Hukuk Ansiklopedisi
İşkencenin Önlenmesi Sözleşmesine Ek Protokol (İşkenceye ve Diğer Zalimane, Gayriinsani veya Küçültücü Muamele veya Cezaya Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesine Ek İhtiyari Protokol); Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun 18 Aralık 2002 tarih ve A/RES/57/199 sayılı kararıyla kabul edilerek 4 Şubat 2003 tarihinde imzaya açılmış ve 22 Haziran 2006 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Türkiye, Ek İhtiyari Protokol’ü 14 Eylül 2005 tarihinde imzalamış, Protokol’ün onaylanmasının uygun bulunduğuna dair 23 Şubat 2011 tarih ve 6167 sayılı Kanun kabul edilmiş 15 Haziran 2011 tarih ve 2011/1962 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile onaylanmıştır. Bakanlar Kurulu kararı ve protokolün resmi çevirisi, 5 Temmuz 2011 tarih ve 27985 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Protokolün onay belgeleri 27 Eylül 2011 tarihinde Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliği’ne tevdi edilmiş ve Türkiye açısından 27 Ekim 2011 tarihinde yürürlüğe girmiştir. İşkenceye ve Diğer Zalimane, Gayriinsani veya Küçültücü Muamele veya Cezaya Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesine Ek İhtiyari Protokol’ün denetim organı, İşkence ve Diğer Zalimane, Gayriinsani veya Küçültücü Muamele veya Cezanın Önlenmesi Alt Komitesidir. Türkiye İnsan Hakları Kurumu, İhtiyari Protokol şartlarını uygulamak üzere görevlendirilmiştir.
İşkenceye ve Diğer Zalimane, Gayriinsani veya Küçültücü Muamele veya Cezaya Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesine Ek İhtiyari Protokol
BAŞLANGIÇ
İşbu Protokol’e Taraf olan Devletler,
İşkence ve diğer zalimane, gayriinsanî veya küçültücü muamele veya cezanın yasaklandığını ve bunların insan haklarını ciddî şekilde ihlâl ettiğini teyit ederek,
“İşkence ve Diğer Zalimane, Gayriinsanî veya Küçültücü Muamele veya Cezaya Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi”nin (bundan böyle Sözleşme olarak anılacaktır) amaçlarına ulaşmak ve özgürlüklerinden yoksun bırakılmış kişilerin işkence ve diğer zalimane, gayriinsanî veya küçültücü muamele veya cezaya karşı korunmasının güçlendirilmesi için daha fazla önlem alınmasının gerekli olduğuna inanarak,
Sözleşme’nin 2 ve 16’ncı maddelerinin her bir Taraf Devleti, kendi yargı yetkisi altındaki herhangi bir toprak parçasında işkence ve diğer zalimane, gayriinsanî veya küçültücü muamele veya ceza fiillerini önlemek için etkin önlemler almakla yükümlü kıldığını anımsayarak,
Bu maddeleri uygulamada esas sorumluluğun Devletlere ait bulunduğunu, özgürlüklerinden yoksun bırakılmış kişilerin korunmalarının güçlendirilmesinin ve bu kişilerin insan haklarına tam saygı gösterilmesinin herkes tarafından paylaşılan ortak bir sorumluluk olduğunu ve uluslararası icraî kuruluşların ulusal önlemleri tamamladığını ve güçlendirdiğini kabul ederek,
İşkence ve diğer zalimane, gayriinsanî veya küçültücü muamele veya cezanın etkin biçimde önlenmesinin eğitim ve değişik yasal, idari, yargısal ve diğer önlemlerin birleşimini gerektirdiğini anımsayarak,
Keza Dünya İnsan Hakları Konferansının işkencenin ortadan kaldırılması için harcanacak emeğin ilk olarak ve öncelikle önleme üzerinde yoğunlaşması gerektiğini açıkça kabul ettiğini ve Sözleşme’ye, gözaltı yerlerine düzenli ziyaretler yoluyla önleyici bir sistemin kurulmasını hedefleyen bir ihtiyarî protokol eklenmesi çağrısında bulunduğunu anımsayarak,
Özgürlüğünden yoksun bırakılmış kişileri işkence ve diğer zalimane, gayriinsanî veya küçültücü muamele veya cezaya karşı korumanın, gözaltı yerlerine yapılacak düzenli ziyaretlere dayalı, önleyici özellikteki adlî olmayan araçlarla güçlendirilebileceğine inanarak,
Aşağıdaki gibi anlaşmıştır;
BÖLÜM 1
Genel İlkeler
Madde 1 – İşbu Protokol’ün amacı, işkence ve diğer zalimane, gayriinsanî veya küçültücü muamele veya cezayı önlemek üzere, uluslararası ve ulusa) bağımsız kuruluşların, kişilerin özgürlüklerinden yoksun bırakıldığı yerlere düzenli ziyaretler yapacağı bir sistem kurmaktır.
