Hukuka Giriş

Hukuka Giriş isimli eser, Prof. Dr. Aydın Aybay ve Prof. Dr. Rona Aybay’ın birlikte kaleme aldıkları ve yıllardır çeşitli üniversitelerde ders kitabı olarak okutulan bir kitaptır. Kitap, aynı konuda yazılmış kitaplardan farklı bir bütünlüğe sahip olmasıyla dikkati çekmektedir.

Aybay Yayınları’ndan daha önce yedi kez basılmış, temel başvuru ve ders kitabı özelliklerine sahip olan kitabın yeni baskısı İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları tarafından okurlara ve öğrencilere sunulmuştur.

Hukuka Giriş’in Yeni Baskısı

Hukuka Giriş’in on dördüncü baskısı, Temmuz 2018’de yürürlüğe giren Anayasa ve yasa değişikliklerine göre yenilenmiş ve güncellenmiş; Türkçe-İngilizce Hukuk Deyimleri Sözlükçesi (Glossary) genişletilmiştir.

Çağdaş hukukun en önemli kavramı olarak öne çıkan insan hakları, kitapta yer alan konuların işlenmesinde temel bir yaklaşım olarak benimsenmiştir. Kitapta İnsan Hakları Evrensel Bildirisinin, anlaşılır bir Türkçe çevirisi bulunmakta, ayrıca İngilizce metnine yer verilmektedir.

Türkiye’de hukuk eğitiminde, teori ve uygulamada önde gelen isimlerden olan Rona Aybay’ın ağabeyi Aydın Aybay ile birlikte yazdıkları kitabın son baskısı Avukat Ali Pehlivan’ın katkıları ile hazırlanmıştır. Prof. Dr. Aydın Aybay’ın vefatı üzerine, Dr. Ali Pehlivan’ın yazar olarak katkısıyla oluşturulan yapıt; hukukla yeni tanışan öğrencilerin ve hukuk mesleği dışındaki okurların yanı sıra, hukukun bütünü ya da belli bir konusu hakkında, kısa yoldan bilgi tazelemek isteyen hukukçulara da yararlı olabilecek bir kaynaktır.  Kitap,  kendi içindeki sistematiği ile öne çıkmakta, anlatımındaki yalınlık ve konuları sunuşundaki yöntemiyle de benzerlerinden ayrılmaktadır.

İçindekiler (Özet)

Giriş
Birinci Bölüm

Hukuk Kavramı
Toplumsal Davranış Kuralları
Hukuk Kurallarının Öteki Davranış Kurallarıyla İlişkisi
Yaptırım
Hukuk Sözcüğünün Çeşitli Anlamları

İkinci Bölüm
Hukukun Kaynakları

Genel Bilgiler
Yasalar
Yapılageliş (Örf ve Âdet) Hukuku
Yardımcı Kaynaklar: Mahkeme Kararları (İçtihatlar) ve Öğreti

Üçüncü Bölüm

Hukukun Dalları

Genel Bilgiler
Özel Hukuk ve Özel Hukukun Dalları
Özel Hukukun Temel Kavramları
Kamu Hukuku ve Kamu Hukuku’nun Dalları
Kamu Hukuku’nun Temel Kavramı: Devlet
Karma Nitelikteki Hukuk Dalları

Dördüncü Bölüm
Hukukun Uygulanması

Genel Bilgiler
Hukukun Yer ve Zaman Bakımından Uygulanması
Hukukun, Kuralın Türüne (Niteliğine) Göre Uygulanması
Yorum
Yasa Boşluğu ve Kıyas
Türkçe-İngilizce Hukuk Deyimleri
Sözlükçesi (Glossary)

İçindekiler (Ayrıntılı)

Kısaltmalar

2018 Basısına Önsöz
2013 Basısına Önsöz
1. Giriş
I. Toplum Yaşamı, İnsanlar İçin Doğal Haldir
II. Toplum Yaşamı, Düzen Gerektirir
III. “Düzen” ve “Adalet” Kavramları
IV. İnsan Toplumu ile Hayvan Topluluğu Arasındaki Fark

