Estonyalı Hakimlerin Etik Kuralları

Estonyalı Hakimlerin Etik Kuralları, 13 Şubat 2004 tarihinde kabul edilmiş, 8 Şubat 2019’da değiştirilerek güncellenmiştir. Estonya yargı sistemi, Mahkemeler Kanunu gereğince bir etik konseye sahiptir.

Estonya mahkeme sistemi dört ilçe mahkemesi, iki idari mahkeme, iki bölge mahkemesi ve Yüksek Mahkemeden oluşmaktadır. İlçe mahkemeleri ve idari mahkemeler ilk derece mahkemeleridir. Yüksek Mahkeme hem temyiz mahkemesi ve aynı zamanda anayasal denetim mahkemesi olarak görev yapmaktadır. İlçe, idari ve bölge mahkemelerinin bütçesi Adalet Bakanlığına bağlıdır. Yüksek mahkemenin ise ayrı bir bütçesi ve bağımsız yapısı bulunmaktadır. Olağanüstü mahkemelerin kurulması Anayasa tarafından yasaklanmıştır.

Estonya’da 2023 yılı itibariyle 236 hakim çalışmaktadır. Estonya Hakimleri Etik Kuralları(Estonian Judges´ Code of Ethics), Hâkimler ve Savcılar Kurulu Yargı Etiği Bürosu tarafından 2020 yılında Türkçeye kazandırılmıştır. Profesyonellik, güvenilirlik ve bağımsızlık mahkemelerin temel değerleridir.

Estonya Hakimleri Etik Kuralları

Hukukun üstün olduğu bir toplumda hâkimlerin tarafsızlığının, bağımsızlığının ve doğruluğunun kayıtsız şartsız garanti altına alındığını göz önünde bulundurarak,

Estonya’nın adil yargılanma prensiplerini ve hâkimlerin ahlaklılığını ve dünyada geliştirilen yasal gelenekleri gözetmesi gerektiğini hesaba katarak,

Hâkimlerin eylemlerinin ve niteliklerinin gereklerine uygulanan standartları karşılama gerekliliğinin bilincinde olarak,

Hâkimlerin demokrasiyi ve yasal düzeni korumada merkezi bir rol oynadığını göz önünde bulundurarak,

Yüksek profesyonellik seviyesinin ve hâkimlerin kusursuz davranışlar sergilemesinin mahkemenin yüksek otoritesinin ve adaletin idaresinin bir şartı ve teminatı olduğunu akılda tutarak,

Hâkimlerin bireylerin yaşamları, özgürlükleri, hakları, yükümlülükleri ve mülkleri hakkında karar verme yetkilerinin olduğunu göz önünde bulundurarak,

Mahkemelerin görevinin bireylere hizmet etmek olduğunu bilerek,

Hâkimlerin üzerlerindeki yüksek ahlaki ve yasal yükümlülüğün farkında olarak, biz Estonyalı hâkimler kendimiz için aşağıda bulunan Etik Kodu belirliyor ve açık bir şekilde bu kodu takip etmeyi taahhüt ediyoruz.

GENEL HÜKÜMLER

1. Hâkim doğruluğun itibarını ve yargının bağımsızlığını korur.

2. Hâkim, görevinin gerektirdiği faaliyetleri tarafsız bir şekilde, bireysel çıkar gözetmeksizin dikkatli bir şekilde yerine getirir ve kendisine verilen yetkiyi mümkün olan en iyi şekilde kullanır.

3. Hâkim yaşamını ve yasal aktiviteler de dâhil olmak üzere aktivitelerini yargı görevleriyle çatışma tehlikesini minimum düzeye indirecek şekilde düzenler.

4. Hâkim yasa yapımı ve yasal ve yargısal sistemlerin geliştirilmesi ile öğretme ve araştırma aktivitelerinde de yer alabilir.