1) İşbu Protokol’de belirtilen görevleri yerine getirmek üzere (bundan böyle Önleme Alt-Komitesi olarak anılacak olan) bir “İşkence ve Diğer Zalimane, Gayriinsanî veya Küçültücü Muamele veya Cezanın Önlenmesi Alt-Komitesi” kurulur.
2) Önleme Alt-Komitesi çalışmasını Birleşmiş Milletler Şartı çerçevesinde ve burada yer alan amaçlar ve ilkelerin yanı sıra, Birleşmiş Milletler’in özgürlüklerinden yoksun bırakılmış kişilere yönelik muameleye ilişkin kuralların rehberliğinde yürütür.
3) Aynı şekilde, Önleme Alt-Komitesi gizlilik, tarafsızlık, seçici olmama, evrensellik ve nesnellik ilkelerini de kendisine rehber edinir.
4) İşbu Protokol’ün uygulanması için Önleme Alt-Komitesi ile Taraf Devletler işbirliği yapar.
Madde 3 – Her bir Taraf Devlet, ulusal düzeyde, işkence ve diğer zalimane, gayriinsanî veya küçültücü muamele veya cezanın önlenmesi için bir ya da birden çok (bundan böyle “ulusal önleme mekanizması” olarak anılacak) ziyaretçi birim kurar, atar ya da idame ettirir.
Madde 4 – 1) Her bir Taraf Devlet, işbu Protokol uyarınca, bir kamu makamının verdiği emre binaen ya da kamu makamının teşviki veya rızası ya da bilgisi dâhilinde, yargı yetkisi ya da denetimi altında bulunan kişilerin özgürlüklerinden yoksun bırakıldıkları ya da bırakılabilecekleri herhangi bir yerin (bundan sonra gözaltı yerleri olarak anılacaktır) 2. ve 3. Maddelerde atıfta bulunulan mekanizmalar tarafından ziyaret edilmesine izin verir.
2) İşbu Protokol’ün amaçları bakımından özgürlükten yoksun bırakılma herhangi bir adlî, İdarî veya diğer bir makamın emri üzerine kişinin kendi iradesi ile ayrılmasına izin verilmeyen kamusal ya da özel gözaltı yerlerinde tutulması, hapsedilmesi veya yerleştirilmesi anlamına gelir.
BÖLÜM 2
Önleme Alt-Komitesi
Madde 5 – 1) Önleme Alt-Komitesi on üyeden oluşur. İşbu Protokol’e ellinci onay ya da katılmanın tamamlanmasından sonra, Önleme Alt-Komitesi üyelerinin sayısı yirmi beşe çıkartılır.
2) Önleme Alt-Komitesi üyeleri yüksek ahlâklı, özellikle ceza hukuku, cezaevi ya da polis yönetimi ya da özgürlüklerinden yoksun bırakılmış kişilere yönelik muameleye ilişkin alanlarda meslekî deneyimini kanıtlamış kişiler arasından seçilir.
3) Önleme Alt-Komitesi’nin oluşumunda adilane coğrafî dağılıma ve Taraf Devletlerin farklı uygarlık ve hukuk sistemlerinin temsil edilmesine gereken özen gösterilir.
4) Keza bu oluşumda, eşitlik ve ayırım yapmama ilkeleri temelinde, cinsiyetlerin dengeli biçimde temsiline dikkat edilir.
