Takvim-i Vekayi

Takvim-i Vekayi, Osmanlı Devleti döneminde 1 Kasım 1831 tarihinde yayınlanmaya başlayan ve bugünkü Resmi Gazete’nin temelini oluşturan resmi yayındır. Gazete, haftalık olarak yayına başlamış, Osmanlıca, Arapça, Ermenice, Farsça, Fransızca ve Rumca baskılar yapmıştır. Osmanlı Devleti’nin sona ermesi ve Türkiye Cumhuriyetinin kurulması ile birlikte Takvîm-i Vekâyi, Cerîde-i Resmiyye adıyla devamlılık göstermiş, daha sonra Resmî Gazete adıyla yayın hayatına devam etmiştir.

Takvîm-i Vekâyi’nin Kuruluşu ve Yayın Hayatı

Osmanlı Padişahı Sultan II. Mahmut, yapmakta olduğu reformlar çerçevesinde devlet idaresinin görüşlerini yansıtabilecek resmi bir gazeteyi gerekli görmüş, gazetenin yayını için daha önce İzmir’de yerel bir gazete yayınlamış olan Alexandre Blacque ile anlaşılmıştır. Osmanlı Devletinde çıkarılan ilk gazetelerin, 18. yüzyılın sonlarında İstanbul ve İzmir merkezli olarak yabancı dilde basılmaya başlandığı gözetildiğinde resmi gazetenin basılması için tecrübeli bir ismin gerektiği anlaşılmaktadır. Gazetenin birinci sayısı 25 Cemâziyelevvel 1247 tarihinde (1 Kasım 1831) yayımlanmıştır.

Padişah İkinci Abdülhamid döneminin çoğunda Takvîm-i Vekâyi yayınlanmamış; Kanunu Esasi‘nin askıya alınarak, Meclis-i Mebusan’ın kapatılması ve I.Meşrutiyet Döneminin sona ermesi ile birlikte 1878 yılından 1891 yılına kadar gazete basılmamış; 1891 yılından 1892’ye kadar geçici süre yayınlansa da 1908 yılına kadar kesinti devam etmiş; 1908’den itibaren İstanbul hükümetinin ortadan kalktığı 4 Kasım 1922 tarihine kadar toplamda 4608 sayı yayınlanmıştır.

Takvim-i Vekayi’nin İçeriği ve Yayın Çizgisi

Padişah II. Mahmut, Avrupa’daki örneklerine uygun biçimde iç ve dış kamuoyunu daha düzenli ve hızlı şekilde bilgilendirmek amacıyla gazeteyi çıkarmıştır. Padişahın, batı ülkelerine ve kamuoyuna kendini anlatmada sıkıntı yaşaması ve Mısır Valisi Kavalalı Mehmed Ali Paşa’nın 1828 yılında çıkarmaya başladığı Vekayi-i Mısriyye gazetesinin etkisini azaltmak amacıyla Takvîm-i Vekâyi’yi çıkardığı düşünülmektedir.

Takvim-i Vekayi resmî bir gazete olması nedeniyle içeriği genel olarak devletin politik görüşlerini yansıtmış; 1860’tan itibaren ise sadece resmî duyurular ve kabul edilen yasa metinleri yayımlanmıştır.

Gazete, “Vukūât-ı Resmiyye ve Gayr-i Resmiyye” olmak üzere iki bölüme ayrılmıştır. Umûr-ı Dâhiliyye, Mevâdd-ı Askeriyye, Es’âr, Fünûn, Tevcîhât, Tevcîhât-ı İlmiyye, Umûr-ı Hâriciyye, Garîbe gibi alt başlıklar kullanılmış; iç ve dış haberlere yer verilmiştir. Gazetenin içeriği, devlet memurları tarafından derlenerek Takvimhâne-i Âmire Nezâreti’ne gönderilen bilgi ve belgelerden seçilmiş, padişahın isteğine uygun bir yayın çizgisi tercih edilmiştir.

Takvim-i Vekayi’yi Yayınlayan Alexandre Blacque Hakkında

Alexandre Blacque,  1794-1836 yılları arasında yaşamış olan ve Türkiye’de ilk resmi gazete olan Takvim-i Vekayi çıkarmış olan Fransız gazetecidir. Paris’te doğmuş ve Malta’da ölmüştür. Avukat olan babası 1789’da Fransız Devrimi sırasında Kral XVI. Louis’yi savunduğu için Fransa’dan ayrılmak zorunda kalmış ve Osmanlı Devleti’ne sığınarak İzmir’e yerleşmiştir.

Osmanlı Devletinde Blak Bey olarak bilinen Blacque, hukuk öğrenimi görmüş, 1821 yılında İzmir’de Roux adlı Fransız’ın çıkardığı Le Spectateur Oriental gazetesine yazılar yazmıştır. Daha sonra satın aldığı bu gazete ile Yunanistan, Fransa, İngiltere ve Rusya’ya karşı yoğun eleştiriler yöneltmiş, 1827 yılında bu eleştiriler nedeniyle gazetesi bir ay kapatılmıştır.

Alexandre Blacque, İzmir ve İstanbul’da yayımladığı gazetelerde Avrupa’ya karşı Osmanlı Devletini savunmaya devam etmiş; 1828 yılında Courrier de Smyrne gazetesini yayımlamaya başlamıştır. 1831 yılında ise II. Mahmud, Osmanlı Devleti adına resmi bir gazete çıkarmak üzere kendisini İstanbul’a davet etmiş, bu davet üzerine Blacque İstanbul’a taşınmış, Takvim-i Vekayi’yi ve yarı resmi nitelikteki Le Moniteur Ottoman gazetesini çıkarmaya başlamıştır. Resmi Gazete olan Takvim-i Vekayi’deki yazılar Blacque tarafından Fransızca’ya çevrilerek yayınlanmıştır.

Alexandre Blacque, Le Moniteur Ottoman’daki görevini sürdürmekte iken tedavi için Fransa’ya gitmek istemiş ancak yolculuk sırasında, 1837 yılında Malta’da ölmüştür. Oğlu Edouard Blacque, Osmanlı Devleti’nde bir çok devlet görevini yürütmüş, bir süre ABD elçiliği yapmıştır.

Alexandre Blacque tarafından çıkarılan Le Moniteur Ottoman gazetesi

Takvim-i Vekayi Dergisi

Erzurum Atatürk Üniversitesi tarafından 2013 yılında, Takvim-i Vekayi isimli sosyal ve popüler bilim alanlarında yayın yapan hakemli ve akademik bir dergi çıkarılmaya başlanmıştır. Dergi, Tarih, Bilim Tarihi, Politika, Güncel Tarih, Eğitim ve Öğretim, Sosyal Bilimler ve Popüler Bilimler alanlarında yayın yapmaktadır. Derginin editörü Muhammet YILDIZ ve Doç.Dr. Eyüp Fahri KESKENLER; Yayın Kurulu üyeleri Prof. Dr. Mehmet ŞAHİN ve Doç. Dr. Eyüp Fahri KESKENLER; Yazı İşleri Müdürü ise Mustafa Furkan KESKENLER’dir.