Bilgi Üniversitesi İnsan Hakları Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi

Bilgi Üniversitesi İnsan Hakları Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi, Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nin 1999-2000 dönemindeki hazırlığı sonucunda, Yükseköğretim Kurulu’nun 4 Aralık 2000 tarihli kararıyla kurulmuştur. Merkezin kuruluş dönemi Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesinin kuruluş sürecine denk gelmektedir. İnsan Hakları Hukuku odaklı araştırma ve eğitim faaliyetlerine yönelik ayrı bir akademik birimin kurulması Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi eğitim ve araştırma politikasının bir sonucu olmuştur.

Merkez’in ve Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nin ‘insan hakları’ yönelimli çalışmalarda birbirini destekleyici ve geliştirici bir tempo içinde faaliyette bulunmalarının ilk ürünüdür. Merkez, 2001 yılında, Bilgi Üniversitesi bünyesinde ve Türkiye’de ilk kez, bir hukuk yüksek lisans programında sadece ‘insan hakları hukuku’ başlığı altında tanımlanan derslere yer vermiştir.

Bilgi Üniversitesi İnsan Hakları Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkeziz, kuruluşundan itibaren akademik dünyaya hapsolmayan bir akademik birim olarak faaliyette bulunmuştur. Başlangıçta, Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne bir aday ülke olma statüsünün tanınmasıyla (1999) ilgili gelişmenin yol açtığı yapısal dönüşüm çalışmalarına katkıda bulunmuştur. Türkiye’de, özellikle insan haklarının korunması ve geliştirilmesiyle ilgili yapısal gelişime katkıda bulunacak bu çalışma ve faaliyetler Merkez’in öncelikli ilgi alanı olmuştur. Bu çalışmalar, kamu yönetimi, toplumsal örgütler ve mesleki oluşumlarla işbirliği içinde olmaya özen gösterilerek hazırlanmış ve geliştirilmiştir.

Bilgi Üniversitesi İnsan Hakları Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezinin yapmış olduğu çalışmaların ve faaliyetlerin niteliği ve kalitesi 2004 yılında, Harvard University Kennedy School of Government’ta, Prof. Michael Ignatieff danışmanlığında, Merkez hakkında hazırlanan bir yüksek lisans çalışmasında (policy analysis exercise) bilimsel görüş olarak dile getirilmiştir.

Merkezin Faaliyetleri ve Çalışma Alanı

Bilgi Üniversitesi İnsan Hakları Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi, insan hakları hukukunun her alanıyla ilgili çalışmalar yürütmektedir. Bu çalışmalara hâkim olan yaklaşım, tüm ilişki biçimlerinde bir ‘hak’ bakışının olabileceği ve dolayısıyla, hukuktan yararlanmayı ön planda tutan bir güçlendirme anlayışının savunulmasıdır.

Merkez, ayrıca, insan hakları hukuku alanında çalışan Türkiyeli ve yabancı öğrenci ve araştırmacıların, Merkez’e yaptıkları başvuruları ve sundukları teklifleri değerlendirerek, Merkez bünyesinde sunulan konuk araştırmacı pozisyonu çerçevesinde, değişen uzunlukta bir süreyi kapsayan araştırma ve yerel araştırmacılarla temas ve işbirliği yapma olanağı sunmaktadır.

Merkez bünyesinde gerçekleştirilen insan hakları hukuku alanındaki araştırmaların yayıma uygun bulunanları İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları kapsamında yer alan “İnsan Hakları Hukuku Çalışmaları” dizisinde yayımlanmaktadır. Bu dizide, insan hakları hukuku ve uygulamasına ilişkin temel kaynak kitapları da yer alır.

Merkez, periyodik olarak İnsan Hakları Bültenleri çıkarmakta, çalışma alanları ile ilgili çok sayıda rapor yayınlamakta, faaliyet konusu ile paralel kitaplar çıkarmaktadır. Ayrıca, merkezin internet sitesinde Uluslararası İnsan Hakları Belgelerine ulaşılabilmektedir.