5) Önleme Alt-Komitesi’nin, aynı Devletin vatandaşlığını haiz birden çok üyesi olamaz.
6) Önleme Alt-Komitesi’nin üyeleri kişisel olarak görev yaparlar, bağımsız ve tarafsız ve Önleme Alt- Komitesi’nde etkin biçimde hizmet vermeye uygun olur,
Madde 6 – 1) Her bir Taraf Devlet, bu maddenin 2. fıkrasına uygun olarak, 5. maddede sayılan vasıfları haiz olan ve gerekli koşulları taşıyan en fazla iki kişiyi aday gösterebilir ve bunu yaparken, adayların nitelikleri hakkında ayrıntılı bilgi verir.
2) (a) Adaylar bu Protokol’e Taraf Devletlerden birinin vatandaşı olacaklardır;
(b) İki adaydan en az biri onu aday gösteren Taraf Devletin vatandaşı olacaktır;
(c) Bir Taraf Devletin ikiden fazla vatandaşı aday gösterilemez;
(d) Bir Taraf Devlet, başka bir Taraf Devletin vatandaşı olan bir kişiyi aday göstermeden önce, o Taraf Devletin rızasını arayacak ve alacaktır.
3) Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, seçimlerin yapılacağı Taraf Devletler toplantısından en az beş ay önce Taraf Devletlere birer mektup yollayarak adaylarını üç ay içinde bildirmeye davet eder. Genel Sekreter, tüm adayların, kendilerini aday gösteren Taraf Devletleri de belirten, alfabetik sıraya göre hazırlanmış bir listesini sunar.
Madde 7 – 1) Önleme Alt-Komitesi’nin üyeleri aşağıdaki yöntemle seçilir:
(a) Öncelik, işbu Protokol’ün 5. maddesinde sayılan koşullar ve ölçütlere uygunluğa verilir;
(b) İlk seçim, işbu Protokol’ün yürürlüğe girişinden itibaren en geç altı ay içinde yapılır;
(c) Önleme Alt-Komitesi üyeleri Taraf Devletlerce gizli oyla seçilir;
(d) Önleme Alt-Komite üyeleri, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri tarafından iki yılda bir yapılacak olan Taraf Devletler toplantısında seçilir. Taraf Devletlerin üçte ikisinin karar yeter sayısını oluşturacağı bu toplantıda, toplantıya katılan ve oy kullanan Taraf Devlet temsilcilerinin oylarının en fazlasını ve mutlak çoğunluğunu kazanan kişiler, Önleme Alt-Komitesi üyeliğine seçilir.
2) Seçim sırasında, bir Taraf Devletin vatandaşı olan iki kişinin Önleme Alt-Komitesi üyesi seçilebilmek için geçerli koşulları haiz olduğu görülürse, daha fazla oy alan aday Önleme Alt-Komitesi’ne seçilir. Her iki adayın da aynı sayıda oy alması durumunda, aşağıdaki yöntem izlenir:
(a) Adaylardan yalnızca birisi vatandaşı olduğu Taraf Devletçe aday gösterildiği takdirde, o vatandaş Önleme Alt-Komitesi üyesi olarak görev yapar.
(b) Her iki aday da vatandaşı oldukları Taraf Devletçe aday gösterildikleri takdirde, hangisinin üye olacağının belirlenmesi için ayrı bir gizli oylama yapılır;
(c) Adaylardan hiçbiri vatandaşı olduğu Taraf Devletçe aday gösterilmediği takdirde, hangi adayın üye olacağını belirlemek üzere ayrı bir gizli oylama yapılır.
Madde 8 – Önleme Alt-Komitesi üyelerinden biri ölür ya da istifa ederse, ya da herhangi bir sebeple görevini daha fazla yerine getiremezse, bu üyeyi aday göstermiş olan Taraf Devlet, çeşitli uzmanlık alanları arasında uygun bir dengenin sağlanması gereğini dikkate alarak, 5. maddede sayılan vasıfları haiz olan ve gerekli koşulları taşıyan bir başka münasip kişiyi, Taraf Devletlerin bir sonraki toplantısına kadar görev yapmak üzere, Taraf Devletlerin çoğunluğunun onayını almak koşuluyla, aday gösterir. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri tarafından anılan görevlendirmeyle ilgili bilginin kendilerine verilmesinden başlayarak altı hafta içinde Taraf Devletlerin yarısı ya da daha fazlasından olumsuz yanıt gelmemesi, aranan onayın sağlandığı anlamına gelir.
