Yaşar Kemal beraat etti. |
| 1969 | Balıkesir’de Akbaşlak Köyü Muhtarı, “aminli düğün tüzüğü” hazırladı ve mevlit okutmayan damatlara ceza kesileceğini açıkladı. |
| 1971 | İstanbul’da Akbank’ın Selamiçeşme Şubesi silahlı 5 kişi tarafından soyuldu, soygun sanıklarından olduğu ileri sürülen Salman Kaya Bebek’te yakalandı. |
| 1972 | Ağustos 1971’de Sultanahmet’te esrar satarken yakalanan ve 6 yıl hapse mahkûm edilen 14 yaşındaki İngiliz çocuk, Türkiye ile İngiltere arasında diplomatik soruna neden oldu. İngiliz basını, “Gaddar Türkler” başlıklı manşetler attı. Bunun üzerine Başbakan Nihat Erim, programında olmasına rağmen, ABD’ye giderken Londra’ya uğramadı. |
| 1973 | Kültür Sarayı’nın (AKM) yakılması, Marmara ve Eminönü yolcu vapurlarının batırılması ve Kastamonu şilebinin yakılması eylemlerinden ötürü açılan Sabotajlar Davası’nda iddianame okundu; aralarında Tersane-İş başkanının da bulunduğu işçi ve öğrenci 29 sanıktan 17’sinin idamı talep edildi. |
| 1977 | Rektör tarafından 15 gün süre ile kapatılan ODTÜ, Danıştay kararı ile açıldı. |
| 1981 | Suudi Arabistan’da yaptığı bir kaza sonucu iki kişinin bacağının kırılmasına neden olan Türkiyeli şoför, 300 bin lira para cezasına çarptırıldı, ancak bu parayı ödeyemediği için ayağını kırdığı kişilerin yanında ömür boyu köleliğe mahkum edildi. Dışişleri Bakanlığı ve Türkiye Otomobilciler Federasyonu, şoförü kurtarmak için girişimler başlattı. |
| 1981 | İstanbul Sıkıyönetim Mahkemesi, yasa dışı örgüt kurmak ve komünizm propagandası yapmak suçundan, 7 TİP yöneticisini tutukladı. |
| 1984 | İstanbul Sıkıyönetim Askeri Mahkemesi, Papa’ya suikast düzenlemek suçundan Mehmet Ali Ağca hakkında açılan davada görevsizlik kararı verdi. |
| 1986 | Yüce Divan tarafından iki yıl hapse mahkum edilen eski Devlet Bakanı İsmail Özdağlar’ın milletvekilliği TBMM Genel Kurulu’nda düşürüldü. |
| 1990 | ANAP hükümetinin “hareketçi kökenli” devlet bakanı Mustafa Taşar’ın Nazım Hikmet’e yönelik “sapık” ve “yahudi asıllı” sözlerinden dolayı açılan hakaret davasında, Ankara 2.Asliye Hukuk Mahkemesi Taşar’ın 1.5 milyon TL tutarında manevi tazminat ödemesine karar verdi. |
| 1993 | 5 Mart 1868 tarihinde Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye’nin ikiye ayrılarak Şura-yı Devlet adıyla Danıştay ve Divan-ı Ahkâm-ı Adliye adıyla Yargıtay kurulmasının kabul edildiği gün olan 5 Mart, 1993 yılından bu yana her yıl Hukuk Devleti Günü olarak kutlanmaya başlandı. |
| 1993 | Cumhuriyet Gazetesi sahibi Berin Nadi, Genel Yayın Koordinatörü Hikmet Çetinkaya ve eski Yazı İşleri Müdürü Füsun Özbilgen, Çetinkaya’nın bir köşe yazısından dolayı açılan davada beraat etti. Dava, Çetinkaya’nın 5 Ekim 1992’de yazdığı, Fethiye ve Turgutlu’daki “Türk-Kürt çatışmasını körükleyen olaylarda” MÇP’lilerin ve ülkücü kökenli kaymakamın rolü bulunduğuna ilişkin köşe yazısında ismi geçen Fethiye kaymakamının, “PKK’ye hedef gösterildiği” başvurusuyla açılmıştı. |
| 1996 | İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi amfisindeki işgalin ardından gözaltına alınan 47 öğrenciden 31’i tutuklandı. Trakya Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık, Çukurova Üniversitesi ve İzmir 9 Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde öğrenciler eğitimin özelleştirilmesine ve devlet tarafından tahsil edilen harçlara karşı eylemler yaptı. |
| 2005 | Nijer’de kölelik karşıtı yasa uygulanmaya başladı. 2004 yılında kabul edilen yasayla 7 bin kölenin özgürlüğünün ilan edildiği ülkede özgürlüğünü bekleyen 36 bin kölenin daha kaldığı tahmin edilmekteydi. |
| 2006 | Eski Yugoslavya’da 1990’lardaki kanlı iç savaş sırasında Hırvatistan’daki Sırpların lideri olan ve savaş suçları dolayısıyla 2004 yılında Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi(ICTY)mahkum edilen Milan Babiç hücresinde ölü bulundu. 13 yıl hapis cezası alan Milan Babiç’in intihar ettiği açıklandı.  |
| 2007 | Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Kars’ın Digor ilçesinde 1993’te 17 kişinin öldürülmesi, 63 kişinin yaralanmasıyla ilgili başvuruda olayda güvenlik güçlerinin orantısız güç kullandığını tespit ederek ve Türkiye’yi yedi kişinin ailesine 350 bin avro tazminat ödemeye mahkum etti. |
| 2007 | Türkiye’de Vatanseverler Partisi, İçişleri Bakanlığı’na kuruluş dilekçesi vererek resmen kuruldu. |
| 2008 | Yargıtay 9.Ceza Dairesi, Fethullah Gülen’in beraatına ilişkin Ankara 11.Ağır Ceza Mahkemesi’nin 5 Mayıs 2006 tarihli kararının temyiz talebini, “Gülen’in terör faaliyetinde bulunduğuna dair inandırıcı delil bulunmadığı” gerekçesiyle reddetti ve kararı onadı. |
| 2009 | Ergenekon soruşturması kapsamında Cumhuriyet gazetesi Ankara Temsilcisi Mustafa Balbay gözaltına alındı ve 6 Mart’ta tutuklandı. |
| 2011 | Ahmet Şık ve Nedim Şener, Özel Yetkili Savcı Zekeriya Öz tarafından tutuklama talebiyle mahkemeye sevk edildi. |
| 2012 | PEN Yazarlar Birliği Türkiye Merkezi’nin verdiği Duygu Asena Ödülü, KCK tutukluları Ayşe Berktay ile Büşra Ersanlı’ya verildi. |
