Basın Onur Günü

Basın Onur Günü, Mustafa Kemal Atatürk’ün Cumhuriyet’i kurma fikrini ilk kez dile getirdiği ve ilk basın toplantısını yaptığı güne ithafen 16 Ocak 1986’dan itibaren kutlanmakta olan, hukuk ve demokrasi günlerindendir. 

Batı Anadolu gezisi kapsamında 16 Ocak 1923 Salı günü Arifiye’de bir konuşma yapan Gazi Mustafa Kemal Atatürk bu konuşmanın artından İzmit’e gelmiş, basın toplantısını İzmit’te yer alan Kasr-ı Hümayun Müzesinde gerçekleştirmiştir.  Kocaeli’ye gelerek dönemin önde gelen gazetecileri ile bir araya gelmiş; 6 saat süren bu tarihi basın toplantısında Cumhuriyeti kurma fikrini basın yoluyla ilk kez kamuoyuna aktarmıştır. Cumhuriyet ile ilgili temel düşüncelerin paylaşıldığı ve kadınlara seçme seçilme haklarının verilmesinin gerektiğinin konuşulduğu bu toplantıdan 9 ay sonra Türkiye Cumhuriyeti ilan edilmiştir.

16 Ocak 1923 Basın Toplantısı 

Kocaeli’ deki basın toplantısı, Cumhuriyetin kuruluşuna gidilen yolda önemli dönüm noktalarından olmuştur. İzmit Basın Toplantısı, Atatürk’ün 14 Ocak 1923 tarihinde başlayan ve 35 gün süren bir yurt gezisinin ilk halkasıdır. Atatürk’ün Arifiye’de yaptığı konuşmanın ardından başlayan basın toplantısı saat 21.30’da başlamış ve gece saatlerine kadar 6 saat boyunca devam etmiştir. Atatürk, annesinin İzmir’de vefat ettiğine ilişkin haberi almasına karşın, programını bozmayarak programına devam etmiştir.

Toplantının daveti, ilgili gazetecilere Büyük Millet Meclisi Hükûmetinin İstanbul Temsilcisi Dr. Adnan Adıvar ve eşi Halide Edip Adıvar aracılığıyla ulaştırılmıştır.

Toplantıya;  Dr. Adnan Adıvar, Velit Ebuzziya, Ahmet Emin Yalman, Falih Rıfkı Atay, Suphi Nuri İleri, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, İsmail Müştak Mayakom, Halide Edip Adıvar, Hilal-i Ahmer Başkanı Hamit Bey  ile  İleri Gazetesinin İzmit muhabiri Hakkı Kılıçoğlu başta olmak üzere Kurtuluş Savaşına ve Milli Mücadele’ye yazı ve haberleri ile katkılar sunan gazeteci ve yazarları davet edilmiş, fikirleri alınmış ve 29 Ekim’de ilan edilecek cumhuriyet fikrinin halk tarafından benimsenmesi için kamuoyu oluşturulması hedeflenmiştir. İleri gazetesinin İzmit muhabiri Hakkı Bey (Kılıçoğlu) İzmit kökenli bir gazeteci olarak toplantıda hazır bulunmuş dört kişilik bir ekip görüşmeleri not etmiştir. “Kadına seçme ve seçilme hakkının verilmesiyle Halide Edip Adıvar’ı mecliste görebilecek miyiz?” sorusuna “Elbette bir gün göreceksiniz” şeklinde yanıt vermiştir.

Toplantının, Erzurum ve Sivas kongreleri kadar önemli olduğu yönünde görüşler dile getirilmiş; Mudanya Mütarekesi’nin imzalandığı ve Lozan Barış Görüşmelerinin başladığı tarihlere denk gelmesi önem arz etmiştir. Atatürk, öncelikle gazetecilerin sorularını almış, bu sorular doğrultusunda konuşulacak konuları tespit etmiş, daha sonra da ana başlıklar altında bazı konuları ayrıntılarıyla ele almıştır. Katılımcı basın mensupları, toplantıda edindikleri bilgileri tüm ayrıntılarıyla gazetelerinde yazmışlardır.

Padişaha ait saray anlamına gelen kasr-ı hümayun, ilk kez IV. Murat Dönemi’nde ahşap temeller üzerinde inşa edilmiş ancak deprem ve yangın nedeni ile yıkıldığı anlaşılmıştır. Günümüze ulaşan yapı, Sultan Abdülaziz Dönemi’nde (1861-1876) yapılan saraydır. Neo-Klasik üslupta, Avrupa barok sitilinde iki katlı olup cephesi mermer kaplıdır. Binanın tavan süslemeleri Fransız ressam Sason’un eseridir. Mimarı Karabet Amira Balyan’dır. Saray, dış mekân özelliklerinin yanı sıra, iç mekân özellikleriyle de dikkat çekmektedir. Zemin katın tavan süslemelerinde sitilize edilmiş rumi ve palmet motifleri kullanılmıştır. İç mekândaki parkeler ise antrolak tarzda yapılmıştır. Yapıdaki en dikkat çekici özelliklerden bir tanesi de aynalardır. Birbirlerine benzerlik gösteren ve alınlıklarla taçlandırılmış olan bu aynalar Ampir üslubun özelliklerini taşımaktadır. Mermer işçiliği tavan süslemeleri, bol sütunlu oluşu Dolmabahçe Sarayı’nın küçük bir örneğini hatırlatmaktadır. 1967 yılına kadar Vilayet ve Ziraat Odaları olarak hizmet veren saray binası bu yıldan sonra İzmit Müzesi olarak kullanılmıştır. 1992 yılında restorasyona alınan müze, 17 Ağustos depremi ile ağır hasar görmüştür. 2004 yılında restorasyona başlanmış, 2005 yılında tamamlanarak 16 Ocak 2007 tarihinde ziyarete açılmıştır. Saray, bazı Osmanlı padişahlarına hizmet vermiş, birçok devlet adamı ve önemli şahsiyeti Mustafa Kemal Atatürk de sarayda ağırlamıştır.