Madde 9 – Önleme Ait-Komitesi üyeleri dört yıllık bir dönem için seçilirler. Üyeler yeniden aday gösterildikleri takdirde yalnızca bir kez daha seçilebilirler. İlk seçimde seçilen üyelerin yarısının görev süresi iki yıl sonunda sona erer; bu üyelerin kimler olduğu, 7. maddenin i. fıkrasının (d) bendinde anılan toplantının Başkanı tarafından kurayla belirlenir.
Madde 10 – 1) Önleme Alt-Komitesi memurlarını iki yıllık bir süre için seçer. Memurlar yeniden seçilebilir.
2) Önleme Alt-Komitesi içtüzüğünü kendisi yapar. Bu içtüzük, diğer hususların yanında şunları içerir:
(a) Üye sayısının yarısından bir fazlası yeter sayısını oluşturur;
(b) Önleme Alt-Komitesi’nin kararlan hazır bulunan üyelerin çoğunluğuyla alınır;
(c) Önleme Alt-Komitesi’nin toplantıları gizli yapılır.
3) Önleme Alt-Komitesi’nin ilk toplantısı Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri tarafından yapılır. İlk toplantıdan sonra, Önleme Alt-Komitesi kendi içtüzüğünde öngörülen zamanlarda toplanır. Önleme Alt- Komitesi ile İşkenceye Karşı Komite’nin oturumları yılda en az bir kez aynı anda yapılır.
BÖLÜM 3
Önleme Alt-Komitesi’nin Görevleri
Madde 11 – 1) Önleme Alt-Komitesi;
(a) 4. maddede sözü edilen yerleri ziyaret eder ve Taraf Devletlere özgürlüklerinden yoksun bırakılmış kişilerin işkence ve diğer zalimane, gayriinsanî veya küçültücü davranış veya cezalara karşı korunmasına ilişkin tavsiyeler verir;
(b) Ulusal önleyici mekanizmalarla ilgili olarak:
(i) Gerekli olduğunda, Taraf Devletlere, bu mekanizmaların kurulması konusunda tavsiye verir ve yardım eder;
(ii) Ulusal önleyici mekanizmalarla doğrudan ve gerektiğinde gizli olarak, temas eder ve kapasitelerini arttırmak amacıyla bunlara eğitimsel ve teknik yardımda bulunur;
(iii) Özgürlüğünden yoksun bırakılmış kişilerin, işkence ve diğer zalimane, gayriinsanî veya küçültücü muamele veya cezalara karşı korunmasını güçlendirmek için gerekli araçları ve ihtiyaçlarını değerlendirmede onlara tavsiye verir ve yardım eder;
(iv) Taraf Devletlere işkence ve diğer zalimane, gayriinsanî veya küçültücü muamele veya cezalar yönünden ulusal önleyici mekanizmaların kapasitesini ve yetkisini güçlendirmek amacıyla tavsiye verir ve gözlemlerini iletir;
(c) İşkencenin genel olarak önlenmesi için, kişilerin işkence ve diğer zalimane, gayriinsanî veya küçültücü muamele veya cezalara karşı korunmasının güçlendirilmesi doğrultusunda çalışan ilgili Birleşmiş Milletler birimleri ile mekanizmalarının yanı sıra, uluslararası, bölgesel ve ulusal kurumlar ve örgütlerle işbirliği yapar.
