Hukuk Ansiklopedisi
Süreç Adaleti, Medeni Hak ve Yükümlülüklere İlişkin Davalarda SÜREÇ ADALETİ(Usul Hukuku ve İstinaf Yorumu) adıyla Yargıç Hilmi Şeker tarafından kaleme alınmıştır.
Süreç Adaleti, temelleri 2011 yılında atılan ve 2018 yılı Nisan ayında Beta Yayınları tarafından baskısı yapılmış bir başyapıttır.
Yazar Hilmi Şeker, 2010 yılında basılan Esbab-ı Mucibe‘den-Retoriğe HUKUKTA GEREKÇE ve 2012 yılında basılan İlkeler Işığında Ön İnceleme Kurumu isimli eserlerinden sonra Süreç Adaleti isimli yapıtı ile okuyucunun karşısına çıkmıştır.
Süreç Adaleti, Hukuk Muhakemeleri Kanunu değişikliği ile sisteme entegre olan ön inceleme kurumunu merkeze yerleştirmiştir ve altı yıllık sabır ve uygulamada oluşan birikimi dikkate alarak hazırlanmıştır.
Kendine has bir dil ve söylemle hukuk anlatmayı seçen İstanbul 22. Bölge İdare Mahkemesi başkanı Yazar, kitabın öne çıkan özelliğini şöyle ifade etmektedir.; “…dışarıdaki hukuki metin ve onu yorumlayan yargı kararlarına burnunu sokarak, okuyucuya yerel usul hükümlerini yorumlarken bir başka olasılık üzerine kafa yormanın imkanını hatırlattı.”
Medeni Hak ve Yükümlülüklere İlişkin Davalarda SÜREÇ ADALETİ(Usul Hukuku ve İstinaf Yorumu)
Kitabın girişinden sonraki ilk bölüm, HMK ve diğer hukuki metinlerdeki usul hukuku ilkelerine ayrılmıştır. Yazar, sosyolojik, felsefi ve etik kurallar olarak nitelediği bu ilke ve temel referansların yargı makamları tarafından doğrudan bir direktif gibi kabul edilmesini savunmuştur.
Kitapta, usul hukukunun kaynakları karşıtlık temelinde referans alınmıştır. Kriz çözümünde başvurulacak etik alternatif çözümler çoğaltılmıştır. Kitap, yargının yavaş davranmasının insan haklarına aykırı olduğunu tespit etmekte, adaletin tecellisini başat amaç saymaktadır. Uygulamadaki usul sorunları ile ön inceleme kurumu arasındaki bağlar incelenmiş, muhakeme ilkeleri ve adil yargılanma gibi temel ilkeler üzerinde dikkatle durulmuştur.
Kitapta usul sorunları, uluslararası hukukun kaynakları takip edilerek özellikle Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi çerçevesinde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve diğer kuruluşların içtihat ve temel metinleri ile yerel uygulamalar arasındaki farklar ortaya konulmuştur.
Yazar, uygulamacıları sadece söylenenleri tekrara ve teyide değil, tartışılan her kavram, yöntem, araç ve kavramların arka planını aydınlatarak düşünmeye teşvik etmeyi hedeflemiştir. Şeker, hüküm kurucuları yaptıklarını sorgulamaya zorlamanın gayreti içinde olmuştur.
Kitap bir uyuşmazlığın hangi yöntem ve araçlarla, nasıl ve ne şekilde çözüleceğine ilişkin sığ bir usul tartışması yerine usulün birden çok anlam ve ilişkisi ya da etik yanı üzerine yoğunlaşmıştır.
Kitap, HMK ve 5235 sayılı yasayı değiştiren 7035 sayılı yasayı, 694 sayılı KHK’nın getirdiği değişiklikleri kendi bakış açısı ile işlemiş; bu değişikliklerin usul hukuku ilkeleri ile uyumluluğunu ve çelişkilerini irdeleyerek kuramsal önermeler getirmiştir.
Süreç Adaleti ve İstinaf Uygulaması
Yazar, kitabında 2016 yılının Temmuz’unda yürürlüğe giren İstinaf Mahkemeleri uygulamanın içinde bulunmanın vermiş olduğu deneyim ve ayrıcalıkla Türkiye’de henüz uygulanmaya başlanan bu sistemin ilk kararlarını da okuyucu için ilk elden analiz etme şansı yakalamıştır. İstinaf uygulaması, muhakemenin yazgısını belirleyen tensip, ara kararı, mazeret gibi usul hukukunun kavramları kitapta yer bulmuştur. Yazarın kendi ifadesiyle Süreç Adaleti; “Teorik bilgilerin sahaya inme ve yansıma biçimini büyüteç altına alıp, hatalı uygulamaları deşifre ederek uygulamayı bu defolarla yüzleşmeye zorlamıştır.”
Medeni Hak ve Yükümlülüklere İlişkin Davalarda SÜREÇ ADALETİ (Usul Hukuku ve İstinaf Yorumu)’nin son bölümü, uygulanmaya başlanan İstinaf Mahkemeleri sistemini, kurumsal kimlik, işleyiş ve içtihatlar bakımından Uluslararası Hukuk uygulamaları ile kıyaslamış; İstanbul BAM. 22 Hukuk Dairesi’nin uygulamalarını da yansıtmıştır. İstinaf mahkemesinin görev tanımı, işleyiş koşulları ve misyonu konu edinilmiş; okuyucuya sınır ötesi uygulamalarla İstanbul 22 HD pratikleri üzerinden Türk uygulamasını kıyaslama imkânı verilmiş, mahkemenin görevini pratikler üzerinden izaha çalışmıştır.
Süreç Adaleti ve Hukukta Gerekçe
Yazar, SÜREÇ ADALETİ isimi eserinde 2010 yılında ilk baskısı yapılan ve 2018 Nisan Ayında Yeditepe Üniversitesi Yayınlarından İkinci Baskısı çıkan Esbab-ı Mucibe’den-Retoriğe HUKUKTA GEREKÇE isimli kitabın ana felsefesine atıflar da yapmış, hukukta gerekçe ile usul hukuku arasında köprü kurmuştur. Gerekçeli karar alma hakkı, öngörülebilir bir yargılamayı isteme hakkı, adil yargılanma hakkı gibi ilkeler süreç adaleti bakımından yeniden değerlendirilmiştir.
SÜREÇ ADALETİ, yargılama sonucu kurulan hükmün adilliğinden çok, adil bir hükmün nasıl ve ne şekilde inşa edilmesi gerektiği üzerinde yoğunlaşmaktadır. Hilmi Şeker’e göre usul, nevi şahsına münhasır etik kurallar manzumesi veya damıtılmış etik kuralların türevidir. Bu nedenle adaletli sonuç, ancak ve ancak usule sadakatle mümkündür.
