Ana Sayfa » Tüm Sayfalar » Non Bis In Idem

Non Bis In Idem

Non bis in idem(Aynı suçtan iki kez yargılama olmaz) ilkesi, aynı nedene dayalı olarak mükerrer yargılama yapılamayacağını ve iki kere hüküm kurulamayacağını ifade eden, Roma Hukuku döneminden günümüze kadar gelen Latince hukuk terimidir. Kavram literatürde “Ne Bis in İdem” olarak da kullanılmaktadır. Latince dilinde ‘ne’ ya da ‘non’ olumsuzluk anlamı taşımakta, ‘bis’ ‘tekrar’, ‘idem’ ise ‘aynı’ anlamlarına gelmektedir. İlkenin uygulama alanı bulabilmesi için aynı kişiye ait tek bir fiil olması gerekmektedir.  Geçmişte yapılan yargılama ile verilen kesin hükmün gelecekte bir daha yargılanma tehlikesini ortadan kaldırması bireysel özgürlüklerle doğrudan ilgili olarak kabul edilmektedir.

Mükerrer cezalandırma yasağı; suçta ve cezada kanunilik ilkesi, suç ve cezaların geçmişe yürütülememesi, masumiyet karinesi, şüpheden sanık yararlanır ilkesi, cezalandırmada şahsilik ilkesi ve cezalarda orantılılık ve belirlilik ilkesi gibi çekirdek ceza hukuku güvenceleri ile birlikte hem suçlarda hem de kabahatlerde uygulama alanı bulmakta; adil yargılanma hakkının gereği ve evrensel bir kural olarak kabul edilmektedir.

Ceza Hukukunda Non Bis in İdem

Ceza Muhakemesi Kanununun 223. maddesinin 7. fıkrası Non Bis in İdem ilkesini düzenlemektedir. Bu hükme göre; “Aynı fiil nedeniyle, aynı sanık için önceden verilmiş bir hüküm veya açılmış bir dava davanın reddine karar verilir”.

Türk Ceza Kanunu 44. maddesi ise Fikri İçtima başlığı altında “İşlediği bir fiil ile birden fazla farklı suçun oluşmasına sebebiyet veren kişi bunlardan en ağır cezayı gerektiren suçtan dolayı cezalandırılır”. demekte ve bir eylemden ötürü birden fazla cezalandırmayı yasaklamaktadır.

Kabahatler Kanunu’nun 15. maddesi ise “Bir fiil hem kabahat hem de suç olarak tanımlanmış ise, sadece suçtan dolayı yaptırım uygulanabilir. Ancak, suçtan dolayı yaptırım uygulanamayan hallerde kabahat dolayısıyla yaptırım uygulanır.” şeklindedir.

Non bis in idem ilkesine göre başka bir ülkede aynı eyleme dayanılarak yargılanan ve hüküm giyen kişi ikinci defa yargılanamaz ve cezalandırılamaz. Bu görüşe muhalif olanların tezine göre ikinci defa yargılama yapılabilmesine karşın eğer ceza daha fazla ise yabancı ülkedeki cezadan mahsup yapılarak kalan kısmın infaz edileceği savunulmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında “Non Bis in İdem” ilkesine doğrudan yer verilmemiş olmasına karşın Yargıtay‘ın kararları ilkenin daha net bir şekilde uygulanması ve yeniden yargılamanın yasaklanması yönünde olmuş ve tartışmalara son vermiştir.

El principio: non bis in idem (Cuadernos “Luis Jiménez de Asúa”)
Uluslararası Hukukta Ne Bis In Idem (Non Bis In Idem)

Aynı eylem hakkında iki kez yasal işlem başlatılamayacağı yasal bir doktrin olarak dünya hukukuna yerleşmiş durumdadır. 1966 tarihinde kabul edilen Birleşmiş Milletler Medeni Haklar ve Siyasi Haklar Uluslararası Sözleşmesi, iki farklı devletin yapacağı bazı yargılamaları istisna tutarak çifte yargılama tehlikesinden kurtulma hakkını garanti etmektedir. Aynı suçtan iki kez yargılama yapılmaması ilkesi Uluslararası Ceza Mahkemesi Roma Statüsü tarafından da kabul edilmiştir. İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ise istisnasız bir şekilde aynı suçtan iki kez yargılanmama ve cezalandırılmamayı insan hakkı olarak kabul etmiş; 7. Ek Protokolü ile olağanüstü hallerde dahi bu güvenceye aykırı hiçbir tedbir ve kısıtlamaya gidilemeyeceğini kararlaştırmıştır.  