BİRİNCİ BÖLÜM

Hukuk Kavramı

2. Toplumsal Davranış Kuralları
I. Genel Olarak
II. Ahlâk Kuralları
III. Din Kuralları
IV. Görgü Kuralları
V. Hukuk Kuralları
VI. Hukuk Kurallarına Aykırılığın Türleri
VII. Hukuk Kurallarına Uyulması Tam Olarak Sağlanabilir mi?
3. Hukuk Kurallarının Öteki Davranış Kurallarıyla İlişkisi
I. Genel Olarak
II. Görgü Kurallarıyla Hukuk Kuralları Arasındaki İlişki
III. Ahlâk Kuralları ile Hukuk Kuralları Arasındaki İlişki
1) Genel Ahlâk – Bireysel Ahlâk
2) Ahlâk ile Hukuk Arasında Yolların Ayrılması
IV. Din Kuralları ile Hukuk Kuralları Arasındaki İlişki
1) Laik Hukuk
2) Türk Hukukunun Laikleşmesi
3) Türk Hukukunda Dine İlişkin Düzenlemeler
4. Yaptırım
I. Yaptırım Kavramı
II. Yaptırım Çeşitleri
1) Genel Olarak
2) Türk Hukukunda Yaptırım Çeşitleri
A) Ceza
a) Eski TCK’ya Göre Ceza Türleri
b) TCK’ya Göre Yaptırım Türleri
aa) Hapis Cezaları
bb) Adli Para Cezası
cc) Güvenlik Tedbirleri
c) Kabahatler Kanunu’na Göre Yaptırım Türleri
aa) İdari Para Cezası
bb) İdari Tedbirler
cc) İdari Yaptırımlara Karar Verilmesi ve Başvuru Yolu
d) Disiplin Cezaları
B) Ödence (Tazminat)
a) Haksız Eylemden Doğan Ödence
b) Ceza Sorumluluğu ile Haksız Eylem Sorumluluğunun Farkı
c) Manevi Ödence
ç) Borca Aykırılıktan Doğan Ödence
d) Koruma Tedbirleri Nedeniyle Ödence
C) Zorla Yaptırma (Cebri İcra)
Ç) Zoralım (Müsadere)
D) Elkoyma
E) Tutuklama
F) Geçersizlik (Hükümsüzlük; Butlan)
5. Hukuk Sözcüğünün Çeşitli Anlamları
I. Hukuk Sözcüğü
II. Pozitif (Müspet) Hukuk
III. İdeal Hukuk
IV. Hukuk ve Adalet
V. İnsan Hakları ve Adalet
1) Giriş
2) İnsan Haklarının Korunması Alanında Uluslararası Denetim
A) Mahkeme Niteliğindeki Kuruluşlar
B) Mahkeme Niteliği Taşımayan Kuruluşlar
VI. Yazılı Hukuk – Yazılı Olmayan Hukuk
VII. Objektif Hukuk – Sübjektif Hukuk
VIII. “Evrensel Hukuk” – “Yerel Hukuk”
1) Yerel (Ulusal) Hukuk
2) Evrensel Hukuk
3) Hukuk Sistemleri
A) Roma Hukuku Geleneğine Bağlı Sistem (Kara Avrupası Hukuku)
B) Common Law
C) İslam Hukuku
Ç) Sosyalist Hukuk Sistemi