Çalışma Grupları

Kadının İnsan Hakları

Hakların Korunmasına İlişkin Yerel ve Uluslararası Koruma Usulleri

Ayrımcılık Yasağı

Azınlık Hakları

Mülteci Hakları

İfade ve İnternet Özgürlükleri

Adalete Erişim ve Yargı

İinsan Hakları Eğitimi

İnsan Hakları Savunuculuğu

İnsan Hakları Hukuku Yüksek Lisans Programı

Merkez tarafından, İnsan Hakları Hukuku başlığı altında açılan hukuk yüksek lisans programında, insan haklarının tanınması, korunması ve/veya geliştirilmesine yönelik bir faaliyet alanı içinde önemli çalışmalar gerçekleştiren ve farklı hak alanlarına yönelik faaliyette bulunan uluslararası sivil toplum örgütlerinin temsilcileri veya bireysel hak savunucuları, Merkez’in organizasyonu altında, iki yıl boyunca (2002-2004), yüksek lisans programında yer verilen ve o tarihte, haftalık konferanslar şeklinde yürütülen İnsan Hakları Aktivizmi dersinin konukları olmuşlardır. Konuklar, deneyimlerini, öğrenciler ve Türkiye insan hakları hareketinin savunucularıyla paylaşmışlar; hak savunuculuğu olgusunun insan hakları hukukundaki önemini vurgulamışlar ve incelenmeye sunmuşlardır.

Paydaş Kuruluşlarla Yapılan Çalışmalar

Merkez’in, kuruluşundan hemen sonraki yıllarda ağırlıklı olarak yer verdiği çalışmalar, farklı kurumlarla işbirliği içinde, öncelikli olarak insan hakları hukuku eğitimine yönelmiştir. Bu konuda, Türkiye yargı teşkilatının tüm kurumlarıyla ve her düzeyde görevli mensuplarıyla birlikte yürütülen eğitim programları hazırlanmıştır. Bu faaliyetler 2001-2009 arası dönemde, Merkez’in çalışmalarında büyük bir yer tutmuştur.

Merkez’in faaliyetlerine, üniversite dışında, yerel ve uluslararası destek sağlanmıştır. Merkez’in kuruluşundan önce ve sonra İsveç merkezli Raoul Wallenberg Institute of Human Rights and Humanitarian Law ile uzun süreli kurumsal ortaklık kurulmuş, merkez faaliyetleri geliştirilmiştir.

Bilgi Üniversitesi İnsan Hakları Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi, Utrecht Üniversitesi bünyesinde yer alan Netherlands Institute of Human Rights (SIM) ile işbirli yapmıştır. Yaklaşık üç yıl süren işbirliği sürecinde, Türkiye Adalet Akademisi’nin işbirliği ve evsahipliğinde eğitim programları düzenlenmiş, yargıç ve savcı stajyerlerine yönelik insan hakları hukuku eğitimi uygulanmıştır.

Open Society Institute, İstanbul’daki Türkiye şubesi ve Budapeşte merkezli Open Society Institute – Justice Initiative aracılığıyla Merkez’in yürüttüğü birçok araştırma ve eğitim projesine destek olmuştur. Bu çerçevede, insan hakları ve yargı alanındaki çalışmalara destek sağlanmıştır.

Avrupa Birliği ve TÜBİTAK Merkez’in destek sağladığı kurumlar arasındadır.

Merkez’in yürüttüğü araştırma ve eğitim faaliyetleri merkezin resmi adresi olan https://humanrightscenter.bilgi.edu.tr/tr/ web sitesinden yayınlanmaktadır.

Bilgi Üniversitesi İnsan Hakları Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezinin müdürlüğünü Prof. Dr. Turgut Tarhanlı yapmaktadır.

Bilgi Üniversitesi İnsan Hakları Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi Tarafından Yürütülmüş Projeler