5. Hâkim, sivil derneklerde ve hayır kurumlarında aktif olarak bulunabilir, bunu yaparken çıkar çatışmalarından ve adaletin idaresinin çıkarları aleyhine kendisinden faydalanılmasından kaçınır. Ayrıca hâkim, ahlaklılık ve adil iş uygulamalarına saygı gösterirken, kâr elde etmeyi amaçlayan faaliyetlere de katılabilir.

6. Hâkim her türlü eylem ve ifadelerinde uygunsuz olma durumundan kaçınır. Hâkim, halkın denetimi altında olduğundan normal bir vatandaş için yük olarak görülebilecek kısıtlamaları kabul etmek durumundadır. İlk olarak yargı görevinin itibarı ile uyum içerisinde davranır.

7. Hâkim kendi siyasi görüşünü yansıtacak siyasi aktivitelerden ve ifadelerden kaçınır.

8. Hâkim yasal düzeni koruyan ve yasalara uyan örnek bir birey olmalıdır.

9. Hâkim uygunsuz hareketlerde bulunan ve bu kodda bahsi geçen kuralları ihlal eden meslektaşlarını uyarır ve bu şekildeki davranışlara bir son vermeye çalışır. Hâkim gerekirse Estonyalı Hâkimler Genel Kurulu‟nu ya da O Yer Mahkemesi Başkanı‟nı bilgilendirir.

10. Mesleki etiğin gerekleri yasa, hâkimler disiplin dairesinin kararları, yargı içerisindeki içtihat uygulamaları, deneyimli meslektaşların görüşleri ve hâkimlerin vicdanları üzerinden yorumlanır. Hâkim Etik Kod‟unda bahsi geçmeyen konulara dair tavrına karar verirken söz konusu prensipler tarafından yönlendirilir.

ÖZEL HÜKÜMLER
Mahkemeler ve Mahkeme Usulü

11. Hâkim mesleki seviyesini korur ve hizmet içi eğitimlere katılır. Hâkim, sahip olduğu mesleki bilgi ve tecrübeyi meslektaşlarıyla paylaşır.

12. Hâkim çalışmalarında sakin, soğukkanlı ve ağırbaşlıdır.

13. Hâkim yargılama sırasında sürece dâhil tüm katılımcılara, meslektaşlarına ve mahkeme çalışanlarına karşı sabırlı ve naziktir ve bunu yaparken muhatap olduğu kişilerden de aynı tavrı bekler.

14. Hâkim adaletin idaresi konusunda tarafsız ve adil olmalı ve makul bir gözlemci tarafından da bu şekilde davrandığı algılanacak şekilde davranmaya çabalar. Bu amaçla hâkim yargılamadaki tüm katılımcılara eşit olarak muamele eder, gereksiz ve ilgisiz yorumlar ile ifadelerden kaçınır. Hâkim öfkelenmekten, sinirlenmekten, sesini yükseltmekten ve tavrını belli edecek yüz ifadelerinden ve vücut dilinden, tarafsızlığını bozacak her türlü hareketten kaçınır.

15. Hâkim davaları aceleden ve yüzeysellikten kaçınarak ve resmi ve mantıksız gerekçelerle karar vermeyi geciktirmekten imtina ederek makul bir sürede çözer.

Hâkim katılımcıların kendi haklarını suistimal etmelerine ve işlemleri geciktirmelerine müsaade etmez.

16. Hâkim karara bağlanmamış ya da gelecek davalarla ve muhtemel sonuçlarıyla ilgili yorum yapmaktan kaçınır ve mahkeme çalışanlarından da aynı tavır içerisinde olmalarını rica eder. Hâkim katılımcılara usul kanunlarında belirtilen yargılama usulü kurallarını ayrıntılı bir şekilde açıklar. Hâkim mümkünse tarafları uzlaştırmaya çalışır.

17. Hâkim dava sırasında edindiği bilgilerin gizliliğini korur ve mahkeme çalışanlarından da aynı tavır içerisinde olmalarını ister. Bu kural hâkimi, işlenmiş benzer suçlarla ilgili olarak yasal düzenin lehine bilgi vermek yükümlülüğünden muaf tutmaz.

