Aristoteles

Aristoteles, MÖ 384 veya 385 yıllarında Athos tepesi olarak adlandırılan tepenin yakınlarında küçük bir Makedonya kenti olan Stageira’da doğmuştur. Babası Nikomakhos, Makedonya kralı II. Amyntas’ın (Philippos’un babası) doktorudur.

Aristo’nun Yaşamı

Antik dönem Yunan filozofu olan Aristoteles, Platon ile birlikte Batı düşüncesinin en önemli iki filozofundan biri sayılmaktadır. Fizik, gökbilim, ilk felsefe, zooloji, mantık, siyaset ve biyoloji gibi çalışmalar yapan Aristoteles birçok eser yazmıştır. Platon’un Atina’daki akademisine 17 yaşında girmiş ve Platon’un en parlak öğrencilerinden biri olmuş, Akademia’daki öğretime kendisi de katkıda bulunmuştur. Platon’un öldüğü M.Ö. 347 Aristoteles’in gençliğine denk gelmektedir. Platon, Akademeia’nın başına varisi olarak Spevsippos’u atamış, Platon’un bu seçimi Aristoteles’in Akademeia’yı terk etmesine neden oluştur. Akademia’dan ayrılan Aristoteles, aynı yıl Ksenokratos ve Theophrastos ile bugün Biga Yarımadası olarak anılan Troas bölgesindeki Assos kentine gönderilmiş, Tiran Atarnevs’li Hermias’ın siyasî danışmanı ve dostu olmuş, yaşambilim üzerine çalışmalarına başlamıştır. 345-344 yıllarında, Lesbos (Midilli) adasının Doğu kıyısındaki Mytilene (Midilli) kentine gitmiştir. 343 yılında Pella’daki (Bugün Ayii Apostili) Kral Makedonyalı Philippos’un sarayına, oğlu Büyük İskender’in eğitimini üstlenmek üzere çağrılmış, 341 yılında Perslerin eline düşen Hermias’ın feci sonunu Pella’da öğrenmiştir.

Philippos’un ölümüyle MÖ 335 yılında Büyük İskender tahta geçmiş, Aristoteles Atina’ya dönüp Akademeia’ya rakip olarak Lykeion’u ya da diğer adıyla Peripatos’u kurmuş, burada on iki sene ders vermiştir. Okulu 860 yıldan fazla süre ayakta kalmıştır. M.Ö. 323 tarihinde ‘te Büyük İskender’in Asya seferi sırasında ölmesi üzerine Atina’da Makedon karşıtlığı doğduğunda Makedoncu olduğu düşünülen Aristoteles’e karşı dine saygısızlık davası açılmış, bir ölümlüyü ölümsüzleştirmekle itham edilmiştir. Aristoteles, Sokrates’in yazgısını paylaşmak yerine Atina’yı terk etmiş, kendi ifadesiyle Atinalılar’a “felsefeye karşı ikinci bir suç işlemeleri” fırsatını vermemiş, annesinin memleketi olan Eğriboz (Evboia) adasındaki Helke’ye Khalkis sığınmış, ertesi yıl MÖ 322 tarihinde altmış üç yaşında hayatını kaybetmiştir.

Antik Yunan’ın Platon’dan sonraki en önemli filozofu olan Aristoteles, bütün bilim dalları ile ilgilenmiş, mantık, fizik, metafizik, ahlak ve siyaset gibi çeşitli alanlarda araştırma ve çalışmalar yapmış, bu bilim dallarını sınıflandırarak sistemleştirmiştir.

Platon’dan ayrıldığı noktalar özellikle bilgi felsefesinde ve siyaset felsefesinde kendisini göstermektedir. Bilgi felsefesi alanında Platon bilginin nesnelerinin bu dünyada yer almadığı görüşünü savunurken, Aristoteles duyu organlarımızla algıladığımız nesnelerle, bilginin gerçek nesnelerin bir ve aynı olduğunu düşünmüştür. Siyaset felsefesi alanında Platon ebedi ve kusursuz bir devlet teorisi geliştirmeye uğraşırken Aristoteles mevcut devlet biçimlerini inceleyerek işe başlamış, var olanlar arasından mümkün olan en iyisini bulmaya çalışmıştır.

Aristo ve İbn Rüşd

Batı’da Aristo’nun mirasının yeniden keşfedilmesi, İbn Rüşd’ün yazdığı Arapça eserlerin 12. yüzyıl başlarında Latinceye tercümesiyle başlamıştır.

