21 Ocak – Hukuk Takvimi – Hukuk Tarihinde Önemli Olaylar
1580 | Sultan III. Murat’ın görevlendirdiği Müneccimbaşı Takiyüddin Mehmet öncülüğünde kurulan İstanbul Rasathanesi, şeyhülislamın ‘’dinen yasak’’ diye verdiği emir üzerine yıktırıldı. |
1774 | Pugaçov İsyanı: Kazak isyan önderi Pugaçev, idam edildi. |
1789 | Alman kökenli Fransız filozof ve yazar Paul-Henri Thiry(Baron d’Holbach) yaşamını yitirdi. (d. 8 Aralık 1723, Edesheim – ö. 21 Ocak 1789, Paris), 18. yüzyılın ikinci yarısında maddeciliğin yayılmasında önemli rol oynadı. Bunu sağlamak için Régence döneminde kendisine soyluluk unvanı verilmiş amcasından miras kalan serveti bol bol kullandı. Dostları olan ve aralarında Diderot’nun da bulunduğu filozoflara paraca yardım etti. D’Holbach çok sayıda Almanca kimya ve doğa bilimi yapıtını ve Colins ve Toland gibi İngiliz serbest düşünürlerinin birçok önemli kitabını Fransızcaya çevirdi. Boulanger, Fréret ve Dumarsais’nin yasaklanmış el yazmaları ve ayrıca Lucretius’un “De natura rerum”unu yayımladı. Özellikle yerbilim, madencilik ve mineroloji konularında olmak üzere ansiklopediye 400 kadar madde yazdı. Hasımlarının “Holbach Takımı” adını verdikleri bir dost grubuyla birlikte felsefe tartışmalarına girişti. Takma adlarla birçok kitap yayımladı. Başyapıtı olan “Le Système de la nature” mahkûm edilip yakıldı. D’Holbach dini ve özellikle Hristiyanlığı üç bakımdan eleştirir: Din akla karşıdır; insanlığın mutluluğa ulaşmasını engeller; siyasal zorbalığa elverişli zemin hazırlar. Dinleri bilgisizlik ve korku doğurmuş; “eğitim”, “alışkanlık” ve “zorbalık” geliştirmiş; baştaki büyükler ve zenginler de onu çıkarlarına uygun bularak korumuşlardır. Materyalist olan d’Holbach, Tanrı’nın, ruhun ve doğuştan gelen fikirlerin varlığını reddeder. |
1793 | Fransa kralı XVI. Louis idam edildi. (Doğumu: 23 Ağustos 1754) Louis, 1774-1792 yılları arasında Fransa krallığı yaptı. Saltanatının ilk zamanlarında Aydınlanma idealleri doğrultusunda reformlar yaptı. Köleliği ve sınıf farkını ortadan kaldırmak ve Katoliklere karşı toleransı artırmaya yönelik çalışmalarda bulundu. Tutuklandı ve halk düşmanı ilân edildi. 21 Ocak 1793’te vatana ihanet gerekçesiyle giyotine gönderildi.