Madde 12 – Taraf Devletler, Önleme Alt-Komitesi’nin 11. maddede belirtilen görevlerini yerine getirebilmesi için;
(a) Önleme Alt-Komitesi’ni ülkesinde kabul etmeyi ve bu Protokol’ün 4. maddesinde tanımlanan gözaltı yerlerine girmesine izin vermeyi;
(b) Özgürlüğünden yoksun bırakılan kişilerin işkence ve diğer zalimane, gayriinsanî veya küçültücü muamele veya cezaya karşı korunmalarının güçlendirilmesi bakımından ihtiyaçları ve alınması gereken önlemleri değerlendirmek için Önleme Alt-Komitesi’nin isteyebileceği ilgili her türlü bilgiyi sağlamayı;
(c) Önleme Alt-Komitesi ile ulusal önleyici mekanizmalar arasındaki temasları teşvik etmeyi ve kolaylaştırmayı;
(d) Önleme Alt-Komitesi’nin tavsiyelerini incelemeyi ve muhtemel önlemlerin icrasına ilişkin olarak Önleme Alt-Komitesi ile diyaloğa girmeyi;
Taahhüt eder.
Madde 13 – 1) Önleme Alt-Komitesi, 11. maddede düzenlenen görevi yerine getirmek için, ilk olarak kura çekmek suretiyle, Taraf Devletlere yapacağı düzenli ziyaretlerin, programını hazırlar.
2) Önleme Alt-Komitesi, istişareler üzerine, ziyaretlerin gerçekleştirilmesi için gereken uygun düzenlemeleri gecikmeksizin yapabilmeleri için programını Taraf Devletlere bildirir.
3) Ziyaretler, Önleme Alt-Komitesi’nin en az iki üyesince gerçekleştirilir. Gerektiğinde bu üyelere; Taraf Devletlerin, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği’nin ve Birleşmiş Milletler Uluslararası Suçun Önlenmesi Merkezi’nin önerileri esas alınarak hazırlanmış uzmanlar listesinden seçilen, işbu Protokol’ün kapsamına giren alanlarda meslekî deneyim ve bilgisini göstermiş uzmanlar eşlik edebilir. Listenin hazırlanmasında, ilgili Taraf Devletler en fazla beş ulusal uzman önerir. İlgili Taraf Devlet belirli bir uzmanın ziyarete katılmasına itiraz edebilir, bunun üzerine Önleme Alt-Komitesi bir başka uzman önerir.
4) Önleme Alt-Komitesi uygun bulursa, olağan bir ziyaretten sonra, kısa bir izleme ziyareti yapılmasını önerebilir.
Madde 14 – 1) Önleme Alt-Komitesi’nin görevini yerine getirebilmesi için işbu Protokol’e Taraf Devletler:
(a) 4. maddede tanımlanan gözaltı yerlerindeki özgürlüğünden yoksun bırakılmış kişilerin sayısının yanı sıra, bu yerlerin sayısı ve yerlerine ilişkin tüm bilgiye kısıtlama olmaksızın ulaşım;
(b) Bu kişilere uygulanan muamele ve tutuldukları yerlerin koşullarına ilişkin tüm bilgiye kısıtlama olmaksızın ulaşım;
(c) Aşağıdaki 2. fıkra hükmüne bağlı olmak koşuluyla, bütün gözaltı yerlerine, yapılarına ve tesislerine kısıtlama olmaksızın ulaşım;
(d) Özgürlüğünden yoksun bırakılmış kişilerle, tanıklar bulunmaksızın, doğrudan doğruya ya da gerekli görülüyorsa çevirmen aracılığıyla ve Önleme Alt-Komitesi’nin konuyla ilgili bilgi verebileceğine inandığı başka herhangi bir kişiyle özel görüşme olanağı;
(e) Ziyaret etmek istediği yerleri ve görüşme yapmak istediği kişileri seçme serbestisi;
Sağlamayı taahhüt eder.
2) Belirli bir gözaltı yerinin ziyaret edilmesine yalnızca ziyaret edilecek yerdeki ulusal savunma, kamu güvenliği, doğal afet ya da ciddî düzensizlikten kaynaklanan ivedi ve zorlayıcı sebeplerin böyle bir ziyareti geçici olarak engellediği gerekçesi ile itiraz edilebilir. İlan edilmiş olağanüstü hâlin varlığı bir Taraf Devletçe ziyarete itiraz gerekçesi olarak kullanılamaz.
