Hukuk Ansiklopedisi
Fikri Sınai Haklar Alanındaki Meslek Birlikleri ; Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında, fikir ve sanat eseri sahipleri ile bağlantılı hak sahiplerinin ve süreli olmayan yayınları çoğaltan veya yayanların ortak çıkarlarını korumak için yasalar çerçevesinde kurulmaktadır. Fikri Sınai Haklar Alanındaki Meslek Birlikleri faaliyet izni almak için Kültür ve Turizm Bakanlığına başvurmak zorundadır.
Fikri Sınai Haklar Alanındaki Meslek Birlikleri, kanun ile belirlenmiş hakların idaresini ve takibini, alınacak ücretlerin tahsilini ve hak sahiplerine dağıtımını sağlamak üzere kurulmaktadır. Türkiye’de 2018 yılı itibari ile kurulmuş 27 meslek birliği ve 1 federasyon bulunmaktadır.
Birlikler, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ve Fikir ve Sanat Eseri Sahipleri ile Bağlantılı Hak Sahipleri Meslek Birlikleri ve Federasyonları Hakkında Tüzük hükümlerine göre kurulmaktadır.
Meslek Birliği Federasyonları, tüzük ve tip statüde belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde aynı alanda kurulmuş en az iki meslek birliği tarafından kurulabilmekte, aynı alanda birden fazla federasyon kurulamamaktadır. Meslek birlikleri ve federasyonlar özel hukuk hükümlerine tabi olan tüzel kişilerdir. Birlikler dernek, vakıf yada kamu kurumu statüsünde değildir.
Kuruluş Şartı
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu hükümlerine göre eser sahibi olan kişiler, bağlantılı hak sahipleri ve süreli olmayan yayınları çoğaltan veya yayanlar, birden fazla meslek birliği kurabilirler.
Meslek Birliği kuracak eser sahipleri ve icracı sanatçılar zorunlu organların asıl üye sayısının dört katı kadar üye ile kurulabilir.
Fikri Sınai Haklar Alanındaki Meslek Birlikleri kuracak yapımcılar ve radyo-televizyon kuruluşları zorunlu organların asıl üye sayısının iki katı kadar üye ile kurulabilmektedir.
Mevcut bir meslek birliği varken aynı alanda başka bir meslek birliğinin kurulabilmesi için, aynı alanda kurulmuş olan ve en fazla üyesi olan meslek birliğinin üye tam sayısının üçte biri kadar üyenin kurucu olması gerekmektedir.
Fikri Sınai Haklar Alanındaki Meslek Birlikleri kuruluş başvurularında, birliğin adı, merkezi, adresi, kurucuların ad ve soyadlarıyla Türkiye Cumhuriyeti kimlik numaraları, doğum yerleri ve doğum tarihleri, meslek veya sanatları, uyrukları, ikametgahları belirtilmektedir. Tüzel kişi olan kurucular, ticaret sicil kaydı ve vergi numarası, yayın kuruluşları için de Radyo-Televizyon Üst Kurulu kaydı sunmaktadır.
Kuruluş bildirisi, birlik tüzüğü ve kurucuların kanunen aranan niteliklerinde eksiklik olmadığı takdirde Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından faaliyet izni verilmekte, birlikler bu izin verilmeden faaliyette bulunamamaktadır.
Meslek Birliği Kurulabilecek Alanlar
Eser Sahipleri Sınıfında; İlim ve Edebiyat Eseri Sahipleri, Musiki Eseri Sahipleri, Güzel Sanat Eseri Sahipleri, İşlenme ve Derleme Eser Sahipleri ve Sinema Eseri Sahipleri meslek birliği kurabilirler.
Bağlantılı hak sahipleri bakımından; İcracı Sanatçılar, Fonogram Yapımcıları, Radyo-Televizyon Kuruluşları ve Filmlerin İlk Tespitini Gerçekleştiren Yapımcılar meslek birliği kurabilirler.
Süreli olmayan yayınları çoğaltan ve yayan yayımcılar da meslek birliği kurabilir.
Meslek Birliğinin Yetkisi
Fikri Sınai Haklar Alanındaki Meslek Birlikleri, umuma açık mahallerde; eser, icra, fonogram, yapım ve yayınların kullanım ve/veya iletiminin yapılabilmesi bakımından, hak sahiplerinden veya üyesi olduğu meslek birliklerinden sözleşme yaparak izin almak zorundadır.