|
1860 | İsveçli avukat ve liberal politikacı Karl Albert Staaff doğdu. (Ölümü: 4 Ekim 1915) Uppsala Üniversitesi‘nde hukuk eğitimi gördü. Genel oy hakkı için İsveç hareketinde aktifti ve Liberal partinin Başbakanı olarak 1905’te erkekler için evrensel ve eşit oy hakkı getirme girişimine başkanlık etti. 1918-19 arasında kadınlar da dahil olmak üzere evrensel oy kullanmaları girişimini başardı. |
1878 | Avusturyalı filozof, tarihçi, gazeteci, oyuncu, kabare sanatçısı ve tiyatro eleştirmeni Egon Friedell dünyaya geldi. (d. 21 Ocak 1878, Viyana – ö. 16 Mart 1938, Viyana) Berlin Üniversitesi’nde felsefe ve Germanistik eğitiminin ardından 1904 yılında Heidelberg Üniversitesi’nde Bir Filozof Olarak Novalis teziyle doktorasını yaptı. 1922-27 yılları arasında Max Reinhardt tiyatrosunda oyunculuk yapan Friedell, dramacı, kabareci ve tiyatro eleştirmeni yönüyle Viyana kültür çevresinin önemli şahsiyetlerinden biri oldu. Ardından sanat ve kültür tarihi üzerine serbest yazarlık yaptı, Mısır’ın ve Eski Şark’ın Kültür Tarihi kitabıyla ilgi topladı. 1938 yılında Alman birlikleri Avusturya’ya girdikten sonra intihar ettiğinde ona asıl şöhretini kazandıracak Kulturgeschichte der Neuzeit (Yeniçağın Kültür Tarihi) eserini yeni bitirmişti. Gestapo tarafından manüskriptine el konulan bu eser Friedell’in varislerinin girişimleri sonucunda kurtarılabildi ve 1949 yılında yayımlandı. |
1884 | Amerikalı insan hakları savunucusu Roger Nash Baldwin doğdu. (ö. 1981) |
1908 | New York Belediyesinin aldığı bir kararla, kadınların toplum içinde sigara içmeleri yasaklandı. |
1919 | İrlanda Bağımsızlık Savaşı başladı. |
1921 | İtalyan Komünist Partisi kuruldu. |
1924 | Rus hukukçu, sosyalist devrimci ve politikacı Vladimir Lenin yaşamını yitirdi. (Doğumu: 22 Nisan 1870) St. Petersburg Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde eğitim gördü. Marksizm üzerine kurulmuş politik ve ekonomik bir teori olan Leninizm‘in de kurucusudur. Lenin ve onun eserleri, 20. yüzyılda tüm dünyada sosyalist devrimlerin ve emperyalizme karşı bağımsızlık mücadelelerinin yaşanmasında büyük etkiye sahip olması dolayısıyla pek çok yazar ve tarihçi tarafından dikkatle incelendi. Hakkında 2 bine yakın eser yazıldı. Dünya proletaryasının ve pek çok komünist partinin ideolojik önderi kabul edilir. Ayrıca dünyada eserleri yabancı dile en fazla tercüme edilen yedinci kişidir. |
1925 | Arnavutluk Cumhuriyeti ilan edildi. |
1943 | Varlık Vergisi ödemesinin son günüydü. Vergisini ödemeyen mükelleflerin ev ve iş yerlerindeki malları haczedildi, daha sonra da icra yoluyla satış yöntemiyle vergileri tahsil edildi. |
1946 | Türkiye İş Kurumu kuruldu. |
1950 | Ünlü 1984 ve Hayvan Çiftliği isimli kitaplarının yazarı George Orwell öldü. |
1952 | Bulgaristan, Türkiye’nin kendisi için saldırgan bir üs haline geldiğini ileri sürerek bir nota verdi. |
1958 | Lefkoşa’da taksim lehine gösteri yapan Kıbrıslı Türk gençlerine İngiliz askerleri müdahale etti, altı kişi tutuklandı. |
1959 | Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Avrupa Konseyi’ne üye ülkeler tarafından, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin uygulanmamasından kaynaklanan insan hakları ihlallerinin tespiti için 21 Ocak 1959 tarihinde kuruldu; Türkiye Cumhuriyeti 1987 tarihinden itibaren bireysel başvuru hakkını kabul etti. İç hukukun tüketilmesi şartıyla hak ihlallerini tespit eden en üst seviye mahkemedir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin şu anki idari düzeni 1 Kasım 1998 yılında yürürlüğe giren AİHM İç Tüzüğünde ayrıntılarıyla belirtilmiştir. Mahkeme, Fransa’nın Strazburg kentindedir. |
1959 | Ulus gazetesinin Yazı İşleri Müdürü Ülkü Arman ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu “Nalıncı Keseri” başlıklı yazısı nedeniyle birer yıl hapse mahkûm oldu, gazete bir ay süreyle kapatıldı. Ulus gazetesi yazı işleri müdürü Ülkü Arman ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu birer yıl hapse mahkum oldu; gazete bir ay süreyle kapatıldı. Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun “Nalıncı Keseri” başlıklı yazısı dava konusu olmuştu. |
1963 | Hukukçu Yargıtay Başkanı Mehmet Akarca doğdu.