İKİNCİ BÖLÜM

Hukukun Kaynakları

6. Genel Bilgiler
I. Kaynak Kavramı
II. Hukukun Yürürlük Kaynakları
7. Yasalar
I. Genel Olarak
II. Türk Hukukunda Kanun
1) Kanunların Kabulü ve Yayımlanması
2) Kanunların Konusu
3) Kanunların “Ulaşılabilir” ve “Anlaşılabilir” Olması
4) Kanunların Niteliklerine Göre Tasnifi
A) Anayasalar – Sıradan Kanunlar
B) Genel Kanunlar – Özel Kanunlar
C) Biçimsel Bakımdan Kanun – Öz Bakımından Kanun
Ç) Süresiz Kanunlar – Süreli Kanunlar
D) Yürürlükte Olan Ama “İşlerlikte” Olmayan Kanunlar
III. Uluslararası Antlaşmalar
IV. Kanun Hükmünde Kararnameler
V. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri
1) Giriş
2) “Yasama” ile “Yürütme” Arasında Ortaya Çıkabilecek“ Yasa Çatışması Sorunları
a) Giriş
b) TBMM’nin “Münhasır Yetkili” Olduğu Alanlar
c) Hem TBMM’nin Hem de Cumhurbaşkanı’nın “Yasama” Yetkisi Kullanabildiği Alanlar
ç) Karşılaşılması Olası Sorunlar
VI. Tüzükler
VII. Yönetmelikler
VIII. Öteki Düzenlemeler
IX. Yasalar Arasında Altlık-Üstlük İlişkisi
X. Yasaların Yayımlanması ve Derlenmesi
8. Yapılageliş (Örf ve Âdet) Hukuku
I. Genel Bakış
II. Yapılageliş (Örf ve Âdet) Hukukunun Ögeleri
1) Maddi Öge
2) Ruhsal Öge
3) Hukuksal Öge
III. Örf ve Âdetin Çeşitleri
IV. Örf ve Âdet Hukukunun Eksiklikleri
9. Yardımcı Kaynaklar: Mahkeme Kararları (İçtihatlar) ve Öğreti
I. Mahkeme Kararları
II. İçtihadı Birleştirme Kararları
III. Mahkeme Kararlarının Yayımlanması ve Derlenmesi
IV. Öğreti (Doktrin)
V. Bilgi Kaynakları

