Mümtaz Soysal

Prof. Dr. Mümtaz Soysal, 15 Eylül 1929 tarihinde Zonguldak’ta doğmuş, ilkokulu Zonguldak’ta 1936-1941 yıllarında tamamlamıştır. Galatasaray Lisesindeki eğitimini 1941-1949 yıllarında bitirdikten sonra Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesinde Lisans eğitimine başlamış, 1953 yılında Siyasal Bilgiler Fakültesinden mezun olmuş, 1954 yılında ise fark derslerini tamamlayarak Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesini bitirmiştir. Hem Hukuk Fakültesi hem de Siyasal Bilgiler mezunu olan Soysal, askerlik görevini 1954-1955 yıllarında Ankara’da yapmıştır.

Prof. Dr. Mümtaz Soysal’ın Akademik Kariyeri

Prof. Dr. Mümtaz Soysal, lisans eğitimlerinin ardından tamamladığı askerlik görevinin ardından 1955 yılında Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü’ne asistan olarak atanmıştır. Aynı yıl Birleşmiş Milletler bursuyla London School of Economics’t araştırmalarda bulunmuş, 1956 yılında Londra’dan dönerek Siyasal Bilgiler Fakültesinde İdare Hukuku asistanı olarak göreve devam etmiştir.

Soysal, “Demokratik İktisadi Planlama İçin Siyasi Mekanizma” isimli doktora teziyle 24 Haziran 1958 tarihinde Türkiye’nin ilk Siyaset Bilimi Doktoru unvanını kazanmıştır. Rockefeller bursuyla 1959 yılında ABD’ye giderek Princeton ve Berkeley Üniversitelerinde akademik çalışmalarına devam etmiş, 1960 yılında tekrar ülkeye dönmüştür.

Soysal, 27 Mayıs 1960 darbesinden sonra göreve gelen Kurucu Mecliste 1961 Anayasasını hazırlamakla görevlendirilen Anayasa Komisyonu üyeliğine seçilmiş, 6 Ocak 1961 – 29 Ekim 1961 tarihleri arasında bu görevi yürütmüştür.

“Dış Politikada Yasama-Yürütme Münasebetleri, Siyasi İktidarın Dış Politika Alanında ve Yasama-Yürütme Münasebetleri Çerçevesinde Kullanılışı Üzerine Mukayeseli Bir İnceleme” adlı teziyle 15 Kasım 1963 tarihinde Anayasa Hukuku doçenti olmuş; akademik kariyerine Anayasa Hukuku alanında devam etmiştir.

İngilizce, Fransızca ve İtalyanca dillerini bilen Soysal, 24 Haziran 1969 tarihinde “Dinamik Anayasa Anlayışı: Anayasa Diyalektiği Üzerine Bir Deneme” adlı çalışmasıyla Anayasa Hukuku profesörü olmuştur.

1971 yılında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi dekanı olarak seçilmiş, dekanlık görevine hukuksuz şekilde son verildikten sonra da bilimsel çalışmalarına ara vermemiş, Siyasal Bilgiler Fakültesinden 14 Nisan 1992 tarihinde emekli olmuştur.

Sivil Toplum Çalışmaları

Mümtaz Soysal, akademik kariyerinin yanında basın ve yayın dünyası ile sürekli içli dışlı olmuş, çeşitli gazete ve dergilerde binlerce makale ve köşe yazıları yayınlanmış, sivil toplum faaliyetlerinin ve siyasal hayatın daima içinde yer almış, 1962 yılında Sosyalist Kültür Derneğinin kurucuları arasında yer almış, 1970 yılında Akdeniz Toplumsal Araştırma Konseyi Başkanı olmuştur.

12 Mart 1971 Muhtırasından sonra dekanlık görevine devam etmekte iken 1402 sayılı yasa ile görevinden alınmış, Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı tarafından 18 Mayıs 1971 tarihinde tutuklanmış, bir buçuk yıl Mamak Cezaevinde yatmıştır. Soysal, 1968 yılından itibaren üniversite kürsülerinde okutmakta olduğu Anayasa’ya Giriş ders kitabında komünizm propagandası yapmakla suçlanarak 6 yıl 8 ay ağır hapis cezasına çarptırılmış ve 2 ay 20 gün Kuşadası’nda sürgüne mahkum edilmiştir. Soysal, 10 Mart 1972 tarihinde Siyasal Bilgiler Fakültesindeki görevine iade edilmiştir. Cezaevinde olduğu dönemde Yazar Sevgi Sabuncu (Soysal) ile evlenmiş ancak Sevgi Soysal 1976 yılında yaşama veda etmiştir.

Soysal, 1974-1976 yılları arasında Uluslararası Af Örgütü (Amnesty International) Yönetim Kurulu üyeliği ve 1976-1978 yılları arasında Uluslararası Af Örgütünün Uluslararası Yürütme Kurulu Başkan Yardımcısı olarak görev yapmış, Kıbrıs Görüşmelerinde 1978-1980 yılları arasında Kıbrıs Türk Tarafının Anayasa Danışmanlığını yapması nedeniyle Uluslararası Af Örgütü Yönetim Kurulu üyeliğinden istifa etmiştir.

Soysal, özelleştirmeye karşı mücadele etmek üzere 1994 yılında KİGEM (Kamu İşletmeciliğini Geliştirme Merkezi)’ni kurmuş, 1996 yılında vakfa dönüştürmüştür.

Ermeni terörüne karşı Orly davasında uzman olarak görev yapmıştır.

