Türk Yargı Sistemi ve Mahkemeler

Türk Yargı Sistemi ve Mahkemeler

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Avrupa Konseyi’ne üye ülkeler tarafından, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin uygulanmamasından kaynaklanan insan hakları ihlallerinin tespiti için 4 Kasım 1950 tarihinde kurulmuş, Türkiye Cumhuriyeti 1987 tarihinden itibaren bireysel başvuru hakkını kabul etmiştir. İç hukukun tüketilmesi şartıyla hak ihlallerini tespit eden en üst seviye mahkemedir.

Anayasa Mahkemesi

Anayasa Mahkemesi, kanunların, KHK’lerin, TBMM İçtüzüğü’nün Anayasa’ya uygunluğunu, dokunulmazlığın kaldırılması ve milletvekilliğinin düşürülmesine dair TBMM kararlarını denetleyen, siyasi parti kapatma davalarını karara bağlayan ve partileri mali yönden denetleyen, Yüce Divan olarak da görev yapan ve Anayasa ile kendisine verilen diğer görevleri yerine getiren yüksek mahkemedir.

Uyuşmazlık Mahkemesi:

Yargı erkini Anayasanın kendilerine tanıdığı görev ve yetki alanlarıyla sınırlı olarak paylaşan, yüksek mahkemeler arasındadır. Uyuşmazlık Mahkemesi, Anayasanın 158. (1961 Anayasası 142.) maddesiyle görevlendirilmiş, adli ve idari yargı mercileri arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak çözmeye yetkili, bağımsız bir yüksek mahkemedir. Uyuşmazlık Mahkemesi, yargı ayrılığı ilkesinin ortaya çıkardığı görev uyuşmazlıklarını çözmek suretiyle kişilerin askıda kalan hak arama hürriyetlerinin gerçekleşmesini sağlayan; hüküm uyuşmazlıklarını çözmek suretiyle de hakkın yerine getirilmesini olanaksız kılan hukuki engelleri gideren; yargı erkini paylaşan diğer yüksek mahkemelerden Yargıtay ve Danıştay’ın kararlarını kaldırıp onların yerine hüküm tesis edebilen özel yetkili bir yüksek mahkeme ve dolayısıyla, hukukumuzda kesin hükmü ortadan kaldırabilen tek yargı organıdır. Uyuşmazlık Mahkemesinin Başkanlığını Anayasa Mahkemesince, kendi üyeleri arasından görevlendirilen üye yapar.

Danıştay

Anayasa’da öngörülen Yüksek Mahkemelerden biri olan Danıştay, Anayasanın 155’inci maddesine göre, yürütme organına yardımcı bir inceleme, danışma ve karar organı olmanın yanı sıra, yönetimin yargı yoluyla denetlenmesinde etkin ve önemli görev yapan bir yargı kuruluşudur. Danıştay’ın idari görevleri ile yargı görevi birbirlerinden kesin olarak ayrılmış ve her iki görevi yürütecek daireler birbirinden tamamen ayrı olarak kurulmuşlardır. Yönetimin yargı yoluyla denetlenmesi görevini, idare ve vergi mahkemeleriyle birlikte, Danıştay’ın dava daireleri yürütmektedir. Danıştay’da ayrıca, dava dosyalarını inceleyerek daire veya görevli kurullara gerekli açıklamaları yapmak, tutanakları hazırlamak ve karar taslaklarını yazmakla görevli, tetkik hakimleri ve davalar hakkında hukuki düşüncelerini bildirmek üzere savcılar bulunmaktadır.

Sayıştay

Kamu idarelerinin mali faaliyet, karar ve işlemlerini hesap verme sorumluluğu çerçevesinde denetlemekte ve sonuçları hakkında Türkiye Büyük Millet Meclisine doğru, yeterli, zamanlı bilgi ve raporlar sunmaktadır.  Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin; gelir, gider ve mallarına ilişkin hesap ve işlemlerinin kanunlara ve diğer hukuki düzenlemelere uygun olup olmadığını denetlemekte, sorumluların hesap ve işlemlerinden kamu zararına yol açan hususları kesin hükme bağlamaktadır.

