Hukuk Ansiklopedisi
Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA), Türkiye’nin tüm bilim alanlarını kapsamak üzere kurulan ilk özerk ve ulusal akademisi olarak 09.09.1993 tarihinde kurulmuştur. TÜBA-Günce Dergisi, TÜBA-KED ve TÜBA-AR adıyla süreli yayınları bulunmaktadır. TÜBA, Süleymaniye Külliyeleri içinde yer alan Rabi Medrese’yi 2005–2010 yılları arasında restore etmiş, ulusal ve uluslararası etkinliklerinde kullanılmaya başlamıştır. TÜBA-Maçka Kütüphanesi ise 2005 yılında kurulmuştur. Kütüphanede Türkçe ve Almanca olmak üzere yaklaşık 11.000 civarında yayın bulunmaktadır. Kütüphane; akademi üyelerine, proje çalışanlarına, kurum içi çalışanlara, lisans ve lisans üzeri eğitim alan araştırmacılara hizmet vermektedir.
Türkiye Cumhuriyeti döneminde, 1932 yılında kurulan Türk Dil Kurumu ile Türk Tarih Kurumu akademi benzeri kuruluşlar ön plana çıkmış, barılı anlamda akademinin kurulma fikri 1960 yıllarında tartışılmış ancak TÜBA 1993 yılında kurulmuştur. TÜBA’dan sonra 2011 yılında kurulan Bilim Akademisi ise Türkiye’de faaliyete geçen ikinci akademi olmuştur.
Türkiye Bilimler Akademisinin Üye Olduğu Kuruluşlar
TÜBA, dünya akademileriyle karşılıklı olarak ikili ilişkiler geliştirmekte ve uluslararası çok taraflı kuruluşlara üye olarak çalışmalar yapmaktadır. TÜBA’nın 12 uluslararası çatı kuruluş ile çoklu, 12 ulusal akademi ile de ikili ilişkileri bulunmaktadır. TÜBA’nın imzaladığı çok sayıda bir bilimsel iş birliği çerçeve anlaşması ve bu anlaşmanın uygulama koşullarını belirleyen protokoller bulunmaktadır. Bu anlaşmalar sonucunda genel olarak ortak bilimsel toplantılar düzenlenmekte ve bilim insanı, bilgi ve yayın değişimini yapılmaktadır.
Türkiye Bilimler Akademisi; Avrupa Akademileri Birliği (All European Academies – ALLEA), Akademi ve Bilimsel Toplulukların Uluslararası İnsan Hakları Ağı (International Human Rights Network of Academies and Scholary Societies), Akademiler Arası Panel (InterAcademy Oanel-IAP), Asya Bilim Akademileri ve Toplulukları Birliği (Association of Academies and Societies of Sciences in Asia-AASSA) Akdeniz Ülkeleri Akademileri Ağı (Network of the Academies of Mediterranean Countries-EMAN), Uluslararası Sosyal Bilimler Konseyi (International Social Science Council-ISSC), Güney Doğu Avrupa Akademileri Konseyi (Interacademy Council of Southeastern Europe-IAC SEE), Uluslararası Akademiler Birliği(International Union of Academies-UIA), Karadeniz Ekonomik İş Birliği Ülkeleri Bilim Akademileri Başkanlar Konseyi (Black Sea Economic Cooperation/Council of Presidents National Academies of Sciences-COPNAS) Akademiler Arası Konsey (The InterAcademy Council-IAC) Akademiler Arası Tıp Paneli (Inter Academy Medical Panel-IAMP) ve Türk Dünyası Bilim ve Akademileri Birliği (Union of Academies of Sciences of the Turkish World) üyesidir.
Türkiye Bilimler Akademisinin Görevleri
Türkiye Bilimler Akademisinin Görevleri, 15.07.2018 tarihinde yayınlanan 4 No’lu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 567 inci maddesinde belirlenmiştir.
a. Bilimsel konularda ve bilimsel önceliklerin saptanması amacıyla incelemeler ve danışmanlık yapmak,
b. Toplumda bilimsel yaklaşım ve düşüncenin yayılmasını sağlamak,
c. Cumhurbaşkanına, Türk bilim insanları ve araştırıcılarının toplumsal statüleri, yaşam düzeyleri, gelirleri ve bilimsel faaliyetlerin gereği olan özel kolaylık ve ayrıcalıklara ilişkin mevzuat değişiklikleri önermek,
d. Bilimin öneminin ülke kamuoyunca takdir ve kabulünü sağlamak ve bilim adamlığını özendirmek için ödüller vermek,
e. Yukarıda belirtilen amaçların gerçekleşmesi ve görevlerin yerine getirilebilmesi ile ilgili her türlü faaliyette bulunmaktır.
Türkiye Bilimler Akademisinin ana hedefleri; bilim dünyasının ihtiyaçlarına çerçevesinde bilim ve araştırma standartlarını uluslararası düzeye çıkarmak, toplumda bilimsel yaklaşım ve düşüncenin yayılmasını sağlamak, gençleri bilim ve araştırma alanına yöneltmektir. TÜBA, bu hedeflere ulaşmak için çeşitli akademik projeler yürütmektedir.
Türkiye’de tüm bilim alanlarındaki araştırmaları, bilim insanlığını ve araştırıcılığı özendirmek ve gençleri bilim ve araştırma alanına yöneltmek, bilimin kamuoyunca kabulünü ve takdirini sağlamak ve bu maksatlarla ödüller vermek, TÜBA’nın görevleri arasındadır.