Radyo Televizyon Kuruluşları, uydu ve kablolu yayın kuruluşları ile mevcut veya ileride bulunacak teknik imkânlardan yararlanarak yayın veya iletim yapacak kuruluşlar, yayınlarında kullanacakları eser, icra, fonogram ve yapımlar için ilgili alanda kurulmuş olan meslek birlikleri ile sözleşme yaparak izin almak zorundadır. Bu sözleşmelerin yapılması, izinlerin verilmesi ve yasal hakların takibi ilgili meslek birliği tarafından yapılmaktadır.
Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun sözleşmelerin yapılabilmesi bakımından eser, icra, fonogram, yapım ve yayınları kullanan veya ileten umuma açık mahaller; mahallin bulunduğu bölgenin özelliği, mahallin nitelik ve niceliği, fikri mülkiyete konu eser, icra, fonogram, yapım ve yayınların mahalde sunulan ürün ve hizmetin ayrılmaz bir parçası ve ürün veya hizmete katkısı olup olmadığı ve benzeri hususlar dikkate alınmak suretiyle; radyo televizyon kuruluşları da Radyo ve Televizyon Üst Kurulu’nun sınıflandırması doğrultusunda Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından Eser, İcra, Yapım Ve Yayınların Kullanılması ve/veya İletilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik ile sınıflandırılmıştır. Ayrıca tüm ülke çapında bölgesel kriterler oluşturulmuştur.
Umuma Açık Mahaller
Umum açık mahaldeki kullanım veya iletimin hizmete katkısı veya hizmetin ayrılmaz parça olup olmadığı mahallin türünü etkilemektedir.
Bu sınıflar, Konaklama Tesisleri, Yeme, İçme ve Eğlence Tesisleri, Sağlık ve Spor Merkezleri, Gösteri Alanları ve Merkezleri, Rekreasyon Tesisleri, Özel Tesisler, Ticaret Merkezleri, Eğitim ve Öğretim Kurumlarının Ticari Amaçla Kullanılan Dinlence, Terminaller , Sinema, ve Gösteri Yerleri ile 50 metrekareden büyük umuma açık diğer mahaller olarak sınıflandırılmıştır.
Konaklama Tesisleri, oteller, tatil köyleri, moteller, apart oteller, hosteller, pansiyonlar, kampingler ve belediye belgeli tesislerdir.
Yeme, içme ve eğlence tesisleri; lokantalar, restoranlar, kafeler, eğlence yerleri, gece klüpleri, diskotekler, pavyonlar, gazinolar, barlar, tavernalar ve kabareler olarak tanımlanmıştır.
Sağlık ve Spor Merkezleri; spor merkezleri, termal turizmi tesisleri, sağlık, rehabilitasyon ve bakım tesisleri, havuzlar, golf tesisleri, dağ evi, spor ve avcılık tesisleri ve temalı plaj tesisleri olarak tanımlanmıştır.
Gösteri Alanları ve Merkezleri; tören ve şenlik alanları, müsabaka alanları, gösteri alan ve merkezleri, balo salonları, sinema, tiyatro, operet v.b. merkezleri, fuar ve festival alan ve merkezleri, konser alan ve merkezleri, sirkler ve lunaparklar ile stadyumlar olarak tanımlanmıştır.
Rekreasyon Tesisleri, tatil merkezleri, eğlence merkezleri, temalı parklar, günübirlik tesisleri, kırsal turizm tesisleri, yüzer tesisler, kış sporları ve kayak merkezleri mekanik tesisleri olarak tanımlanmıştır.
Öze Tesisler; turizm kompleksleri, mola noktaları ve özel belgeli diğer tesislerdir.
Ticaret Merkezleri ise alışveriş merkezleri, marketler ve mağazalar olarak belirlemiştir.
Ücretlendirme
Fikri Sınai Haklar Alanındaki Meslek Birlikleri, faaliyet gösterdikleri sektörlerde; yapılan sınıflandırmaya bağlı olarak eser, icra, fonogram, yapım ve yayınların kullanımından ve/veya iletiminden kaynaklanan ödemelere ilişkin tarifeleri her yıl tespit etmektedirler. Meslek birlikleri ile umuma açık mahaller ve radyo televizyon kuruluşları arasındaki sözleşmeler, bu tarife bedelleri veya taraflarca yapılabilecek müzakereler sonucu belirlenecek bedeller üzerinden yapılmaktadır.