|
1967 | Kayyım Atanan Türkiye Millî Talebe Federasyonu‘nun beş yöneticisi tutuklandı.Türkiye Millî Talebe Federasyonu‘nun beş yöneticisi tutuklandı. Sencer Güneşsoy, Baykan Kalaba, Naci Özdemir, Hüsnü Temiz, Kâzım Musa bir gün önce polis tarafından mühürlenen federasyon binasına girmek istemişlerdi. Kayyım atanıp (Prof. Dr. Nevzat Yalçıntaş) mühürlenen Türkiye Milli Talebe Federasyonu (TMTF) binasına arka kapıdan girip yarıya kadar bayrak çeken 32 öğrenciden Sencer Güneşsoy, Baykan Kalaba, Naci Özdemir, Hüsnü Temiz, Kâzım Musa tutuklandı. |
1977 | Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Jimmy Carter, Vietnam savaşı sırasındaki asker kaçaklarını affetti. |
1981 | Ankara Cumhuriyet Savcı Yardımcısı Doğan Öz’ü öldürmekten sanık sağ eylemci İbrahim Çiftçi, Ankara Sıkıyönetim Mahkemesince üçüncü kez ölüm cezasına çarptırıldı. Daha önceki kararlar bozulmuştu. |
1981 | 444 Gündür Tahran’da rehin tutulan Amerikalılar serbest bırakıldı. |
1983 | Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) davasında İstanbul eski Belediye Başkanı Ahmet İsvan tahliye edildi. |
1985 |
|
1988 | Milletvekili seçimlerine “bağımsız sosyalist aday” olarak katılan Sungur Savran, Müslim Özbay, Ali Fidan, Muzaffer Bal ve 6 destekçinin DGM’de yargılanmalarına devam edildi. |
1996 | Özgürlük ve Dayanışma Partisi Kuruldu. Parti 1993 yılında AYM kararıyla kapatıldı. |
1988 | Hukukçu, maliyeci, gazeteci, yazar, siyaset adamı, milletvekili Cemal Reşit Eyüboğlu yaşamını yitirdi. (Doğumu: 1906, Akçaabat) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi‘nden mezun oldu. Paris Hukuk Fakültesi’nden doktora derecesi elde etti. Maliye Müfettiş Muavinliği ve Maliye Müfettişliği yaptı. Millî Emlâk Müdürlüğü, Millî Emlâk Genel Müdürlüğü, IX. Dönem CHP Trabzon milletvekilliği ve Kurucu Meclis Trabzon temsilciliği görevlerinde bulundu. 1961’de Milli Birlik Komitesince Kurucu Meclis üyeliğine (6 Ocak 1960 – 25 Ekim 1960) seçildi. Arapça ezanın yeniden serbest bırakılması için Millet Meclisi’nde 1950’nin 16 Haziran günü yapılan görüşmeler sırasında, CHP grubu adına Partisinin ezanın Arapça okunmasına karşı çıkmayacağını açıkladı.: “Türkçe ezan, Arapça ezan mevzuu üzerinde bir politika münakaşası açmaya taraftar değiliz. Millî şuurun bu konuyu, kendiliğinden halledeceğine güvenerek Arapça ezan meselesinin ceza konusu olmaktan çıkarılmasına aleyhtar olmayacağız.” (TBMM Zabıt Ceridesi, 16.6.1950, birleşim 9, oturum 1, sayfa: 182) 1961-1967 tarihleri arasında haftalık olarak yayımlanan Yön Dergisi’nin üç kurucusu arasında yer aldı. Vatan Gazetesi’nde çalıştı, 21 Ekim 1969 – 27 Nisan 1971 tarihleri arasında haftalık Devrim Gazetesi’nin çıkmasına katkıda bulundu. Sol ve özgürlükçü görüşlerini, politik yaşamından sonra yazılarıyla savunmaya devam etti. 21 Ocak 1988’de Ankara’da yaşamını yitirdi.
