10 Aralık Dünya İnsan Hakları Günü

Aralık 10, 2023 Hukuk tarihi, Hukukbook

10 Aralık Dünya İnsan Hakları Günü, Evrensel Bildirgenin kabul edilişinin yıl dönümünde, 1950’den itibaren bütün dünyada İnsan Hakları Günü olarak kutlanmaktadır.

Temel hak ve özgürlükler alanındaki belgelerin anayasası olarak nitelendirilen İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin imzalandığı 10 Aralık günü, dünya genelinde insan haklarının korunarak güvence altına alınması, insanların bu konuda bilgilendirilmesi ve insan hakları bilincinin yaygınlaştırılması amacıyla evrensel bir kutlama günüdür.

Birleşmiş Milletler Antlaşmasında önemli bir yer tutan insan hakları kavramı; ilk kez 10 Aralık 1948 tarihinde BM Genel Kurulunca kabul edilen “İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi” ile özel bir düzenlemeye konu olmuştur. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, insan hak ve özgürlüklerini güvence altına alarak insanlığı yok eden savaşlara bir son verme düşüncesinin eseridir.

Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Bildirgesi; Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Komisyonu tarafından Haziran 1948’de hazırlanmış; 10 Aralık 1948’de BM Genel Kurulu’nun Paris’te yapılan oturumunda kabul edilen 30 maddelik bir bildiridir.

Bildiri SSCB, Ukrayna, Belarus, Yugoslavya, Polonya ve Çekoslovakya’nın çekimser kalmasına, Güney Afrika Cumhuriyeti, ve Suudi Arabistan’ın ret oyu kullanmasına karşı 48 ülkenin oyuyla kabul edilmiştir.

Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komisyonu

Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komisyonu 1946 yılında insan haklarının geliştirilmesi amacıyla oluşturulmuştur. Çağdaş insan hakları anlayışını kuracak ve tüm üye devletler ortak standartları içeren üst norma duyulan ihtiyacı gidermek üzere bir metin ihtiyacı ortaya çıkmış ve Komisyon, öncelikli çalışma konusu olarak uluslararası bir belgenin hazırlanmasını kararlaştırmıştır. Kendi inisiyatifiyle veya Genel Kurul ve Konseyin istemi üzerine harekete geçebilen bu komisyonun görevi, insan haklarıyla ilgili konularda inceleme ve tavsiyelerde bulunmak olarak belirlenmiştir.

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinin Getirdiği İyileşmeler

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ile; onurlu, özgür ve eşit bir yaşam dile getirilmiş, din, dil, cinsiyet, renk, siyasal düşünce yönünden her türlü ayrımcılığa karşı çıkılmış, her türlü keyfi uygulamaya karşı adil bir şekilde yargılanma hakkı getirilmiş, insanlara eğitim ve kültürel yaşama katılım hakları verilmiş; akıl ve vicdan sahibi her insana, düşünce ve vicdan özgürlükleri tanınmış, insanların hak ettikleri gibi yaşamaları için çalışma ve sosyal güvenlik hakları tanınmış, iş seçme özgürlüğü getirilmiş, her türlü baskı ve sömürüye karşı toplanma ve örgütlenme hakları tanınmış, hiçbir birey, hiçbir devlet ya da hiçbir topluluğun bu hakları ortadan kaldıracak bir girişimde dahi bulunması yasaklanmıştır.

Tüm insanların doğuştan hür ve eşit olduğu gerçeği üzerine kurulan, temel hak ve özgürlüklerin anayasası olarak nitelendirilen İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi; her insanın yasa önünde eşit olduğunu, işkenceye ve kötü muameleye tabi tutulamayacağını ilan etmiştir.

Bütün ülkelerin hükumetleri, insan hakları ihlallerine meydan vermemeyi görev olarak kabul etmek durumundadır. Ayrıca, insan hakları bilincinin ve insan haklarının tam olarak benimsenerek uygulanması için gerekli sorumluluk duygusunun toplumda ve bütün insanlarda bulunması büyük önem taşımaktadır. Bildirgenin ilanından sonra, tüm dünyada insan hakları ihlallerinin önlenmesine yönelik uluslararası kurum ve mekanizmaların oluşturulması süreci yaşanmış, günümüze gelindiğinde insanlık suçu işleyenlerin yargılanabileceği uluslararası mahkemeler oluşturulması aşamasına ulaşılmıştır. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinin kapsamı, 1966 yılında Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi ve Kişisel ve Siyasal Haklar Sözleşmesinin kabulüyle genişlemiştir.

Viyana’da gerçekleştirilen Dünya İnsan Hakları Konferansı, soğuk savaş sonrası İnsan Hakları üzerine gerçekleştirilmiş olan ilk konferanstır. Deklarasyon, 1948 tarihli evrensel beyannameye vurgu yaparak tüm halklar ve uluslar için ortak bir başarı standardı oluşturan İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinin bir ilham kaynağı olduğuna vurgu yapmıştır.

Uluslararası mekanizmaların yeniden gözden geçirildiği Viyana Deklarasyonu ve Eylem Planı’nın Haziran 1993 yılında kabul edilmesi sonucunda BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği kurulmuştur.

Türkiye, Birleşmiş Milletler çerçevesinde oluşturulan temel insan hakkı sözleşmelerini tümüne taraftır.