Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Yargı Etiği Kuralları

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Yargı Etiği Kuralları, mahkemenin genel kurulu tarafından 23 Haziran 2008 tarihinde kabul edilmiştir. Mahkeme tarafından güncellenen etik kodlar(Resolution on Judicial Ethics) 1 Eylül 2021 tarihinde yürürlüğe girmek üzere 21 Haziran 2021 tarihinde kabul edilerek mahkemenin web sayfasında yayınlanmıştır.

Mahkeme, güncellenen kararında, görevdeki yargıçlar ile birlikte eski yargıçları da etik kurallardan sorumlu tutmaktadır. Mahkeme dışı faaliyetler ve alınan ödül ve hediyeler de  etik kuralların gözlemi altındadır. Yargı görevinin doğasında bulunan yükümlülükler daha şeffaf şekilde denetlenmesi ve halkın mahkemeye olan güvenini arttırmak etik kuralların temel amaçlarındadır. Etik kuralların eski versiyonu Hâkimler ve Savcılar Kurulu Yargı Etiği Bürosu tarafından 2020 yılında Türkçeye kazandırılmıştır.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Yargı Etiği Kuralları – 21 Haziran 2021 tarihinde güncellenen metin 

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi,

Yargı görevine ilişkin kriterleri belirleyen Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 21. maddesini dikkate alarak;

Bu kriterleri geliştiren Mahkeme İçtüzüğü‘nün 3, 4 ve 28. kurallarını dikkate alarak;

Yukarıda belirtilen hükümlerin yorumlanması veya uygulanmasına halel getirmeksizin, açıklık ve şeffaflık adına, bu kriterlerin temelini oluşturan ilkeleri açıkça ifade etmenin uygun olduğunu değerlendirerek;

Bu metinde ortaya konan ilkelere bağlılığın kamuoyunun Mahkemeye olan güvenini sürdürdüğünü ve artırdığını dikkate alarak;

Mahkeme Genel Kurulu tarafından 23 Haziran 2008 tarihinde kabul edilen yargı etiğine ilişkin ilkeleri inceledikten sonra işbu kararı kabul etmiştir:

1. Dürüstlük

Hâkimlerin davranışları, yargı görevi için bir ölçüt olan yüksek ahlaki karaktere uygun olmalıdır. Mahkeme’nin içinde ve dışında, gerekli dürüstlük ve ayrıca Mahkeme’nin otoritesi ve itibarının doğasında bulunan sadakat, haysiyet ve sağduyu ile hareket etme görevlerinin her zaman farkında olmalıdırlar. Hâkimler, sürmekte olan davalarla ilgili taraflarla ve diğer kişilerle olan tüm temaslarında özel dikkat göstermelidirler.

2. Bağımsızlık

Hâkimler, adli görevlerini yerine getirirken, herhangi bir ulusal veya uluslararası kamu kurumundan, organından veya makamından veya herhangi bir özel kuruluştan bağımsız olacaklardır. Kendilerini dahili veya harici, doğrudan veya dolaylı her türlü uygunsuz etkiden uzak tutacaklardır. Her türlü faaliyetten, ifadeden ve ilişkilendirmeden kaçınmalı, talimata uymayı reddetmeli, yargı görevine engel olacağı ve bağımsızlığına olan toplumsal inancı olumsuz yönde etkileyeceği düşünülebilecek her türlü durumdan kaçınmalıdırlar.

3. Tarafsızlık

Hâkimler görevlerini tarafsız bir şekilde yerine getirmeli ve tarafsız bir görüntü sergilemelidir. Mahkeme içinde ve dışında çıkar çatışmasına yol açacak şekilde algılanabilecek durumlardan ve çıkar çatışmalarından kaçınmaya özen göstermelidirler. Hâkimler, kişisel çıkarlarının olduğu bir davaya müdahil olmamalıdır. Tarafsızlıklarına yönelik kamu inancını olumsuz yönde etkileyebileceği düşünülen her türlü faaliyet, ifade ve ortaklıktan kaçınmalıdırlar.