Cemal Reşit Eyüboğlu |
1990 | Adnan Oktar ve müridi oldukları öne sürülen 66 erkek ve 68 kadın gözaltına alındı |
1997 | Atatürkçü Düşünce Derneği, Başbakan Necmettin Erbakan hakkında konutta verdiği yemek daveti nedeniyle suç duyurusunda bulundu. |
2000 | Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Yönlerine İlişkin Lahey Sözleşmesi, 25 Ekim 1980 tarihinde imzalanan çok taraflı uluslararası sözleşmedir. Türkiye, sözleşmeyi 21 Ocak 1998 tarihine imzaladı ve 5 Şubat 2000 tarihli resmi gazetede yayınlayarak ilan etti. |
2000 | Konya’da bir Hizbullah toplu mezarı daha bulundu. Bir evin bodrum katında biri kadın dört ceset bulundu. Sekiz ilde gözaltına alınan Hizbullahcıların sayısı 56’ya ulaştı. |
2000 | TOMEB, 21 Ocak 2000 tarihinde kurularak tüzel kişiliğini kazandı. Tiyatro Oyuncuları Meslek Birliği tiyatro oyunculuğu mesleğini savunma, daha iyi koşullarda tiyatro oyunculuğu yapılmasın sağlamak ve tiyatro oyuncularının ortak çıkarlarını koruyarak onların haklarını izlemek için kuruldu. |
2000 | BESAM (Bilim ve Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek Birliği) kuruldu. |
2001 | Danıştay 1. Dairesi, Batman Valiliği’nin istemi üzerine Batman’da Mahatma Gandi, Yılmaz Güney, Halepçe, Munzur gibi isimlerin cadde ve sokaklara verilmesini yasakladı. Yasak kararına, “Kürtçe isim olamaz, yabancı isimler için Dışişlerinin izni gerekir, devlet katliamını, sömürgeciliğe karşı savaşı çağrıştıran kişilerin isimleri de verilemez” gerekçe gösterildi |
2004 | Çocuk suçluların idamını önlemek için kampanya başlatan Uluslararası Af Örgütü, ABD’yi “Batı dünyasında çocuk suçluları idam eden tek ülke” diye eleştirdi. 1998’den beri gerçekleşen 19 çocuk idamının 13’ü ABD’de gerçekleşti. |
2005 | Sırbistan’ın eski Devlet Başkanı Milan Milutinoviç, Hollanda’daki Uluslararası Savaş Suçları Mahkemesi’ne teslim oldu. Kosova’da 1999’da işlenen savaş suçlarından yargılanacak. |
2006 | Irak’ta Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) ile Kürdistan Demokratik Partisi (KDP) liderleri Celal Talabani ve Mesud Barzani, kuzeydeki özerk bölgede tek yönetim oluşturmayı öngören anlaşmayı imzaladı. |
2009 | Engin Çeber’in Metris Cezaevi’nde öldürülmesine ilişkin davada 6’sı tutuklu 41 sanık hakim karşısına çıktı. |
2013 | ÇHD Genel Başkanı Selçuk Kozağaçlı ve İstanbul Şube Başkanı Taylan Tanay ile 7 avukat “DHKP-C terör örgütü üyeliği” iddiasıyla tutuklandı. |
2025 |
|
2025 |
|
