Hukuk Ansiklopedisi
Hür Fikirleri Yayma Cemiyeti, Türkiye’deki ilk liberal oluşumdur ve 1947 yılında kurulmuştur. Özgürlükçü ve demokrat bilim ve siyaset insanları bir araya toplanarak kısa sürede etkili bir merkez haline gelmiştir.
Cemiyet, Ali Fuad Başgil‘in kaleme aldığı ve siyasi açıdan liberal bir beyanname ile temel hedef ve ilkelerini ilan etmiştir. Bu anlamda cemiyetin kurucusu Ali Fuat Başgil‘dir.
Ünlü avukat Burhan Apaydın cemiyetin ilk genel sekreterliğini üstlenmiştir.
Cemiyet, yaklaşık üç yıl faaliyet gösterdikten sonra Ahmet Emin Yalman ve Ali Fuad Başgil arasındaki anlaşmazlık sonucunda kapanmıştır.
HFYC, Türk liberalizm tarihinin ilk sivil toplum örgütü olarak nitelenebilir. HFYC, cumhuriyet döneminde liberal düşünce bağlamında ortaya çıkan toplumsal ve siyasal hareketlere kaynaklık edecek sivil bir düşünce platformudur.
Cemiyet kapandıktan sonra 1990’lı yıllara kadar liberal düşünce üzerine çalışan sivil toplum kuruluşları hayat bulamamıştır.
Dönemin önemli aydınları, akademisyenleri, profesörler, gazeteciler, sanat ve fikir insanları cemiyetin üyesi olmuşlardır. Cemiyetin İzmir teşkilatını İskender Özturanlı kurmuştur. Cumhuriyet döneminin önemli aydınlarından olan Ahmet Ağaoğlu‘nun kızı ve Türkiye’nin ilk kadın avukatı olan Süreyya Ağaoğlu da Hür Fikirleri Yayma Cemiyeti‘nin üyelerindendir.
Hür Fikirleri Yayma Cemiyeti çok partili siyasi hayata geçiş aşamasında önemli bir rol almış fakat milliyetçilik, devletçilik yada sosyalizm kadar etkili olamamıştır. Ancak, Osmanlı Devletinin son yıllarında Prens Sabahattin öncülüğünde kurulan Ahrar Fırkası ve onu takiben Hürriyet ve İtilaf Fırkası, imparatorluğun içinde bulunduğu çalkantılı durumun ve savaşın neden olduğu olağanüstü durumun etkileriyle Türk Siyasi Tarihinde kalıcı izler bırakamayan girişimlere nazaran liberal düşüncenin oluşturduğu ilk uzun süreli platform olmuştur.
HFYC, liberal bir cemiyet olarak, başka hiçbir üst norm kabul etmeksizin, bireyin özgürlüğü ve demokratik devlet ilkelerini temel almıştır. Cemiyet, aynı adı taşıyan mecmuası ile kültür hayatında yer almıştır.
Cemiyet eleştirilere de maruz kalmıştır. Eski Başbakanlardan Bülent Ecevit, Yeni Ulus gazetesine yazmış olduğu “Hür Fikirleri Yayma Cemiyeti Susuyor” başlıklı yazısında “Üyeleri arasında gerçekten idealist aydınları tenzih ederiz; fakat, Bülent Nuri Esen hâdisesi karşısında susuşu ve Başkanının susmakla da kalmayıp hür düşünceli Türklere kötülük isnadedişi, bu Derneğin iyiniyetinden şüphe uyandırmaktadır. Üniversite muhtarlığının ve düşünce hürlüğünün mâruz kaldığı ağır darbe karşısında susmayı tercih eden bir «Hür Fikirleri Yayma Cemiyeti» kendi adından sıkılmalıdır!” yazmıştır.