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Hukukun Dalları

10. Genel Bilgiler
I. Hukukun Dallara Ayrılması Sorunu
II. Kamu Hukuku – Özel Hukuk
III. Başka Ayrımlar
11. Özel Hukuk ve Özel Hukuk’un Dalları
I. Özel Hukuk
II. Özel Hukuk’ta Serbestlik İlkesi
III. Özel Hukuk’un Dalları
IV. Medeni Hukuk
1) Giriş
2) Medeni Hukuk’un Alt Dalları
A) Başlangıç Hükümleri
B) Kişiler Hukuku
a) Gerçek Kişiler
b) Tüzel Kişiler
C) Aile Hukuku
a) Evlilik Hukuku
b) Hısımlık
c) Vesayet
Ç) Miras Hukuku
D) Eşya Hukuku
E) Borçlar Hukuku
a) Genel Bölüm
b) Özel Bölüm
V. Ticaret Hukuku
1) Giriş
2) Ticaret Hukuku’nun Alt Dalları
A) Ticari İşletme
B) Ticaret Şirketleri
C) Kıymetli Evrak
Ç) Taşıma İşleri
D) Deniz Ticareti
E) Sigorta Hukuku
VI. Devletler Özel Hukuku (Uluslararası Özel Hukuk)
1) Giriş
2) Devletler Özel Hukuku’nun Alt-Dalları
A) Yasa Çatışmaları (Kanunlar İhtilâfı)
B) Uyrukluk (Vatandaşlık) Hukuku
C) Yabancılar Hukuku
12. Özel Hukukun Temel Kavramları
I. Hak Kavramı
A) “Mutlak Haklar” – “Nisbi Haklar”
B) “Aynî Haklar” – “Kişisel Haklar”
C) “Malvarlığı Hakları” – Kişivarlığı Hakları”
Ç) “Yenilik Doğuran Haklar”
II. Haksahibi Kavramı
III. Hakkın Kazanılması
IV. Borç Kavramı
V. Malvarlığı
VI. Mal Kavramı
VII. Hukuksal İşlem Kavramı
VIII. Sözleşme
IX. Mülkiyet
13. Kamu Hukuku ve Kamu Hukuku’nun Dalları
I. Kamu Hukuku Nedir?
II. Kamu Hukuku’nun Dalları
1) Anayasa Hukuku
A) Genel Olarak
B) Yazılı Anayasa
C) Türk Anayasa Hukuku’nun Tarihsel Gelişimine Kısa Bir Bakış
Ç) Anayasa Hukuku’nun Başlıca Konuları
2) İdare Hukuku
A) Genel Olarak
B) İdare Hukuku’nun Başlıca Konuları
3) Ceza Hukuku
A) Genel Olarak
B) Ceza Hukuku’nun İki Ana Konusu
a) Suçların Belirlenmesi
b) Cezaların Belirlenmesi
C) Ceza Verilmesinin Amacı
4) Yargılama Hukuku
A) Dava Kavramı
a) Genel Olarak
b) Dava Türleri
B) Mahkeme Kavramı
C) Yargılamanın Temel İlkeleri
Ç) Mahkeme Kararlarının Niteliği
D) Yargılama Türleri
a) Hukuk Yargılaması (Medeni Usul Hukuku)
b) Ceza Yargılaması
aa) Genel Olarak
bb) Suçsuzluk Belirgesi (Masumluk Karinesi)
c) Öteki Yargılama Usulleri
E) Mahkemelerin Örgütlenmesi
a) Adlî Yargı Mahkemeleri (Adlî Mahkemeler)
b) Yargıtay
c) İdare Mahkemeleri
ç) Danıştay
d) Askeri Disiplin Mahkemeleri
e) Sayıştay
f) Yüksek Seçim Kurulu
g) Anayasa Mahkemesi
aa) Genel Olarak
bb) Anayasa’ya Uygunluk Denetimi
cc) Bireysel Başvuru
çç) Öteki Görevler
h) Uyuşmazlık Mahkemesi
i) Hâkimler ve Savcılar Kurulu
j) “Mahkeme Dışı” Çözüm Yolları
aa) Genel Olarak
bb) Tahkim
cc) Arabuluculuk
çç) Uzlaştırma
5) İcra ve İflas Hukuku
6) Uluslararası Hukuk (Devletler Hukuku)
A) Genel Olarak
B) Uluslararası Hukukun Kaynakları
a) Uluslararası Antlaşmalar
b) Uluslararası Yapılageliş (Teamül)
c) Hukukun Uygar Uluslarca Benimsenmiş Genel İlkeleri
ç) Yargı İçtihatları
d) Öğreti (Doktrin)
C) Uluslararası Örgütler
a) Birleşmiş Milletler Örgütü
b) Avrupa Konseyi
c) Avrupa Birliği
aa) Avrupa Birliği’nin Kurulması ve Amaçları
bb) Avrupa Birliği’nin Organları
7) Mali Hukuk
8) Tebligat Hukuku
14. Kamu Hukuku’nun Temel Kavramı: Devlet
I. Ülke
II. İnsan Topluluğu
III. Egemenlik
15. Karma Nitelikteki Hukuk Dalları
I. İş Hukuku
II. Fikri Hukuk
III. Toprak Hukuku
IV. Çevre Hukuku
V. Bilişim Hukuku
VI. Rekabet Hukuku