Madde 15 – Hiçbir makam ya da kamu görevlisi, doğru ya da yanlış, herhangi bir bilgiyi Önleme Alt-Komitesi’ne ya da üyelerine iletmiş olmasından dolayı herhangi bir kişiye ya da örgüte yaptırım uygulanması emri veremez, yaptırım uygulayamaz, uygulanmasına izin veremez ya da uygulanmasını hoş göremez ve bu kişi veya örgüte karşı başka şekilde taraflı davranamaz.
Madde 16 – 1) Önleme Alt-Komitesi, tavsiye ve gözlemlerini Taraf Devlete ve gerektiğinde ulusal önleme mekanizmasına gizli olarak iletir.
2) Önleme Alt-Komitesi raporunu, ilgili Taraf Devletin bu yönde bir istemi üzerine, o Taraf Devletin yorumlarıyla birlikte yayımlar. Eğer Taraf Devlet raporun bir bölümünü yayımlarsa, Önleme Alt- Komitesi raporun bir bölümünü ya da tamamını yayımlayabilir. Ancak ilgili kişinin rızası olmaksızın hiçbir kişisel bilgi yayımlanamaz.
3) Önleme Alt-Komitesi faaliyetlerine ilişkin kamuya açık yıllık raporunu İşkenceye Karşı Komite’ye sunar.
4) Bir Taraf Devlet, 12 ve 14’üncü maddeler uyarınca Önleme Alt-Komitesi’yle işbirliği yapmayı, ya da Önleme Alt-Komitesi’nin tavsiyeleri ışığında durumu iyileştirmek üzere adımlar atmayı reddederse, İşkenceye Karşı Komite, Önleme Alt-Komitesi’nin istemi üzerine, Taraf Devletin görüşlerini açıklama olanağından yararlanmasından sonra, konuya ilişkin bir açıklama yapmaya ya da Önleme Alt- Komitesi’nin raporunu yayımlamaya, üyelerinin çoğunluğuyla, karar verebilir.
BÖLÜM 4
Ulusal önleme mekanizmaları
Madde 17 – Her bir Taraf Devlet, işkencenin ulusal düzeyde önlenmesi için, en geç işbu Protokol’ün yürürlüğe girmesini ya da onaylanmasını ya da işbu Protokole katılınmasını izleyen bir yıl içinde, bir ya da birkaç bağımsız ulusal önleme mekanizmasını idame eder, atar ya da kurar. Merkezî olmayan birimlerce kurulan mekanizmalar, işbu Protokol’ün hükümlerine uygunsalar, Protokolün amaçları bakımından ulusal önleyici mekanizmalar olarak atanabilir.
Madde 18 – Taraf Devletler, ulusal önleme mekanizmalarının işlevsel bağımsızlığını ve çalışanlarının bağımsızlığını güvence altına alır.
1) Taraf Devletler, ulusal önleme mekanizmalarındaki uzmanların aranan beceri ve meslekî bilgiye sahip olduğunu güvence altına almak için gereken önlemleri alır; cinsiyet dengesini ve ülkedeki etnik gruplar ile azınlıkların yeterli temsilini temine çalışır.
2) Taraf Devletler ulusal önleme mekanizmalarının işlemesi için gereken kaynakları sağlamayı taahhüt eder.
3) Ulusal önleme mekanizmalarını kurarken Taraf Devletler, insan haklarının geliştirilmesi ve korunmasına yönelik ulusal kurumların statüsüyle ilgili İlkelere gereken önemi gösterir.
Madde 19 – Ulusal önleme mekanizmalarına, en azından:
(a) Gerektiğinde 4. maddede tanımlanan gözaltı yerlerinde özgürlüklerinden yoksun bırakılmış kişilerin işkence ve diğer zalimane, gayriinsanî veya küçültücü muamele veya cezaya karşı korunmasını güçlendirme amacı ile bu kişilere yönelik tutumu düzenli olarak inceleme;
(b) Özgürlüğünden yoksun bırakılmış kişilere yönelik tutumu ve bu kişilerin durumunu iyileştirmek ve işkence ve diğer zalimane, gayriinsanî veya küçültücü muamele veya cezayı önlemek amacıyla, Birleşmiş Milletlerin ilgili kurallarını dikkate alarak, ilgili makamlara tavsiyelerde bulunma;
(c) Mevcut ya da taslak durumundaki yasal düzenlemelere ilişkin öneriler ve gözlemler sunma;
Yetkileri verilir.
