Hukuk Ansiklopedisi
Ordinaryüs Prof. Dr. Sadri Maksudi Arsal, 23 Temmuz 1878’de Rusya Federasyonu içinde özerk cumhuriyet olan Tataristan’ın başkenti Kazan’ın Taşsu köyünde dünyaya geldi. Asıl adı, Sadreddin Nizametdinoviç Maksudov idi.
Paris Sorbonne Üniversitesi Hukuk Fakültesi‘nde eğitim gördü.
Paris’teki eğitiminin ardından Rusya’ya döndü. Duma’da (Rusya Parlamentosu) Kazan’dan temsilcisi olarak bulundu ve bölgenin doğal lideri durumuna geldi. Rusya Türklerinin sorunlarını dile getirmede öncü rol üstlendi. 1917 yılında Ufa’da kurulan muhtar Türk devletinde Millî Meclis’in başkanı ve Millî İdare başkanı olarak fiilen devlet başkanı olarak kısa bir süre görev yaptı. Asimilasyona karşı çıktı, anadilin ve millî kültürün korunması yönünde çalıştı. Bolşevizm’in Rusya’da tam olarak hakim olması üzerine Finlandiya’ya ve oradan da Paris’e geçerek Sorbonne Üniversitesinde akademik faaliyetlerine devam etti.
1925 yılında Türkiye’ye davet edildi. Cumhuriyetin ilk hukuk fakültesi olan Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nin kurucu hocalarından oldu. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde ve Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü’nde dersler verdi.
Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu’nun kurulmasında önemli katkılarda bulundu.
IV. dönem Şebinkarahisar, V. dönem Giresun ve IX. dönem Ankara milletvekili olarak görev yaptı.
Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında ulus inşası sürecine büyük katkıları oldu ve Türkçülüğün temelini atanlar arasında yer aldı.
Türkiye’yi yurt edinen Rusya Türklerinden olan Arsal, Türkiye’de az sayıda kişiye verilen Ordinaryüs Profesör payesinin sahiplerindendi. “Hukukun Umumi Esasları” (1937), “Hukuk Tarihi Dersleri” (1938), “Umumi Hukuk Tarihi”(1941), “Hukuk Felsefesi Tarihi” (1946) ve “Türk Tarihi ve Hukuk” (1947) isimli eserleri ile Türkiye’de hukuk eğitimine büyük katkıda bulundu. 1955 yılında “Milliyet Duygusunun Sosyolojik Esasları” adlı eserini yayınladı. Türkiye’de hukuk alanında temel derslerden olan “Türk Hukuku Tarihi” disiplinini kuran isim oldu.
Ünlü Rus yazar Tolstoy, Sadri Maksudi’den “Akıllı Tatar Çocuğu” diye bahsetmiştir.
20 Şubat 1957’de İstanbul’da yaşamını yitirdi ve Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedildi.
Hukukçu, akademisyen, düşünür ve siyasetçi olarak Türkiye tarihinde derin izler bıraktı. Hatırası, İstanbul Üniversitesinde, Sadri Maksudi Arsal Hukuk Tarihi Uygulama ve Araştırma Merkezi‘ne ismi verilerek yaşatıldı.