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Hukukun Uygulanması

16. Genel Bilgiler
I. Kavram
II. Hukuku Kimin Uygulayacağı
III. Uygulamada Yöntem Sorunu
IV. Uygulamayla İlgili Çeşitli Sorunlar
1) Olaya Uygulanacak Hukuk Kuralının Saptanması
2) Örnekseme (Tasım; Kıyas)
3) Yargıcın ve Tarafların Rolü
4) Belirge (Karine)
17. Hukukun Yer ve Zaman Bakımından Uygulanması
I. Yer Bakımından Uygulama
II. Zaman Bakımından Uygulama
18. Hukukun, Kuralın Türüne (Niteliğine) Göre Uygulanması
I. Emredici Kurallar – Tamamlayıcı Kurallar Ayrımı
II. Ölçüt (Kriter)
II. Öteki Ayrımlar
19. Yorum
I. Kavram
II. Yorum Yöntemleri
1) Sözel (Lafzî) Yorum
2) Amaca Göre (Gaî=Teleolojik) Yorum
3) Tarihsel Yorum
4) İşlevsel yada Sistematik Yorum
5) Serbest Yorum
III. Yorumla İlgili Bazı Sorunlar
20. Yasa Boşluğu ve Kıyas
I. Yasa Boşluğu Sorunu
1) Eski Görüş
2) Yeni Görüş
3) Boşluk Kavramı
4) Boşluk Türleri
II. Yargıcın Kural Koyması
III. Örnekseme (Kıyas)

Ekler

Ek 1: İnsan Hakları Evrensel Bildirisi
Universal Declaration of Human Rights
Ek 2: Dava Dilekçesi (Örnek)
Ek 2A: Davaya Cevap Dilekçesi (Örnek)
Ek 3: Yargıtay Kararları
Ek 4: Anayasa Mahkemesi Kararı
Ek 5: Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararı
Türkçe-İngilizce Hukuk Deyimleri Sözlükçesi (Glossary)
Genel Dizin

Hukuka Giriş Kitabının Yazarları 

Prof. Dr. Rona Aybay

Prof. Dr. Rona Aybay, 1935 yılında İstanbul’da doğmuştur. Aybay, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni 1959 yılında bitirdikten sonra aynı fakültede doktorasını tamamlamıştır. Avukat Barış Aybay’ın babası ve Aydın Aybay’ın kardeşidir.  Aybay, 1964 yılında New York Columbia Üniversitesi’nde Mukayeseli Hukuk alanında master yapmış, 1973 yılında doçent, 1980 yılında ise Milletler Özel Hukuku Profesörü olmuştur.

Prof. Dr. Rona Aybay, mesleki kariyerinde; Ortadoğu Teknik Üniversitesi Kamu Yönetimi bölümü başkanlığı, ODTÜ İdari İlimler Fakültesi Dekanlığı ve Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi (SBF) dekan yardımcılığı  görevlerini yürütmüştür. Rona Aybay, 12 Eylül İhtilalinden sonra sonra YÖK’ün 1402 sayılı yasaya dayandırdığı bir kararla üniversiteden uzaklaştırılmış; 7 yıl sonra Danıştay kararıyla üniversiteye dönmüştür.

Akademik ve İdari Kariyeri

Prof. Dr. Rona Aybay; Avrupa Konseyi Irkçılık ve Hoşgörüsüzlükle Savaşım Komisyonu ile Bosna-Hersek’teki insan hakları ihlallerini incelemekle görevli AGİT komisyonu üyeliklerinde bulunmuştur. Aybay, Bosna-Hersek İnsan Hakları Mahkemesinin kurulduğu 1996 yılından mahkemenin kapandığı 2003 yılına kadar Avrupa Konseyi tarafından seçilmiş uluslararası yargıç statüsü ile görev yapmıştır. Aybay, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin etkenliğini arttırmak üzere, Avrupa Konseyi’nce oluşturulan 11 üyeli Akil Kişiler Grubuna üye seçilmiştir. Aybay, 2006-2011 yılları arasında Türkiye Barolar Birliği İnsan Hakları Merkezi Başkanlığını yürütmüştür.

