Hukuk Ansiklopedisi
Yasama Dokunulmazlığı, milletvekillerinin, görev süresince meclisin izni olmadan, gözaltına alınamaması, tutuklanamaması, sorguya çekilememesi ve yargılanamamasını ifade eden ve yasama faaliyetlerini gereği gibi yapabilmeleri için cezai takibata uğramalarını önleyen yargı bağışıklığıdır.
Yasama Dokunulmazlığı, ağır cezayı gerektiren suçüstü hali ve seçimden önce soruşturmasına başlanmış olmak kaydıyla devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmak ve insan haklarına dayanan demokratik ve laik Cumhuriyeti ortadan kaldırmayı amaçlayan faaliyetlerde bulunmak durumları hariç olmak üzere, seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen bir milletvekilinin Meclis kararı olmadıkça, milletvekili olduğu süre içerisinde tutulamaması, sorguya çekilememesi, tutuklanamaması ve yargılanamamasıdır. Milletvekilliği süresiyle sınırlı geçici bir koruma sağlayan yasama dokunulmazlığı; Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunun oy çokluğu ile vereceği karar ile kaldırılabilmektedir.
Milletvekillerinin işledikleri iddia edilen suçtan ötürü başlatılan soruşturma sonucunda, cumhuriyet savcılığı tarafından dokunulmazlığın kaldırılması talepli fezleke hazırlanmakta; bu fezleke ilgili bakanlıklarca yapılan teknik değerlendirmelerin sonunda gereği yapılmak üzere TBMM’ye gönderilmektedir. TBMM Başkanlığı, fezlekeyi, Meclis Anayasa Komisyonuna ve Adalet Karma Komisyonu’na sevk etmekte, komisyon, ilgili milletvekilinin dokunulmazlığının kaldırılmasına hükmederse, fezleke eşliğindeki raporunu TBMM Genel Kurulu’na göndermektedir. Genel Kurul’daki oylamada her milletvekili ve her dosya için ayrı oylama yapılmakta, bir milletvekilinin birden fazla dosyası olması halinde her bir dosya için ayrı ayrı oylama yapılarak her bir dosya bakımından dokunulmaz ayrı bir şekilde karara bağlanmaktadır. Siyasi parti grupları, dokunulmazlık oylaması konusunda görüşme yapamamakta ve lehte ya da aleyhte grup kararı alamamaktadır.
Dokunulmazlığı kaldırılan milletvekilinin, milletvekilliği devam etmekte, dokunulmazlık hangi suç iddiası için kaldırılmışsa sadece o iddiadan ötürü yargılanabilmekte, başka konularda yargılanamamaktadır.
Dokunulmazlığın Kaldırılması Kararına Karşı Anayasal Yargı Yolu
6216 Sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanunun 54. maddesi; “Dokunulmazlığın kaldırılması veya milletvekilliğinin düşmesi durumlarında iptal talebi” başlığı ile meclisin dokunulmazlığı kaldırması kararına karşı yargı yolunu düzenlemektedir. Yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına veya milletvekilliğinin düşmesine ilişkin Türkiye Büyük Millet Meclisi kararlarına karşı, ilgili milletvekili, Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakan ya da bir diğer milletvekili, kararın alındığı günden başlayarak yedi gün içinde kararın Anayasaya, kanuna veya Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğüne aykırılığı iddiasıyla iptal edilmesi için Anayasa Mahkemesine başvurabilmektedir. Meclis kararını iptalini içeren bu talep mahkeme tarafında on beş gün içinde kesin olarak karara bağlanmak zorundadır.
Türkiye Cumhuriyet Anayasasının 83. maddesi yasama dokunulmazlığını düzenlemektedir.
Anayasanın 83. maddesine göre; Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, Mecliste ileri sürdükleri düşüncelerden, o oturumdaki Başkanlık Divanının teklifi üzerine Meclisçe başka bir karar alınmadıkça bunları Meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu tutulamazlar.
Milletvekilleri; seçimden önce veya sonra bir suç işlediklerinin ileri sürülmesi halinde, Meclisin kararı olmadıkça tutulamaz, sorguya çekilemez, tutuklanamaz ve yargılanamaz. Ağır cezayı gerektiren suçüstü hali ve seçimden önce soruşturmasına başlanılmış olmak kaydıyla Anayasanın 14 üncü maddesindeki durumlar bu hükmün dışındadır. Ancak, bu halde yetkili makam, durumu hemen ve doğrudan doğruya Türkiye Büyük Millet Meclisine bildirmek zorundadır.
Türkiye Büyük Millet Meclisi üyesi hakkında, seçiminden önce veya sonra verilmiş bir ceza hükmünün yerine getirilmesi, üyelik sıfatının sona ermesine bırakılır; üyelik süresince zamanaşımı işlemez.
Tekrar seçilen milletvekili hakkında soruşturma ve kovuşturma, Meclisin yeniden dokunulmazlığını kaldırmasına bağlıdır.
Türkiye Büyük Millet Meclisindeki siyasi parti gruplarınca, yasama dokunulmazlığı ile ilgili görüşme yapılamaz ve karar alınamaz.