İbn-i Rüşd’ ün Aristo üzerine çalışmaları otuz yıl sürmüştür. Orta Çağ’ın Avrupalı skolastiklerinin kendisine gösterdikleri saygıdan ötürü Dante, İbn Rüşd’ü İlahi Komedya’da diğer büyük pagan filozoflarla beraber zikretmiştir.

Aristo’nun Eserleri

Yüklemler, Sofistiklerin Çoğalması Sonu Çürükler, Yorum Üzerine, Yerlemler, Birinci Çözümlemeler, Kosmos Üzerine, İkinci Çözümlemeler, Gök Cisimleri Üzerine, Gökyüzü Üzerine, Fizik, Duyular Üzerine, Kısa Doğa Yazıları, Can Üzerine, Rüyalar Üzerine, Uyku ve Uyanma Üzerine, Anı ve Anımsama Üzerine, Nefes Üzerine, Gençlik ve İleri Yaş Üzerine, Uzun ve Kısa Yaşamlılık Üzerine, Uykuda Kehanet Üzerine, İkincil Yazılar, Hayvanların Oluşumu Üzerine, Hayvanların Gelişimi Üzerine, Hayvanların Hareketi Üzerine, Hayvanların Tarihi Üzerine, Bitkiler Üzerine, izyognomikler, Duyulan Şeyler, Renkler Üzerine, Sorunlar, Melissos, Ksenofanes ve Gorgias Üzerine, Rüzgârların Yerleri ve Adları, Görünmez Çizgiler Üzerine, Mekanik, Duyulduk Harikulâde Şeyler, Bitkiler Üzerine, Poetika, Retorik, İskender’e Retorik, Politika, Erdemler ve Erdemsizlikler Üzerine, Eudemos’a Etik, Atinalıların Yasası, Nicomakos’a Etik, Magna Moralia, Ekonomikler, Doğa Yazılarından Sonra Gelenler, Doğa Cetveli

Aristo’nun Temel İlkeleri

Aristo’nun filozofluk açısından en önemli olan özelliği sağduyuya yakın olmasıdır, Aristo Demokritos’un atom ile alakalı olan görüşlerine ve Platon’un idealarına karşı çıkmıştır.  Bilim doğrularını ortaya koyabilecek olan bir kuram, ahlaki açıdan değerleri tam anlamı ile teminat altına alabilecek olan teori ahlaka ve bilime hakkını vermek adına teori arayışlarında bulunmuştur. Bulduğu çözüm töz öğretisidir, bu tözler özneller ve nihai gerçeklerden oluşur. Nihai anlamdaki gerçeklik somut şeylerden oluşmaktadır ve somut olan şeyler de ünlü düşünür için biyolojik olan bireylerden oluşmaktadır. Tözler tamamen nihai gerçeklerden oluşmaktadır, tözler var olmadığında var olan başka şeyler tözün özelliklerini alarak tümellerde var olmaz. Aristo Ploto’nun idealarının yanlışla da olsa birey olarak görüldüğü tümellerin de var olduğunu öne çıkartmaktadır. Tümellerin gerçekten var olduğunu öne sürer, tümellerin var olmaları nesnelere ve bireyselliğe bağlıdır. Var olanlar tümellere değil kedilere ve ağaçlara dış dünyada karşılaştığımız nesnelerdir.

 

Aristo’nun Ünlü Sözleri

“Cesaret kuvvetle birleşince birazcık artar.”

“Kahraman çevresine ölüm yaymaz ama ölüme meydan okur.”

“Kimi ister, kimi verir; doğa ile insan bir bütündür.”

“İnsanları iyi yapan yasalardır.”

“Bütün insanlar doğaları gereği bilmek isterler.”

“Herkes en fazla kendi çıkarını, en az başkalarının çıkarını düşünür.”

“İlkeler ya da ilk nedenler bilimidir felsefe.”

“İsteklerini tutsak al, vicdanına tutsak ol.”

“Hiçbir iyilik sahtelikle bir arada gitmez; doğru hiçbir zaman yanlışa yer vermez. Kendini olduğundan fazla göstermek de, çoğu kez gururdan değil budalalıktandır.”

“Eflatun’u severim ama gerçeği daha çok severim.”

“Zayıflar her zaman adalet ve eşitlik isterler. Güçlülerse bunların hiçbirini takmaz”