Aybay, Uludağ Üniversitesi Hukuk Fakültesi ve KKTC Yakın Doğu Üniversitesi Hukuk Fakültesinde Öğretim Üyesi olarak görev yapmış, Milletlerarası Özel Hukuk ve İnsan Hakları Hukuku alanlarında lisans, yüksek lisans ve doktora öğrencilerine dersler vermiş, çok sayıda kitap, makale, bildiri; yüzlerce konferans vermiştir. Server Tanilli ile Birlikte Türk Hukuk Bibliyografyasını hazırlamıştır. Prof. Dr. Rona Aybay, Türk Hukuk Kurumu genel sekreterliği yapmıştır. Avukatlar Dayanışma ve Hukuk Araştırmaları Vakfı kurucu üyesidir. İstanbul Barosuna bağlı olarak serbest avukatlık yapmakta olan Aybay, baroda başkan yardımcısı olarak da görev yapmıştır.

Prof. Dr. Aydın Aybay

Aydın Aybay, 1929’da İstanbul’da doğdu. İlk ve orta öğreniminden sonra İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne girdi. Mezun olduğu 1953 yılında aynı fakültenin Medeni Hukuk Kürsüsü’ne asistan olarak atandı. 1958’de doktor, 1963’te doçent ve 1973’te profesör oldu.

Aybay, 1979’da İstanbul Üniversitesi’ne bağlı Siyasal Bilgiler Fakültesi’nin kuruluşuna katıldı, Dekan Yardımcılığı görevinde bulundu. YÖK’ün, 1402 sayılı yasaya dayandırdığı bir kararla üniversiteden uzaklaştırıldı. Danıştay kararıyla 7 yıl sonra döndüğü İstanbul Üniversitesi’nden 1996’da emekli oldu. Bir yıl sonra da Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi dekanlığına getirilen Aybay, on yıla yakın bir süreyle yürüttüğü bu görevden ayrıldıktan sonra bu üniversitede öğretim üyesi olarak çalışmaya devam etmiş, 6 Mart 2013 tarihinde vefat etmiştir.

Prof.Dr. Aydın Aybay’ın Tapu Sicilinde Muvakkat Tescil (1959), Müşterek Mülkiyette Taksim (1964), Borçlar Hukuku (1964) Medeni Hukuk Dersleri (Prof.Dr. Feyzi Feyzioğlu ve Prof.Dr. Ümit Doğanay ile birlikte, 1973), İngiliz Hukukunda Taşınmaz Kirası ve Kiracıların Korunması Sorunu (1975), Eşya Hukuku Dersleri (Prof.Dr. Hüseyin Hatemi ile birlikte, 1981), Kat Mülkiyeti Kanunu (1985), Miras Hukuku Dersleri (1996) gibi eserleri bulunmaktadır.

Dr. Ali Pehlivan

Dr. Ali Pehlivan, 1977 yılında doğmuştur. Haziran 1998’de Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden lisans derecesiyle mezun olduktan sonra, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde özel hukuk alanında ve İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde insan hakları hukuku alanında yüksek lisans derecelerini almıştır. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde, “Kabahatler Hukukunun Genel Esasları” isimli doktora teziyle 16 Ocak 2012 tarihinde “hukuk doktoru” unvanını alan Pehlivan; Prof. Dr. Aydın Aybay ve Prof. Dr. Rona Aybay’ın İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları tarafından basılan Hukuka Giriş kitabına, 2013 yılındaki 9. basısından itibaren ortak yazar olarak katılmıştır.

Pehlivan, Özyeğin Üniversitesi Hukuk Fakültesinde Öğretim Görevlisi olarak dersler vermektedir. Türk Ceza Hukuku Derneği üyesi olan, Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukuku alanında yayınlanmış makaleleri bulunan Dr. Pehlivan, Türkiye Barolar Birliği ve Avrupa Konseyi’nin “Türk Avukatların Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Konusunda Aşamalı Eğitimleri Projesi”nde eğitimci olarak görev yapmıştır. İstanbul Barosu ve Türkiye Barolar Birliği tarafından düzenlenen çeşitli eğitim çalışmalarına halen katkıda bulunmaktadır.