Adalete Başvuruyu Kolaylaştırıcı Tedbirler Hakkında R(81) 7 Sayılı Tavsiye Kararı

Adalete Başvuruyu Kolaylaştırıcı Tedbirler Hakkında R(81) 7 Sayılı Tavsiye Kararı; Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin 14 Mayıs 1981 tarihli 68. toplantısında kabul edilmiş ve konsey üyesi ülkelere dönük olarak ilan edilmiştir. 

Adalete Başvuruyu Kolaylaştırıcı Tedbirler Hakkında R(81) 7 Sayılı Tavsiye Kararı

Bakanlar Komitesi,

Avrupa  İnsan  Hakları  Sözleşmesi  6.  maddesi  ile  güvence  altına  alınan  adalete başvuru ve adil yargılama hakkının demokratik toplumun temel bir niteliği olduğunu göz önüne alarak;

Yargılama  usulünün  ekseriya  girift,  zaman  alıcı  ve  pahalı  olması  karşısında bireylerin,  özellikle  de  ekonomik  veya  sosyal  bakımdan  zayıf  durumda  olanların,  üye ülkelerde haklarını kullanırken karşılaştıkları güçlükleri göz önüne alarak;

Bakanlar   Komitesinin   (78)   8   sayılı   Karar’da   yer   alan   etkili   adli   yardım   ve danışmanlığın  bu  engellerin  kaldırılmasına  büyük  ölçüde  yardımcı  olabileceğini  akılda tutarak;

Fertlerin  adalete  başvurusunu  kolaylaştırmak  doğrultusunda  uygun  olan  tüm davalarda usulün basitleştirilmesi için gerekli tüm tedbirlerin alınmasının yerindeliği yanında adaletin tecellisini sağlamanın gereğini de göz önüne alarak;

Adalete başvuruyu kolaylaştırma düşüncesiyle, usul belgelerinin basitleştirilmesinin yerindeliğini göz önüne alarak,

Üye ülke hükümetlerini bu Tavsiye Kararı ekinde yer alan ilkelerin ileri düzeyde uygulanması için; duruma göre, gerekli gördükleri tüm tedbirleri almaları veya pekiştirmelerini tavsiye eder;

Üye ülke hükümetlerini, bu Tavsiye Kararı’nın takibi amacıyla; üye ülke hükümetlerine iletilmesi düşüncesiyle, alınan veya öngörülen tedbirlerle ilgili olarak her beş yılda bir Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’ne bilgi vermeye davet eder.

R (81) 7 sayılı Tavsiye Kararı Eki

İlkeler

Fertlerin  haklarını  mahkemelerde  ileri  sürebilmeleri  için  mevcut  vasıtalar  hakkında halkın bilgilendirilmesi ile medeni, ticari, idari, sosyal veya mali işlerdeki adli yargılamanın basit, hızlı ve ucuz hale getirilmesi için üye devletler gerekli bütün tedbirleri almalıdır. Bu amaçla, üye devletler özellikle aşağıda yer alan ilkelerdeki hususlara özenle eğilmelidir.

A-Halkın Bilgilendirilmesi

1-Mahkemelerin yeri  ve  yetki  alanları  ile  yargılamanın  başlatılması  ve  savunmanın yapılması hakkında halkın bilgilendirilmesi için uygun tedbirler alınmalıdır.

2-Aşağıdaki hususlar hakkında mahkeme veya yetkili organ veya kuruluştan genel bilgi almak mümkün olmalıdır:

• İşin esası hakkında hukuki tavsiye taşımamak kaydı ile usul gerekleri;
• Mahkeme kararlarına karşı kanun yollarına başvuru süresi, usul hükümleri ve bu amaçla gerekli olan belgeler;
• Kararın infazı yolları ve mümkünse masraf miktarı.

B- Basitleştirme

3-Uygun olduğu hallerde, yargılama öncesinde veya sırasında tarafların uzlaştırılması ve ihtilafların dostane bir biçimde çözümlenmesini kolaylaştırıcı veya teşvik edici tedbirler alınmalıdır.

