Bülent Tanör

Prof. Dr. Bülent Tanör, 3 Eylül 1940 tarihinde İstanbul Beylerbeyinde doğmuştur. Galatasaray Lisesini 1959 yılında bitirdikten sonra  ve hukuk fakültesini kazanmış, 1959-1963 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesini okuyarak başarıyla bitirmiş, 1964 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Anayasa Hukuku Kürsüsüne asistan olarak atanarak akademik kariyere başlamıştır. 1969 yılında “Siyasî Düşünce Hürriyeti ve 1961 Türk Anayasası” başlıklı doktora teziyle Anayasa Hukuku Doktoru olmuş, ancak 2 yıl sonra 12 mart Muhtırası ile birlikte 1971 yılında üniversiteden uzaklaştırılmış, 1973 yılında Prof. Dr. Öget Öktem Tanör ile ile evlenmiş, Fransa’ya giderek 1973-1974 yıllarında Cenevre Üniversitesinde dersler vermiştir.

Asistan iken okuldan atılan Tanör ve eşi Prof. Dr. Öget Öktem Tanör Cenevre’ye gitmek zorunda kalmış, ikinci yıllarında siyasi mülteci olarak kabul edilmişlerdir. Cumhuriyet’in 50. yılı nedeniyle çıkarılan Ecevit affı çıktıktan sonra Türkiye’ye dönmüştür. Uluslararası İlişkiler ve Siyaset Bilimi Profesörü Fatmagül Berktay’ın ağabeyidir.

1975 yılında Danıştay kararıyla üniversiteye yeniden dönmüş, 1978 yılında doçent olmuş, fakültede öğretim üyeliğine devam etmiştir. 1978 yılında yazdığı “Anayasa Hukukunda Sosyal Haklar” başlıklı çalışmasıyla Anayasa Hukuku Doçenti olmuştur. Üniversiteye dönmesinin üzerinden fazlaca bir zaman geçmeden bu defa 1980 darbesi ile birlikte gelişen antidemokratik gelişmelerden zarar görmüş ve 1983 yılında çıkarılan 1402 sayılı yasa sonucunda üniversiteden tekrar uzaklaştırılmıştır. Bu dönemde yurt dışına gitmek zorunda kalmış, 1983 ile 1990 yılları arasında Paris X, Dijon ve Cenevre üniversitelerinde konuk öğretim üyesi  olarak “Üçüncü Dünya Ülkelerinde Siyasal Sistemler” dersleri vermiştir.

1990 yılında tıpkı 1975 yılında olduğu gibi Danıştay kararıyla İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne öğretim üyesi olarak dönmüş, Hukuk Fakültesi Anayasa Hukuku Anabilim Dalı öğretim üyeliğine devam etmiş; 1992 yılında Anayasa Hukuku Profesörü olmuş, uzun yıllar İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Anayasa Hukuku Anabilim Dalı Başkanlığı görevini yürütmüş; 1998-2001 yıllara arasında İstanbul Üniversitesi İnsan Hakları Araştırma Merkezi Müdürlüğünü yapmıştır.

Türkiye İnsan Hakları Kurumu (TİHAK) kurucu üyesidir.

TÜSİAD Demokratikleşme Raporu

Tanör, 1999 yılında TÜSİAD için “Demokratikleşme Raporu” hazırlamış, bu rapor kamuoyunda büyük ses getirmiş, dönemin İstanbul Üniversitesi Rektörü Kemal Alemdaroğlu tarafından İstanbul Üniversitesi İnsan Hakları Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürlüğü görevinden alınmış, Türkiye Barolar Birliği, TÜSİAD, öğretim üyeleri ve sivil toplum kuruluşları Tanör’e destek açıklamaları yapmıştır. Rapor, Tansu Çiller ve Mehmet Ağar tarafından sert bir şekilde eleştirilmiştir.

TÜSİAD’a hazırladığı rapordan telif ücreti aldığı gerekçesiyle üniversite öğretim üyeliğinden çıkarılma cezası istemiyle YÖK’e sevk edilmiş, üniversiteden üçüncü defa ihraç edilme durumu ile karşı karşıya kalmıştır. YÖK’e verdiği savunmada, “Yüzlerce öğretim üyesinin araştırmalar yaparak telif hakkından yararlandığını ve soruşturmaya uğramadığını, 1990-1997 yılları arasında TÜSİAD’a 150 öğretim üyesinin rapor hazırladığını, bunların içinde YÖK Başkanı, Rektör ve Dekanların da olduğunu, kararın keyfi ve bir tasfiye operasyonu olduğunu” ileri sürerek İstanbul Üniversitesinde yaşadığı sorunlar nedeniyle 2001 yılında Galatasaray Üniversitesi’ne geçmiştir.

