Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılması Komitesi / Kurum ve Kuruluşlar

Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılması Komitesi(The Committee on the Elimination of Racial Discrimination (CERD), Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun 21 Aralık 1965 tarihli kararıyla kabul edilen ve 4 Ocak 1969 tarihinde yürürlüğe giren Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşmenin denetimini sağlamak üzere kurulan ve bağımsız uzmanlardan oluşan bir organdır.

Irk-Ayrımcılığının-Ortadan-Kaldırılması-Komitesi-Toplantı-Halinde-300x225 Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılması Komitesi — *Komite Toplantılarından bir kare*

Komite, tarafsızlıkları ve yüksek ahlaki duruşlarıyla tanınan 18 uzmandan oluşmakta, üyeleri dört yıllık süre için taraf devletler tarafından seçilmektedir. Seçimler iki yıllık aralıklarla üyeliklerin yarısı için yapılarak komite yenilenmekte, dünyadaki farklı coğrafi bölgeler, farklı uygarlıklar ve adalet sistemlerinin temsil edilmesi amaçlanmaktadır. CERD özerk bir yapıdır ve Komite’deki uzmanlar kendi şahsi sıfatlarıyla seçilmektedir. Komite üyeleri görev süreleri dolmadığı sürece hiçbir organ ve makam tarafından azledilememekte ve kendi istekleri dışında değiştirilememektedir. Komite toplantıları genellikle Birleşmiş Milletlerin New York’taki Genel Merkezi’nde ya da Cenevre’deki Birleşmiş Milletler ofisinde gerçekleştirilmektedir.

Türkiye’den Boğaziçi Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Gün Kut, 2010 yılından itibaren komitede görev almış; 2018-2021 döneminde görev yapacak üyelerin belirlenmesi amacıyla 22 Haziran 2017 tarihinde New York’ta yapılan seçimlerde Türkiye tarafından tekrar aday gösterilmiş ve Komite’de boşalan 9 yer için 15 adayın yarıştığı seçimlerde 128 oy alarak seçimleri ön sıralarda kazanmıştır.

Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılması Komitesinin Amacı ve Misyonu

Sözleşmenin etkili şekilde uygulanması için kurulan Komite, Birleşmiş Milletler tarafından Devletlerin özel bir insan hakları sözleşmesi altındaki sorumluluklarını yerine getirmek üzere gerçekleştirdikleri faaliyetleri izlemek ve gözden geçirmek için kurulmuş ilk yapılanmadır. Sözleşme’ye göre kendi iç tüzüğünü oluşturmaktadır. Komitenin ve üyelerinin dışarıdan talimat alması yasaktır.

Sözleşme gereğince bütün devletler Taraf Devletler, hakların nasıl uygulandığına dair Komiteye düzenli olarak raporlar sunmakla yükümlüdür. Devletler, sözleşmenin uygulamasına başladıktan bir yıl sonra ve her iki yılda bir rapor vermek zorundadır.

Irk-Ayrımcılığının-Ortadan-Kaldırılması-Komite-Toplantısı-300x169 Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılması Komitesi — *Komite Toplantısı*

Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşmesi gereğince, Komite öneri ve genel tavsiyelerde bulunabilmekte, bu öneri ve tavsiyeler taraf devletlerin yorumlarıyla birlikte Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun bilgisine sunulmaktadır.

Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılması Komitesinin Denetim Şekli

CERD, sözleşme ile devletlerin üstlendiği ırk ayrımcılığı ile mücadele etme yükümlülüğünü yerine getirip getirmediğini denetlemek için üç farklı yöntem uygulamaktadır.

Bu prosedürlerden birincisi, sözleşmede de öngörüldüğü üzere taraf devletlerin komiteye düzenli olarak rapor sunma yükümlülüğüdür. Komite, devletlerin verdiği her raporu incelemekte ve endişelerini ve tavsiyelerini taraf devlete sonuç gözlemleri olarak sunmaktadır.

Sözleşme ile öngörülen prosedürlerden ikincisi, devletlerin sözleşme ile ilgili yükümlülüklerini yerine getirmeyen diğer devletleri şikayet etmesi yoludur.

Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme

Öngörülen üçüncü prosedür ise bireysel başvuru olarak tanımlanan, ırk ayrımcılığına maruz kaldığını iddia eden kişi ya da grupların Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılması Komitesine başvurarak vatandaşı olduğu devletleri şikayet etmesi yoludur. Bu yöntem sözleşmeye taraf olan ve Komiteye yapılan şikayetleri kabul etme yetkisini tanıyan devletler açısından geçerlidir. Türkiye Komitenin bu yetkisini kabul etmemiştir.

Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme

Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme, Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun 21 Aralık 1965 tarihli kararıyla kabul edilmiş ve 4 Ocak 1969 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Sözleşme, 2019 yılı itibariyle 181 ülke tarafından imzalanmış ya da onaylanmıştır.

Türkiye, Sözleşme’yi 13 Ekim 1972 tarihinde imzalamış, sözleşmenin onaylanmasını uygun bulan 3 Nisan 2002 tarih ve 4750 sayılı Kanun, 9 Nisan 2002 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşmesinin onaylanmasına ilişkin 13 Mayıs 2002 tarihli ve 2002/4171 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ve resmi Türkçe çeviri, 16 Haziran 2002 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Sözleşmenin onay belgeleri 16 Eylül 2002 tarihinde Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliği’ne tevdi edilmiş; sözleşme Türkiye’de 16 Ekim 2002 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Türkiye Cumhuriyeti, Sözleşme’nin hükümlerinin yalnızca Türkiye’nin diplomatik ilişkisi bulunan taraf devletlere karşı uygulanacağını ve Sözleşme’nin Türkiye Cumhuriyeti’nin ülkesel sınırları itibariyle onaylanmış bulunduğunu ifade eden iki beyanda bulunmuş ve Sözleşme’nin yorum veya uygulanmasıyla ilgili uyuşmazlıkların Uluslararası Adalet Divanı’na intikal ettirilmesini düzenleyen 22. maddesiyle bağlı sayılmayacağını ifade eden bir çekince koymuştur.

Sözleşmenin Öngördüğü Tedbirler

Sözleşme, devletlerin ırk ayrımcılığını ortadan kaldırmak için üstlenmeye karar verdikleri önlemleri belirlemektedir. Taraf Devletler; eğitim, öğretim, kültür ve bilgi alanlarında önyargılarla savaşmak ve milletler ve ırksal ya da etnik gruplar arasında anlayış, tolerans ve dostluğu yaygınlaştırmak için harekete geçmeyi taahhüt etmektedir.

Sözleşme, ırk ayrımcılığının tasfiye edilmesi için; yargı yerleri ve adalet dağıtan her türlü organ önünde eşit muamele görme hakkı; kişi güvenliği hakkı; siyasal haklar; seyahat özgürlüğü; vatandaşlık hakkı; evlenme ve eşini seçme hakkı; tek başına veya başkaları ile birlikte mal ve mülke sahip olma hakkı; miras hakkı; düşünce, vicdan ve din özgürlüğü hakkı; fikir ve ifade özgürlüğü hakkı; barışçıl bir biçimde toplanma ve örgütlenme özgürlüğü hakkı; çalışma, işini serbestçe seçme, adil ve elverişli koşullarda çalışma, işsizliğe karşı korunma, eşit işe eşit ücret, adil ve elverişli gelir hakları; sendika kurma ve sendikalara girme hakkı; barınma hakkı; sağlık, tıbbi bakım, sosyal güvenlik ve sosyal hizmetlerden yararlanma hakkı; eğitim ve öğrenim hakkı; kültürel faaliyetlere eşit olarak katılma hakkı; ulaşım araçları, oteller, restoranlar, kafeteryalar, tiyatrolar ve parklar gibi halkın kullanımı için tasarlanmış yerlere ve hizmetlere eşit olarak ulaşma hakkı gibi ekonomik, sosyal ve kültürel hakları düzenlemekte; tüm bu hakların temini için etkili bir hukuk yoluna başvurma hakkını vermekte; ırkçı propaganda ve faaliyetleri ise tamamen yasaklamaktadır.

Sözleşme uyarınca taraf devletler;

Bireylere, kişi gruplarına ya da kurumlara yönelik ırk ayrımcılığı hareketleri ve uygulamalarına dâhil olmamayı ve kamu yetkilileri ve kurumlarının böyle davranmasını sağlamayı;
Kişi ya da kurumların ırk ayrımcılığını himaye etmeme, savunmama ve desteklememeyi;
Hükümet politikaları ile ulusal ve yerel politikaları gözden geçirmeyi ve ırk ayrımcılığı yaratan ya da uygulayan kanun ve düzenlemeleri değiştirmeyi ya da yürürlükten kaldırmayı;
Bireylerin, grupların ve kurumların gerçekleştirdiği ırk ayrımcılığını yasaklamayı ve sonlandırmayı;
Birleşmeci ya da çok ırklı örgütler ve hareketler ile ırklar arasındaki engelleri ortadan kaldıracak diğer araçları cesaretlendirmek ve aynı zamanda ırksal bölünmeyi güçlendirme eğilimi olan her şeyin cesaretini kırmayı taahhüt etmektedir.