Bölge İdare Mahkemesi

Bölge idare mahkemeleri, idare mahkemeleri ve vergi mahkemeleri, bölgelerin coğrafi durumları ve iş hacmi göz önünde tutularak Adalet Bakanlığınca kurulmaktadır. Vergi ve İdare mahkemelerince verilen kararların istinaf incelemesini yapmakla görevli mahkemedir. Bölge idare mahkemelerinde biri idare diğeri vergi olmak üzere en az iki daire bulunmakta, bu daireler istinaf başvurularını inceleyip karara bağlamakta, yargı çevresindeki idare ve vergi mahkemelerinde tek hakim tarafından verilen kararları itiraz üzerine incelemekte ve kesin olarak hükme bağlamaktadır. Ayrıca, yargı çevresindeki idare ve vergim mahkemeleri arasında çıkan görev ve yetki uyuşmazlıklarını da kesin karara bağlamaktadır.

Bölge Adliye Mahkemesi(İstinaf Mahkemesi)

İdare Mahkemesi:

Vergi Mahkemesi:

Cumhuriyet Başsavcılığı:

Fikri ve Sınai Haklar Ceza Mahkemesi:

Asliye Hukuk Mahkemesi:

Deniz İhtisas Mahkemesi:

Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi:

Ticaret Mahkemesi:

Tüketici Mahkemesi:

İş Mahkemesi:

Kadastro Mahkemesi:

Aile Mahkemesi:

Sulh Ceza Hakimliği

Cumhuriyet Başsavcılıkları tarafından yürütülen soruşturmalarda hakim tarafından verilmesi gerekli kararları almak, işleri yapmak ve bunlara karşı yapılan itirazları incelemek amacıyla kurulmuş hakimliklerdir. Sulh ceza hakimliğinde görevlendirilen hakimler, başka mahkemelerde veya işlerde görevlendirilemez. Sulh ceza hakimliği, her il merkezi ile bölgelerin coğrafi durumları ve iş yoğunluğu göz önünde tutularak belirle

Asliye Ceza Mahkemeleri 

Tüketici Sorunları Hakem Heyeti

Tüketiciler ile satıcı ve sağlayıcılar arasında çıkan uyuşmazlıkları çözümlemek amacıyla veya tüketici mahkemelerinde delil olarak ileri sürülebilecek kararları almak üzere il ve ilçe merkezlerinde kurulmuş heyetlerdir. İl hakem heyetleri il merkezi sınırları içinde, ilçe hakem heyetleri ise ilçe sınırları içinde görevli ve yetkilidir. Başvurular, tüketicinin mal veya hizmeti satın aldığı veya tüketicinin ikametgahının bulunduğu yerdeki hakem heyetine yapılmaktadır. Tüketici Hakem Heyeti kararlarına karşı Tüketici Mahkemelerinde itiraz edilmektedir.

İcra ve İflas Dairesi

Alacaklı olan gerçek ve tüzel kişilerin alacaklarını devlet icra organı aracılığıyla tahsil etmekte ve Hukuk Mahkemeleri ilamlarının infazını yapmaktadır. İcra ve İflas Dairelerinin iş ve işlemleri İcra Mahkemeleri tarafından denetlenmektedir. İcra ve İflas Müdür Yardımcıları ile memurlar arasındaki arasındaki iş bölümünü İcra ve İflas müdürü yapmaktadır.

TÜRK HUKUK SİSTEMİNDEN KALDIRILAN MAHKEMELER 

Askeri Yüksek İdare Mahkemesi

Askeri Yüksek İdare Mahkemesi, askeri olmayan makamlarca tesis edilmiş olsa bile, asker kişileri ilgilendiren ve askeri hizmete ilişkin idari işlem ve eylemlerden doğan uyuşmazlıkların yargı denetimini yapan ilk ve son derece mahkemesi iken 2016 yılındaki halk oylaması sonucunda kaldırılmıştır. Askeri Yüksek İdare Mahkemesi’nin alanına giren konularda İdare Mahkemeleri ve Danıştay görevlendirilmiştir.

Basın Mahkemeleri

Ganaim Mahkemeleri 

Devlet Güvenlik Mahkemeleri 

Devlet Güvenlik Mahkemeleri

İstiklal Mahkemeleri 

İstiklal Mahkemeleri Kanunu

Askeri Ceza Mahkemeleri

Disiplin Mahkemeleri 

Sulh Ceza Mahkemeleri

Milli Korunma Mahkemeleri

Milli Korunma Mahkemeleri

Askeri Yargıtay 

Askerî Yargıtay