4-Hiçbir davacı,  avukat  yardımından  yoksun  bırakılmamalıdır.  Bir  tarafın  belli  bir davada  birden  fazla  avukatın  hizmetine  ihtiyacı  olmadığı  hallerde  buna  zorlanmasından kaçınılmalıdır. İşin niteliği göz önüne alınarak, adalete başvuruyu kolaylaştırmak amacıyla; şahsın  davasını  mahkemede  bizzat  takip  etmesi  şayanı  kabul  olduğunda,  bir  avukat tarafından temsil edilmek zorunlu olmamalıdır.

5-Devletler bütün usul belgelerinin basitleştirilmesi, yargıda kullanılan dilin halkça ve her adli kararın da taraflarca anlaşılır olmasını sağlayan tedbirleri almalıdır.

6-Taraflardan birisi  yargılamayı  takip  edebilecek  yeterli  dil  bilgisinden  yoksun olduğunda, devletler tercüman meselesine özel ihtimam göstermeli ve ekonomik yönden zayıf olanların mahkemeye başvuru veya mahkeme edilme dilini konuşma veya anlama konusundaki eksikliği nedeniyle yargılamada mahrumiyete uğraması önlenmelidir.

7-Mahkemece re’sen veya tarafların talebi üzerine aynı dava için seçilen bilirkişilerin mümkün olduğunca sayı bakımından sınırlı tutulması için tedbirler alınmalıdır.

C-Hızlandırma

8- Hukuki meselelerin belirlenmesinde geçen sürenin asgariye indirilmesi için bütün tedbirler   alınmalıdır.   Bu   amaçla   eski   usullerden   hiçbir   yararı   kalmayanların kaldırılması, mahkemelerin yeterli personele kavuşturulması ve etkili şekilde çalışması ile mahkemenin en erken bir aşamada işe el koyması sağlanmalıdır.

9-İhtilafsız veya  ispatlanmış  iddialara  ilişkin  nihai  kararların  gereksiz  formalite, duruşmaya  katılım  veya  masraf  olmaksızın  hızla  alınması  için  gerekli  düzenleme yapılmalıdır.

10-Temyiz yoluna başvuru hakkının gereksiz yere veya yargılama sürecini uzatmak

amacıyla  kullanılmasını  önlemek  için  temyiz  edilebilecek  kararların  geçici  olarak  infazı imkanına ve infaz edilinceye kadar tahakkuk ettirilecek faiz oranına özellikle eğilmek gerekir.

D-Mahkeme Masrafı

11-Yargılamanın başlatılması  şartı  olarak  işin  mahiyeti  icabı  makul  sayılamayacak derece bir harç devlet adına istenilmemelidir.

12-Mahkeme harçları, adaletin  tecellisini açıkça  engellediğinde  mümkünse  azaltılmalı veya kaldırılmalıdır. Mahkeme harç sistemi, basitleştirilmek üzere gözden geçirilmelidir.

13-Adalete başvuru  bakımından  bir  engel  olduğu  ölçüde  avukat  ve  bilirkişi  ücretleri meselesine de özellikle eğilmek gerekir. Bu ücret miktarlarının şu veya bu şekilde kontrolü de sağlanmalıdır.

14-Özel durumlar  hariç  olmak  üzere,  davayı  kazanan  taraf  kural  olarak  yargılama

sırasında  yaptığı  makul  masrafları,  avukatlık  ücreti  de  dahil  kaybeden  taraftan  tahsil edebilmelidir.

E-Özel Usuller

15-Cüzi miktardaki para veya para değerindeki nizada; dava konusu miktara nispetsiz bir harç yatırmaksızın mahkemede yargılanmayı sağlayan bir usul vazedilmelidir. Bu amaçla, basit formlar, gereksiz duruşmalardan kaçınmak ve temyiz hakkının sınırlandırılması söz konusu edilebilmelidir.

16-Aile hukukuna  ilişkin  usuller  basit,  hızlı,  ucuz  ve  niza  konusu  hususların  kişisel tabiatına saygı duyan bir şekilde olmalıdır. Bu hususlar için, mümkün olduğunca özel işlem öngörülmelidir.