4. Çalışkanlık ve Yeterlilik

Hâkimler, görevlerini özenle ve saygılı bir şekilde yerine getirirler. Yargı görevleri diğer tüm faaliyetlerden önceliklidir ve çok önemli ve istisnai nedenler dışında hâkimler, yargı görevlerini yerine getirmek ve tüm toplantılara katılmak için hazır bulunmalıdırlar. Yüksek düzeyde yeterliliklerini sürdürmek üzere hâkimler mesleki bilgi ve becerilerini geliştirmeye çalışmalıdır.

5. İhtiyat ve Gizlilik

Hâkimler, adli görevlerini yerine getirirken ihtiyatlı davranmalıdır. Müzakerelerin gizliliğine saygı göstereceklerdir. Hâkimler, Mahkeme önündeki işlemlerle ilgili veya gizli bilgilerle ilgili olarak ihtiyatlı
davranmalıdır.

6. İfade ve Bağlantılar

Hâkimler, ifade hürriyetlerini, görevlerinin haysiyeti ve Mahkeme kurumuna sadakatleri ile bağdaşacak şekilde kullanırlar. Mahkeme’nin otoritesini ve itibarını zedeleyecek veya bağımsızlıkları veya tarafsızlıkları konusunda makul şüpheye yol açacak şekilde, kendilerini ifade etmekten kaçınacaklardır. Bu, yargı işlevinin yerine getirilmesi, Mahkeme’nin temsili ve Mahkeme dışındaki akademik veya diğer kamu veya özel faaliyetler için eşit şekilde geçerlidir. Sosyal medyayı kullanırken son derece dikkatli hareket edeceklerdir.

7. Ek Aktivite

Hâkimler, bağımsızlık, tarafsızlık ve tam zamanlı görevlerinin gereklilikleriyle bağdaşmadığı sürece herhangi bir ek faaliyette bulunamazlar. Mahkeme İçtüzüğü’nün 4. maddesinde öngörüldüğü üzere, herhangi bir ek faaliyeti Mahkeme Başkanına bildireceklerdir. Sadece öğretim, araştırma ve yayım faaliyetleri ücretlendirilebilir. Adli veya diğer görevler için izin talepleri Mahkeme Başkanına sunulmalıdır.

8. Hediye ve Avantajlar

Hâkimler, adli makamlarının prestijini herhangi bir kişisel kazanç için kullanmamalıdır. Hâkimler, görevleri veya görevleri ile ilgili olarak kendileri veya herhangi bir aile ferdi için hediye, iltimas veya menfaat kabul edemezler. Bu mütevazi değerden daha fazla takdir ve misafirperverlik göstergeleri için de aynı derecede geçerlidir, ancak bunlarla sınırlı değildir.

9. Nişan ve Onurlar

Hâkimler, Mahkeme yargıçları olarak görev yaptıkları süre boyunca herhangi bir nişan veya unvan
kabul edemezler.

10. Ad Hoc Yargıçlar

Bu Kararın maddeleri, ilgili olduğu ölçüde, ad hoc hâkimler, için geçerli olacaktır.

11. Eski Yargıçlar

Madde V ve ilgili olduğu ölçüde, Madde VI eski Hâkimler için geçerli olacaktır. Eski Hâkimler İçtüzük uyarınca, görevden ayrıldıkları tarihten önce yapılan bir başvuruyla ilgili olarak veya daha sonra yapılan başvurularla ilgili olarak, görevden ayrıldıktan sonraki iki yıl boyunca Mahkeme önünde herhangi bir tarafı temsil edemezler.

12. Uygulama

Belirli bir durumda bu ilkelerin uygulanmasına ilişkin şüphe olması durumunda, bir hâkim Mahkeme Başkanının tavsiyesine başvurabilir. Başkan gerektiğinde Büroya danışabilir. Başkan, bu ilkelerin uygulanması hakkında Mahkeme Genel Kuruluna yıllık olarak rapor verir.