Ne Bis In Idem, aynı eylemden ötürü mükerrer yargılama ve cezaya çarptırmaya izin verilmemesi anlamına gelen ve evrensel bir ilke olan ceza hukuku kuralıdır. Ceza Hukukuna özgü bir kavram olan ve Roma Hukukundan modern hukuka intikal eden “non bis in idem”; aynı suç için iki defa ceza uygulanmasını yasaklayan temel kuraldır. Ne Bis in Idem, tek suça tek ceza olmasını gerektirmekte; sanığın daha önce aynı suçtan tutuklanmış veya beraat etmiş olduğunu gösteren bir belge bulunması halinde defi olarak ileri sürülebilen uluslararası ceza hukuku kuralıdır. Kesişen yargı yetkisi bulunması ve yetki tartışması olan durumlarda yabancı bir ülkede yapılan kovuşturma diğer ülkelerde aynı suçlar nedeniyle aynı kişi hakkında yeni bir yargılama yapılmasının önüne geçilebilecektir.

Medeni ve Siyasi Haklara ilişkin Uluslararası Sözleşmeye göre; ”Hiç kimse, bir ülkenin yasalarına ve ceza usulüne göre daha önce kesin olarak mahkum olmuş ya da beraat etmişse, aynı fiil için yeniden yargılanamaz veya cezalandırılamaz.”

İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesinin 7. Ek Protokolü

Aynı suçtan iki kez yargılanmama ve cezalandırılmama hakkı, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesinin 7. Ek Protokolü ile düzenlenmiştir. 22 Kasım 1984 tarihinde kabul edilen bu ek protokol Türkiye’de 1 Ağustos 2016 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

“Aynı suçtan iki kez yargılanmama ve cezalandırılmama hakkı

1. Hiç kimse bir devletin ceza yargılaması usulüne ve yasaya uygun olarak kesin bir hükümle mahkum edildiği ya da beraat ettiği bir suçtan dolayı aynı devletin yargısal yetkisi altındaki yargılama usulleri çerçevesinde yeniden yargılanamaz veya mahkum edilemez.

2. Yukarıdaki fıkra hükümleri, yeni veya yakın zamanda ortaya çıkarılan delillerin veya önceki muamelelerde davanın sonucunu etkileyebilecek esaslı bir kusurun varlığı durumunda, ilgili devletin ceza yargılaması usulü ve yasasına uygun olarak davanın yeniden açılmasını engellemez.

3. Sözleşme’nin 15. maddesi çerçevesinde bu madde ile derpiş olunan yükümlülüklere aykırı hiçbir tedbir alınamaz.”

Kabahatler Kanunu’nun 15. maddesi
“İçtima

(1) Bir fiil ile birden fazla kabahatin işlenmesi halinde bu kabahatlere ilişkin tanımlarda sadece idarî para cezası öngörülmüşse; en ağır idarî para cezası verilir. Bu kabahatlerle ilgili olarak kanunda idarî para cezasından başka idarî yaptırımlar da öngörülmüş ise;, bu yaptırımların her birinin uygulanmasına karar verilir.

(2) Aynı kabahatin birden fazla işlenmesi halinde her bir kabahatle ilgili olarak ayrı ayrı idarî para cezası verilir. Kesintisiz fiille işlenebilen kabahatlerde, bu nedenle idarî yaptırım kararı verilinceye kadar fiil tek sayılır.

(3) Bir fiil hem kabahat hem de suç olarak tanımlanmış ise, sadece suçtan dolayı yaptırım uygulanabilir. Ancak, suçtan dolayı yaptırım uygulanamayan hallerde kabahat dolayısıyla yaptırım uygulanır.”

Bunu okudunuz mu?

İnşaat İşlerinde Güvenlik ve Sağlık Sözleşmesi

İnşaat İşlerinde Güvenlik ve Sağlık Sözleşmesi, Uluslararası Çalışma Örgütü-ILO tarafından 20 Haziran 1988 tarihinde kabul …