Türkiye Bilimler Akademisi Çalışma Grupları ve Projeleri
Bilim ve Eğitim Politikaları Çalışma Grubu
Enerji Çalışma Grubu
Gıda ve Beslenme Çalışma Grubu
Kanser Çalışma Grubu
Kök Hücre Çalışma Grubu
Bilim Eğitimi Programı
Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lügati
Türk – İslam Bilim Kültür Mirası Projesi
Türkçe Bilim Terimleri Sözlüğü Projesi
Üniversite Ders Kitapları Projesi
Açık Ders Malzemeleri Projesi
Çevre ve Sürdürülebilirlik
Ders Kitaplarında İnsan Hakları Projesi
Uluslararası TÜBA Akademi Ödülleri
TÜBA’nın bilim insanlarını teşvik ve takdir misyonu kapsamında, 2015 yılında uluslararası düzeyde ihdas ettiği “TÜBA Akademi Ödülleri” bütün bilim insanlarına açıktır.
Uluslararası TÜBA Akademi Ödülleri her yıl düzenlenmekte; Fen ve Mühendislik Bilimleri, Sağlık ve Yaşam Bilimleri ile Sosyal ve Beşeri Bilimler olmak üzere üç kategoride yarışan adaylara her yıl ödül verilmektedir. Uluslararası TÜBA Akademi Ödülleri ilgili alanda özgün, öncü ve çığır açıcı çalışmaları olan bilim insanlarına verilmektedir.
TÜBA Akademi Ödülleri’ne; TÜBA üyeleri, Türkiye’deki üniversite rektörlükleri, TÜBA’nın ilişkili olduğu bilim akademileri ve akademiler arası kuruluşlar ve davet edilen diğer bilim kuruluşları ve bilim insanları tarafından aday gösterilebilir.
TÜBA-Üstün Başarılı Genç Bilim İnsanı Ödülleri (GEBİP)
Bilim insanının gelişiminde, doktora sonrası bağımsız genç araştırıcılık evresine önem veren TÜBA; 2001 yılından beri Türkiye Bilimler Akademisi Üstün Başarılı Genç Bilim İnsanı Ödülleri (TÜBA-GEBİP) düzenlemektedir.
Dünya’da “Genç Akademi” oluşumunun ilk örneklerinden olan TÜBA-GEBİP Ödülleri, tüm bilim alanlarında çalışan, sağlık bilimlerinde uzmanlık, diğer bilim dallarında doktora derecesini almış ve Türkiye’de çalışan veya Türkiye’de çalışma kararını vermiş, 39 yaşını doldurmamış genç bilim insanlarının başvurularına açıktır. TÜBA-GEBİP kapsamında ödül sahibi genç bilim insanlarına üç yıl boyunca, her yıl 20.000 TL destek verilmektedir. Ayrıca, tez aşamasındaki doktora öğrencileri için yine her yıl 6.000 TL ek destek sağlanmaktadır.
TÜBA-Bilimsel Telif Eser Ödülleri (TESEP)
TÜBA, üniversitelere yönelik olarak nitelikli Türkçe telif eser üretimini teşvik etmek amacıyla “Bilimsel Telif Eser Ödülleri Programı (TÜBA-TESEP)” düzenlemektedir. 2013’ten itibaren TESEP parasal ödülleri artırılmış ve Kayda Değer Eser (Mansiyon) Ödülleri için de parasal ödül verilmeye başlanmıştır. “Telif Eser Ödülü” kazanan eserlere 20.000 TL para ödülü ve berat, “Kayda Değer Telif Eser Ödülü (Mansiyon)” kazanan eserlere 7.000 TL ödül ile berat verilmektedir.
2016 yılına kadar Bilimsel Telif ve Çeviri Eser Ödülleri (TEÇEP) olarak adlandırılan program, 2017 yılından itibaren sadece telif eserlerin ödüllendirileceği Bilimsel Telif Eser Ödülleri Programı (TÜBA-TESEP) olarak uygulanmaya başlanmıştır. Ayrıca Sosyal Bilimler alanında bir esere “TESEP Halil İnalcık Özel Ödülü” verilmektedir.
Fuat Sezgin Ödülleri
Fuat Sezgin Ödülleri; Bilim Tarihi, İslam Bilim Tarihi ve ilgili alanlarda başarılı bilim insanları ve kurumlar ile çalışma ve eserleri ve eser sahiplerini takdir etmek amacıyla düzenlenmektedir.
Üstün başarılı genç bilim insanlarına, yayımlanmış telif ve çeviri eserlere, eserleri ve çalışmaları ile önemli katkı sunan kişi ve kurumlara “TÜBA Fuat Sezgin Ödülleri” verilmektedir.
Osmanlı Dönemi Bilim Kurumları
Osmanlı Devletinin son dönemlerinden itibaren bilim akademisi özelliğini taşıyan çeşitli kurum ve kuruluşlar faaliyet göstermiş; modern anlamda ilk Türk Bilim Akademisi olarak Encümen-i Dâniş 1851-1862 yılları arasında faaliyet göstermiştir. Encümen-i Dâniş, Fransız Bilimler Akademisi model alınarak oluşturulmuş, daha sonra kurulan Darülfünûn için ders kitapları hazırlaması öngörülmüş ancak ömrü kısa olmuştur. Tanzimat Döneminde akademi benzeri bir kuruluş olan Daha Cemiyet-i İlmiye-i Osmaniye, doğa bilimleri alanında 38 üye ile faaliyet göstermiş, alanında ilk dergi olan Mecmua-i Fünûn’u yayımlamış ancak bu kuruluş da 1866 yılında kapanmıştır. İkinci Meşrutiyet’in ilanının ardından 1909 yılında kurulan Tarih-i Osmanî Encümeni, Osmanlı Döneminde yapılan son girişi olmuştur.