13. Yürürlük

Bu düzenleme 1 Eylül 2021 tarihinde yürürlüğe girer.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin 23 Haziran 2008 Tarihli Yargı Etiği Kuralları

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi,

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin yargı görevine ilişkin ölçütleri belirleyen 21. maddesini göz önünde bulundurarak;

Mahkeme iç tüzüğünün, bu ölçütleri geliştiren 3., 4. ve 28. maddelerini göz önünde tutarak;

Yukarıda atıfta bulunulan hükümlerin yorumlanışına ya da uygulanışına zarar vermeden, bu ölçütlere temel oluşturan ilkelerin, açıklık ve şeffaflık adına, ifade edilmesinin uygun olacağını değerlendirerek;

Bu metinde belirlenen ilkelerin, insan haklarının korunmasını amaçlayan uluslararası bir mahkeme konumundaki Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine kamuoyunun duyacağı güveni artıracağını düşünerek;

Bu yargı etiği tavsiye kararını kabul eder.

I. Bağımsızlık

Hâkimler, yargı görevlerini yerine getirirlerken, her türlü dış kaynaklı merci ve etkiden bağımsızdırlar. Bağımsızlıklarına duyulan güveni etkileyebilecek her türlü faaliyete katılmaktan, derneğe üye olmaktan ve durumdan kaçınırlar.

II. Tarafsızlık

Hâkimler görevlerini tarafsız şekilde yerine getirirler ve tarafsızlıklarının görünürlüğünü de temin ederler. Çıkar çatışmalarından ve çıkar çatışmasının doğduğu algısını yaratabilecek durumlardan kaçınırlar.

III. Doğruluk

Hâkimlerin davranışları, yargı görevinin bir kıstası olan yüksek ahlâki karakter ile tutarlı olmalıdır. Hâkimler, Mahkemenin duruşunu ve itibarını koruyup sürdürme görevlerinin daima bilincinde olmalıdırlar.

IV. Özen ve Yetkinlik

Hâkimler, mevkilerinin gerektirdiği görevleri özenle yerine getirirler. Üst düzeydeki yetkinliklerini sürdürebilmek için, mesleki becerilerini geliştirmeye devam ederler.

V. Ketumluk

Hâkimler, mahkemede görülen davalara ilişkin sırlar veya gizli bilgiler hususunda azami şekilde ketum davranırlar ve müzakerelerin gizliliğine saygı duyarlar.

VI. İfade Özgürlüğü

Hâkimler ifade özgürlüklerini, bulundukları mevkiin gerektirdiği meslek haysiyetiyle bağdaşır şekilde kullanırlar. Mahkemenin otoritesine zarar verebilecek ya da tarafsızlıkları hususunda şüphe uyandırabilecek kamuoyu açıklamalarından ve görüş bildirmekten kaçınırlar.

VII. Ek Faaliyetler

Hâkimler, bağımsızlık, tarafsızlık ilkeleri ile ve tam zamanlı görevlerinin gereklilikleri ile bağdaşmadığı sürece, hiçbir ek faaliyette bulunamazlar. Mahkeme iç tüzüğünün 4. kuralı gereği, gerçekleştirmek istedikleri bir ek faaliyeti, Mahkeme Başkanına bildirirler.

VIII. Ödüller ve Avantajlar

Hâkimler, bağımsızlıklarının ya da tarafsızlıklarının sorgulanmasına sebebiyet verebilecek hiçbir hediyeyi, ödülü ya da avantajı kabul edemezler.

IX. Nişan ve Onur Belgeleri

Hâkimler, kendilerine sunulan nişan ve onur belgelerini, ancak böyle bir kabulün onların bağımsızlığına ve tarafsızlığına dair şüpheler uyandırmaması durumunda kabul edebilirler. Mahkeme başkanına önceden bilgi vermelidirler.

X. Tavsiye Kararının Kapsamı

Yukarıda belirlenen ilkeler, Mahkeme üyelerini ve ilgili bazı durumlarda eski üyeler ile geçici hâkimleri kapsar.

Son Hükümler

Belirli bir durumda bu ilkelerin uygulanışına dair şüphe duyan hâkim, Mahkeme Başkanından tavsiye isteyebilir. Başkan, gerektiğinde büroya danışabilir. Başkan, bu ilkelerin uygulanışına ilişkin bir raporu Genel kurula sunabilir.