Evinde Patlayan Bomba

Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesinde Anayasa Profesörü olarak görev yapmaktayken Soysal’ın evine 24 Ocak 1971 tarihinde bombalı saldırı yapılmıştır. Ankara, Kennedy Caddesi (Boylu Sokak) üzerindeki bulunan apartmanın birinci katındaki evinde gece yarısı büyük bir patlama meydana gelmiş, daire kapısının önüne konulan bomba evde büyük hasar meydana getirmiş ancak Mümtaz Soysal ve o dönemdeki hayat arkadaşı Sevgi Soysal hayatlarını kurtarmışlardır.

Siyasal Yaşamı

Prof. Dr. Mümtaz Soysal, 1960 darbesinden sonra kurulan Kurucu Meclis’te, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) temsilcisi olarak 6 Ocak 1961 ve 25 Ekim 1961 tarihleri arasında Anayasa Komisyonu üyeliği yapmıştır. Soysal, 20 Ekim 1991 tarihinde, 19. Dönem Milletvekili Genel Seçimlerinde Sosyal Demokrat Halkçı Parti’den Ankara milletvekili seçilmiş, 27 Temmuz 1994 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı olmuş, dönemin başbakanı Tansu Çiller ile anlaşmazlığa düşmesi sonucunda 28 kasım 1994 tarihinde istifa ederek bu görevden ayrılmıştır. 24 Aralık 1995 tarihinde, 20. Dönem Milletvekili Genel Seçimlerinde Demokratik Sol Parti’den Zonguldak milletvekili seçilmiş ve parti meclis başkan vekili olmuş, 29 Temmuz 1998 tarihinde DSP’den, 22 Mart 1999 tarihinde ise milletvekilliğinden istifa etmiştir. 24 Temmuz 2002 tarihinde Bağımsız Cumhuriyet Partisi’ni kurarak genel başkanlık görevini üstlenmiştir.

Soysal, 2000’li yıllarda devam eden Kıbrıs görüşmelerinde Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) cumhurbaşkanı Rauf Denktaş’a danışmanlık yapmıştır.

Basın ve Yayın Alanındaki Çalışmaları

Soysal; Doğan Avcıoğlu ve Cemal Reşit Eyüboğlu ile birlikte 20 Aralık 1961-30 Haziran 1967 tarihleri arasında Yön dergisini çıkarmıştır.

Forum, Akis, Emek ve Ortam dergilerinde, Yeni İstanbul, Ulus, Cumhuriyet ve Barış gazetelerinde yazılar yazmış; 1974 yılında Milliyet Gazetesinde Açı başlığı ile yazdığı köşe yazılarına 1991 yılından itibaren Hürriyet gazetesinde devam etmiş, 2001 yılından itibaren Cumhuriyet Gazetesinde köşe yazarlığına devam etmiş, yazın hayatı boyunca 7.000’in üzerinde köşe yazısı kaleme almıştır.

Soysal, 1962 yılında arkadaşlarıyla birlikte Sosyalist Kültür Derneği‘ni kurmuş, 1969-71 yıllarında Akdeniz Sosyal Bilim Araştırma Konseyi Başkanlığını yürütmüş, 1974-1978 yılları arasında Uluslararası Af Örgütü ikinci başkanlığı görevini yapmıştır.

Aldığı Ödüller

Prof. Dr. Mümtaz Soysal, 1979 yılında Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Uluslararası İnsan Hakları Öğretimi Ödülü’nü almış, 1986 yılında Türk Kalkınma Vakfı Ödülüne layık görülmüş; 1991 yılında Dışişleri Bakanlığı “Üstün Hizmet” ödülünü ve Fransa’dan “Officier de l’ordire national de merite” ödülünü almıştır.

Prof. Dr. Mümtaz Soysal’ın Eserleri

Soysal, yaşamı boyunca akademik eserlerinin yanı sıra düşünce ve kültür alanında birçok telif eserin sahibidir. Ayrıca kendisinin 80. yaşı nedeniyle 2009 yılında Mülkiyeliler Birliği Vakfı tarafından Mümtaz Soysal Armağanı basılmıştır.

 

Türkiye’deki İktisadi Devlet Teşekküllerinin Bünyesi ve Murakabesi (1954)

Avrupa Birliği ve Türkiye (1954)

Demokratik İktisadi Planlama İçin Siyasi Mekanizma (1958)

Dış Politikada Yasama-Yürütme Münasebetleri Siyasi İktidarın Dış Politika Alanında ve Yasama-Yürütme Münasebetleri Çerçevesinde Kullanılışı Üzerine Mukayeseli Bir İnceleme (Teksir). (1963)

Dış Politika ve Parlamento (1964)

Halkın Yönetime Etkisi (1965)

Anayasaya Giriş, (1968)

Dinamik Anayasa Anlayışı (1969)

100 Soruda Anayasanın Anlamı (1969)

Siyasal Düşünceler ve Rejimler (Teksir) (1972-1973)

Güzel Huzursuzluk (1975)

Anayasa Hukuku Ders Notları (1980)

Demokrasiye Giderken (1982)

Çürüyüşten Dirilişe (1999)

İdeoloji Öldü Mü?

Aklını Kıbrıs’la Bozmak

Öpülesi Gemiler

Anayasa’nın Püf Noktası

İçgüveysinin Encamı

Balinanın Böcekleri

Anayasanın Anlamı

 

Soysal Hakkında “Şehriyar” isimli internet blogunda yayınlanmış bir makale