Bir Adalet Teorisi

Bir Adalet Teorisi, John Rawls tarafından yazılan ve yirminci yüzyılın ahlak ve siyaset felsefesi üzerine yapılmış en önemli çalışmalardandır. Eser, Kant’ın ve Mill’in çalışmalarının yanında duran bir klasiktir.

Rawls, adaletin doğru ilkelerinin, özgür ve rasyonel kişilerin yer aldıkları ‘orijinal pozisyonda bir bilinmezlik perdesi arkasında; toplumdaki kendi yerlerini, sınıflarını, ırklarını cinsiyetlerini, yeteneklerini, zekalarını ve güçlerini, hatta iyi/değer kavramlarını bilmeden bile üzerinde anlaştıkları ilkeler olduğunu ileri sürmektedir. Buna göre Rawls, türettiği adaletin iki ilkesinin, özgürlüklerin dağıtımını, sosyal ve ekonomik değerleri düzenlediğini iddia etmiştir.

Kitabın orijinal metni 1975 yılında yapılan Almanca tercümesi için önemli ölçüde gözden geçirilmiş, bu düzeltmeler sonraki tüm tercümelere ve kitabın yeni baskılarına dahil edilmiştir. Kitap Türkçe’ye Türkiye Barolar Birliği önceki başkanı Vedat Ahsen Coşar tarafından tercüme edilmiş ve fikir dünyasına kazandırılmıştır.

Coşar, çeviri hakkında; “Kırk altı yıl önce yayınlanan, yayınlandıktan sonra pek çok ülkenin diline tercüme edilen ve ne yazık ki Türkçeye tercüme edilmemiş olan Amerikalı siyaset bilimci ve hukukçu John Rawls’ın yazdığı 513 sayfadan oluşan A Theory of Justice/Bir Adalet Teorisi isimli kitabı Türkçeye çevirdim. Özel hayatımda ve mesleki kariyerimde başkanlıklarım da dahil, kendi çapımda ve alanımda önemli ve değerli pek çok iş, pek çok hizmet yaptım. Ama diyebilirim ki, bugüne kadar yaptığım hiçbir iş, hiçbir hizmet, benim için bu kitabı Türkçeye çevirmek kadar önemli ve değerli olmamış, bana manevi yönden keyif vermemiştir. Esasen bunu da bu amaçla ve bunun için yaptım. Zira profesyonel bir çevirmen değilim ben. Pozisyona, statüye, bir şey olmaya bağlı hırslarım yoktur benim.” demiştir.

Kitabın tanıtım yazısında; “20. Yüzyılda, Bir Adalet Teorisi” adlı eseriyle çağdaş siyaset felsefesine yön veren John B. Rawls, kendi teorisini; başlangıç durumu, cehalet perdesi, adaletin iki ilkesinin seçimi ve bunların uygulanması konularıyla detaylandırır. Adalet, özgürlük ve eşitlik kavramlarını “fark ilkesi” aracılığıyla bir “hakkaniyet olarak adalet” çerçevesinde yapılandırması hem Marksist hem de liberal taraftan eleştirilerin gelmesine neden olmuştur.” denilmektedir.

Yazar John Bordley Rawls’ın Eserleri

Bu kitap 20.yüzyılın siyaset felsefesi alanında hazırlanmış en önemli kitap olarak görülmektedir. Harvard Üniversitesi’nden emekli olduktan sonra James Bryant Conant Üniversitesi’nde profesör olarak görev yapan, siyaset ve etik felsefesine önemli katkılarda bulunan ve aynı zamanda hukukçu da olan John Rawls’ın diğer önemli eserleri arasında, Türkçeye de çevrilmiş olan The Law of People’s (Halkların Yasası) ile Political Liberalism (Siyasal Liberalizm) sayılabilir. Siyasal Liberalizm, Rawls tarafından 1993 yılında yazılmış, adalet teorisi çalışmasının devamı niteliğinde bir eserdir. Uluslararası adalet hakkındaki görüşlerini The Law of Peoples ile dile getirmiştir. Ölümünden kısa süre önce Bir Adalet Teorisi isimli eserine dönük eleştirilere yanıt niteliğindeki Justice As Fairness: A Restatement isimli eserini yayınlamıştır.

Kitabın Konusu

Avukat Vedat Ahsen Coşar tarafından “Bir Adalet Kuramı” adıyla çevrilen ve Bir Adalet Kuramı adıyla da bilinen eserinde Rawls, ‘hakkaniyet olarak adalet’ düşüncesi üzerine kafa yormuş, faydacı ahlak felsefesi karşısında toplumsal bir adalet düşüncesi arayışında olmuştur.

Rawls, liberal adalet anlayışını Rousseau’nun sözleşmecilik ilkesiyle birlikte temellendirmiş, toplumsal sözleşme teorisrini devam ettirmiştir. Rawls, özgürlükler konusunda eşitlik ve toplumsal eşitsizliklerin çözümlenmesinde zayıf durumda olanların menfaatlerinin gözetilerek çözümlenmesini savunmuştur.

Rawls, 1980’li yıllarda başlayan liberal toplumsal süreçlerde Bir Adalet Teorisindeki tezlerini yeni argümanlarla savunmaya devam etmiştir. Bir Adalet Teorisi, moral bir teoriden politik bir önermeye dönüşmüş, ahlaki ilkelerle ekonomi politikalarının uyumlu olmasını savunmuştur. Birey, sosyal adalet, faydacılık ve etik yazarın üzerinde durduğu önemli kavramlardandır. 

Bir Adalet Teorisi (A Theory of Justice) isimli eserin sahibi John Bordley Rawls, 21 Şubat 1921 tarihinde Baltimore, Maryland’de doğmuş ve 24 Kasım 2002 tarihinde ölmüş olan ABD’li filozoftur. John Rawls’ın babası Avukat William Lee Rawls’tır. Kitap, yazarın en önemli eseridir.

Rawls, İkinci Dünya Savaşı sırasında Pasifik’te piyade olarak görev yapmış, Yeni Gine, Filipinler ve Japonya’da bulunmuş Hiroşima bombalamasının etkilerine tanıklık etmiştir. Rawls subay olma teklifini reddetmiş ve 1946’da ordudan er olarak ayrılmış, Princeton Üniversitesi’ne dönerek etik felsefesi üzerine doktoraya başlamış, Margaret Fox ile 1949 yılında evlenmiştir.

Rawls, 1950 yılında doktorasını tamamladıktan sonra aynı okulda ve başka üniversitelerde ders vermiş, 1962 yılında profesör olmuştur. Harvard Üniversitesi’ne geçiş yaparak 40 yıl boyunca etik ve siyaset felsefesi alanında dersler vermiştir. Rawls, kekeme olması nedeniyle az sayıda röportaj vermiş, şöhretine rağmen medyatik davranmamış, zamanının çoğunu bilime ve aile yaşamına harcamıştır.

Askerliği bırakarak bilime döndüğü yıllardan ölümüne kadar Etik, toplumsal adalet, eşitlik ve siyaset felsefesi üzerine çalışmıştır.

Vedat Ahsen Coşar