Tanör, bir yandan orijinal adı “Türkiye’de Demokratikleşme Perspektifleri” olan Demokratikleşme Raporunu hazırlarken bir yandan da yakalandığı prostat kanseri ile mücadele etmiş, iki yıl tedavi görmüş, hastalığının ilerlemesi nedeniyle 28 Kasım 2002 tarihinde 62 yaşında yaşamını yitirmiştir.

Anayasa Hukuku, İnsan Hakları Hukuku ve Türkiye Devrimi Tarihi alanlarına eserleri, dersleri, seminerleri ve konferansları ile bilim dünyasına damgasını vurmuş olan Tanör 40 yıl öğretim üyeliği yapmış olduğu İstanbul Üniversitesi yerine Galatasaray Üniversitesinde düzenlenen törenin ardından Bebek Camisinde kılınan cenaze namazının ardından Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedilmiştir. Daha sonraki yıllarda İstanbul Üniversitesinde anma etkinliği düzenlenmiştir.

Prof. Dr. Bülent TANÖR’ün ardından Söylenenler

Prof. Dr. Bülent TANÖR’ün ardından, Prof. Dr Bakır Çağlar: “Alanında hem bilimsel yeteneği ve birikimi hem de bu akademik kariyerini bir çeşit insanlık mesleği olarak kavrayan belki de tek insandı.”, Prof. Dr Necmi Yüzbaşıoğlu “İnsan Hakları ve Anayasa Hukuku konusunda Türkiye’ye geniş ufuklar açan çok önemli çalışmaları vardı.”, Prof. Dr İbrahim Kaboğlu ise “Sadece Anayasa Hukuku ve İnsan Hakları uzmanı değil Türkiye Cumhuriyeti tarihinin ve laikliğin de uzmanı idi.” demiştir. 

Tanör, en zor hukuki konuları berrak ifade tarzı ve nazik üslubuyla herkes için anlaşılabilir bir dille anlatması ile tanınmıştır. Hakkında “Eğer, hukuk edebiyat olsaydı, Bülent Tanör onun Albert Camus’u olurdu” denilmiştir. İstanbul Üniversitesinden üçüncü defa atılma girişimi öğrencileri ve bilim dünyası tarafından büyük üzüntü ve esefle karşılanmış, imza kampanyaları düzenlenmiştir.

Eşi Prof. Dr. Öget Öktem Tanör, hukuk fakültesi mezunudur ve akademisyenliğe hukuk asistanı olarak başlamıştır. Türkiye’nin ilk nöropsikoloğu olan Öget Öktem Tanör, 2016 yılındaki KHK ile 81 yaşında iken öğretim üyeliğinden ihraç edilmiş, Bülent Tanör’ün 12 Mart ve 12 Eylül dönemlerinde yaşamış olduğu durumların benzerini yaşamış ve görevinden alınmıştır.

Eserleri

Tanör’ün, Anayasa Hukuku, Anayasal Sistemler, Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet tarihi, Demokratikleşme, Laisizm, İnsan Hakları konularında yayımlanan birçok kitabı bulunmaktadır. Çzellikle İnsan Hakları ve Anayasa Hukuku konusunda yaptığı önemli çalışmalarla tanınmıştır. Yayımlanmış 22 kitabı ve çok sayıda bilimsel makalesi vardır. Cumhuriyet gazetesinde köşe yazıları yayımlamıştır. Birçok kitabı halen hukuk fakültelerinde ders kitabı olarak okutulmaktadır. Türkiye’nin insan hakları sorunu isimli kitabı bugün hala insan hakları konusunda başucu kaynağı olma özelliğini korumaktadır. Anayasal Gelişme Tezleri, 1982 Anayasası’na Göre Türk Anayasa Hukuku, Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, Türkiye’de Kongre İktidarları, Kurtuluş-Kuruluş, Türkiye’nin İnsan Hakları Sorunu, İki Anayasa: 1961-1982 eserlerinden bazılarıdır. 

Ağabeyim Bülent Tanör

Uğur Mumcu Özel Ödülü; Tanör’e verildi