18. Hâkim kendisine verilen idari görevleri profesyonel bir şekilde ve soğukkanlılıkla yerine getirir, diğer hâkimlerin ve mahkeme çalışanlarının işlerini kolaylaştırır. Hâkim meslektaşlarının ve mahkeme çalışanlarının çalışmaları için aynı şartları belirler.

19. Hâkim kamuyu meslektaşları arasındaki çatışmalar ve yargıdaki iç sorunlar konusunda bilgilendirmez.

Bağımsızlık ve Tarafsızlık

20. Hâkim çıkar çatışmalarından kaçınır. Ailevi, sosyal ve diğer ilişkilerin hâkimlik görevini etkilemesine izin vermez.

21. Hâkim, mahkemenin bir davayı yeniden incelemesi için hukukun yorumlanması konusunda yüksek mahkemenin görüşünün zorunlu olduğu durumlar dışında, karar verirken kendisiyle aynı konumdaki veya daha kıdemli hâkimlerden bağımsızdır.

22. Hâkim, kamu ve basın ile olan ilişkilerinde inceleme altında olan konulara dair bireysel görüşünü belirtmekten kaçınır.

23. Hâkim dava tarafları ile bir araya gelmekten ya da siyasi ve iş ile alâkalı yemeklere çıkmaktan kaçınır, zira bu durum hâkimin tarafsızlığına halel getirip çıkar çatışmasına neden olabilir. Düzenli olarak bir mahkemede çalışan yargı görevlerinde bulunan bireylerle olan şahsi ilişkilerinde hâkim adam kayırma ya da taraflılık şüphesi oluşturacak ya da bu şekilde algılanacak durumlardan kaçınır.

24. Hâkim siyasi veya kâr amaçlı derneklere bunların lideri veya görevlisi olarak katılamaz. Siyasi hareketleri veya bunların adaylarını sözlü veya yazılı olarak destekleyemez ve bunlara vakıflardan destek talep edemez.

25. Taraflardan biri konusunda önyargı içerisinde olarak davanın objektif bir şekilde çözülmesini engelleyecek konumda olması, dava tarafları ile yakın ilişkiler içerisinde olması, davayı ilgilendiren gerçekler hakkında özel bilgiye sahip olması, taraflardan birine daha önceden hukuki danışmanlık yapmış olması, sonucun kendisini ya da aile üyelerini etkileyebileceğinin farkında olması durumlarında hâkim davadan çekilir.

26. Hâkim yargısal görevinin icrası kapsamında yaptıkları, yapması gerekenler ve yapmaktan kaçındıkları ile ilgili olarak hediye, bağış, borç ya da iyilik istemez ya da kabul etmez. Ayrıca, hâkim etkisi, takdiri ve yetkisi altındaki aile üyelerinin, mahkeme çalışanlarının ve diğer kişilerin buna başvurmasına izin vermez.

Hukuk Dışı Aktiviteler

27. Hâkim yetkilerini ve ismini yalnızca uygun bir şekilde kullanır ve bunların kişisel kazanç amacıyla veya uygunsuz bir şekilde kullanımından kaçınır. Hâkim prestijinden ödün vermez ve diğer kişilerin bu prestijden kendi özel çıkarları için faydalanmasına müsaade etmez.

28. Hâkim ahlaki geleneklere uygun olarak sosyal ve kültürel hayata katılır ve bunun makamının onuruna zarar vermediğine ve makamının görevleriyle çelişmediğine dikkat eder.

29. Hâkim profesyonel kuruluşların hem olağan üye hem de çalışan vasfıyla bir parçası olabilir.

30. Hâkim uyuşturucu maddeler kullanmaktan ve aşırı alkol tüketiminden kaçınır.

31. Hâkim düzgün ve saygın davranışlar sergiler, mesleğini ve adaletin idaresini itibarsızlaştıracak faaliyetlerde kaçınır.

32. Hâkim kendini ve ailesini basın önünde sergilemez.