• Anayasa Mahkemesi Kararlarının İzlenmesi Yoluyla Bireysel Başvuru Usulünün Güçlendirilmesi Projesi (Eylül 2016-Temmuz 2017)
• Sosyal Medya ve Azınlıklar Projesi (Ekim 2014-Ocak 2016)
• Sanatsal İfade Özgürlüğü Kılavuzu ve Eğitimi (Eylül-Kasım 2015)
• Kadına Yönelik Şiddetin Önlenmesi İçin Teknik Yardım Projesi (Temmuz 2013-Temmuz 2015)
• Ücretsiz Hukuki Destek Ağı (Pro Bono)
• Onarıcı Adalet Hakkında Yargı Eğitimi: Bir Avrupa Yaklaşımına Doğru (Ocak 2013-Aralık 2014)
• Avrupa Suç ve Ceza Adaleti İstatistikleri Kaynak Kitabı–Veri Katkısı (2011-2014)
• Toplumsal Cinsiyet Adaleti için Kadınların İşbirliği Projesi (2012-2014)
• Türkiye’de Bireysel Başvuru Usulüne Erişimin Güçlendirilmesi Projesi (Aralık 2013-Kasım 2014)
• OSI Network Scholarship Programs (2001-2012)
• JUSTMEN (2009-2012)
• Ayrımcılık Yasağı ve Eşitlik Konularında Sivil Toplum Kuruluşlarına Yönelik Bilinç ve Duyarlılık Artırma Projesi (Aralık 2010-Haziran 2012)
• İnternette Siyasi Söylem Kısıtlamaları Projesi (Ekim 2011-Şubat 2012)
• Türkiye ve Batı Balkanlar’da Ayrımcılık Yasağının Yasal, Kurumsal ve Politika Çerçevesinin Haritalanması (Aralık 2009-Haziran 2011)
• Belgeleme ve Raporlama Yoluyla Türkiye’de Ayrımcılıkla Mücadele Projesi (Şubat 2009-Şubat 2011)
• AB’de Sanık Haklarının Geliştirilmesi (2009-2010)
• Türkiye’de Kadınların İnsan Haklarına Saygının Güçlendirilmesi Projesi (Kasım 2005-Aralık 2010)
• Türkiye’de Engelli Bireylerin İnsan Haklarına Saygının Güçlendirilmesi (Kasım 2005-Aralık 2010)
• Türk Hakim ve Savcı Adaylarının İnsan Hakları Alanında Eğitimi ve İnsan Hakları Standartlarının Uygulanması için Yerel Kapasitenin Güçlendirilmesi Projesi (Eylül 2006-Eylül 2009)
• Türkiye’de Ceza Davalarında Uzlaşma Uygulamalarının Geliştirilmesi Projesi (Eylül 2006-Temmuz 2008)
• AGIS 3-Güney Avrupa’da Onarıcı Adalet (Haziran 2006-Mayıs 2008)
• İstanbul Bilgi Üniversitesi İnsan Hakları Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin Kapasitesini Geliştirme Projesi (2002-2007)
• İnsan Ticareti Mağdurlarının Avrupa Ülkelerindeki Statü ve Konumu (Aralık 2005-Ekim 2007)
• Adalet Gözet Projesi (Haziran 2006-Eylül 2007)
• Uluslararası Suç Mağdurları Araştırması 2005 (Temmuz 2005-Temmuz 2007)
• Avrupa Irkçılık ve Yabancı Düşmanlığı İzleme Merkezi Yerel Veri Toplama Noktası Kurulması (Temmuz 2006-Temmuz 2007)
• Asliye Hukuk Mahkemelerinin Etkinliği Teşhis Araştırması (Kasım 2004-Şubat 2007)
• Ceza Davalarında Adli Yardımın Erişilebilirliği (Kasım 2004-Aralık 2006)
• Dar Gelirli Kesimin Hukuki İhtiyaçlarının Tespitine Yönelik Araştırma (Haziran-Ekim 2005)
• Türkiye’de İnsan Hakları Kapasitesinin Geliştirilmesi Projesi (Mayıs 2004-Eylül 2005)
• Türkiye’de Yargı Reformu için Uzaktan Eğitim Projesi (Kasım 2004-Ocak 2005)
• Türkiye’de İnsan Hakları Kapasitesinin Geliştirilmesi (Eylül 2002-Eylül 2004)
• Hakim ve Savcılara Yönelik İnsan Hakları Eğitimleri Projesi (Ekim 2003-Haziran 2004)
• Türkiye’de Adli Yardım (2004)

Merkez Tarafından Katkı Sağlanan Projeler 

• ASOS-KADAV Toplumsal Cinsiyet Programı (Aralık 2017-Haziran 2018)
• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın Sosyal İçerme Politikaları Alanında Kurumsal Kapasitesinin Artırılması Projesi (2016)
• Göç Yönetiminin Güçlendirilmesiyle Türkiye’nin Göç Krizine Müdahale Çabalarına Destek Verilmesi Projesi (2016)
• Çeşitlilik ve Stratejik Davalama Platformu Projesi (Nisan 2014-Mart 2016)
• Yasal Savunuculuk ve Dava Takibi Projesi (2014)
• Benim Meslek Lisem Gençlik Dostu Projesi (Eylül 2013-Temmuz 2014)
• İş Dünyasında İnsan Hakları Kapasite Güçlendirme Programı (2012-2013)
• Uluslararası Genç Liderler Akademisi (2012)

Merkez Tarafından Basılmış Kitaplar