Madde 20 – İşbu Protokol’e Taraf Devletler, görevlerini yerine getirebilmeleri için ulusal önleme mekanizmalarına aşağıda sayılan yetkileri vermeyi taahhüt eder:
(a) 4. maddede tanımlanan gözaltı yerlerinde özgürlüklerinden yoksun bırakılmış kişilerin sayısının yanı sıra, bu tür yerlerin sayısı ve bulunduğu yere ilişkin her türlü bilgiye ulaşmak;
(b) Bu kişilere yönelik tutum ve alıkonulma koşullarına ilişkin tüm bilgiye ulaşmak;
(c) Tüm gözaltı yerlerine ve bunların binalarına ve tesislerine ulaşmak;
(d) Özgürlüğünden yoksun bırakılan kişilerle, tanık bulunmaksızın, doğrudan doğruya ya da gerekli görülüyorsa çevirmen aracılığıyla ve ulusal önleme mekanizmasının konuyla ilgili bilgi verebileceğine inandığı başka herhangi bir kişiyle özel görüşme olanağı;
(e) Ziyaret etmek istedikleri yerleri ve görüşmek istedikleri kişileri seçme serbestisi;
(f) Önleme Alt-Komitesi ile temas kurma, ona bilgi verme ve Alt-komite ile bir araya gelme hakkı.
Madde 21 – 1) Hiçbir makam ya da kamu görevlisi, doğru ya da yanlış herhangi bir bilgiyi ulusal önleme mekanizmasına iletmiş olması dolayısıyla herhangi bir kişiye ya da örgüte yaptırım uygulanması emri veremez, yaptırım uygulayamaz, uygulanmasına izin veremez ya da uygulanmasını hoş göremez ve bu kişi veya örgüte karşı başka şekilde taraflı davranamaz.
2) Ulusal önleme mekanizmasınca derlenen gizli bilgi korunur. İlgili kişinin rızası olmaksızın hiçbir kişisel bilgi yayımlanamaz.
Madde 22 – İlgili Taraf Devletin yetkili makamları ulusal önleme mekanizmasının tavsiyelerini inceler ve muhtemel önlemlerin icrası ile ilgili olarak diyaloga girer.
Madde 23 – İşbu Protokol’e Taraf Devletler ulusal önleme mekanizmalarının yıllık raporlarını yayımlamayı ve dağıtmayı taahhüt eder.
BÖLÜM 5
Beyan
Madde 24 – 1) Onay üzerine, Taraf Devletler işbu Protokol’ün III ya da IV. Bölümünden kaynaklanan yükümlülüklerini yerine getirmeyi erteledikleri yolunda bir beyanda bulunabilir.
2) Bu erteleme en fazla üç yıllık bir süre için geçerlidir. Taraf Devletçe gerekli açıklamalar yapıldıktan ve Önleme Alt-Komitesi’yle istişare edildikten sonra, İşkenceye Karşı Komite, bu süreyi ilâveten iki yıl uzatabilir.
BÖLÜM 6
Malî Hükümler
Madde 25 – 1) İşbu Protokol uyarınca kurulan Önleme Alt-Komitesi’nin çalışmalarından kaynaklanan harcamalar, Birleşmiş Milletler tarafından karşılanır.
2) Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, Önleme Alt-Komitesi’ne işbu Protokol uyarınca kendisine verilen işlevleri etkin biçimde yerine getirmesi için gerekli personeli ve tesisleri sağlar.
Madde 26 – 1) Önleme-Alt Komitesi’nin bir Taraf Devleti ziyaretinden sonra vereceği tavsiyelerin icrasının ve ulusal önleme mekanizmasının eğitim programlarının finansmanında yardımcı olmak için, Birleşmiş Milletlerin malî düzenleme ve kurallarına uygun olarak idare edilmek üzere, Genel Kurul’un ilgili usullerine uygun olarak bir Özel Fon kurulur.
2) Özel Fon Hükümetler, hükümetler-arası ve hükümet-dışı örgütler ile öteki özel ve kamusal kuruluşların gönüllü katkıları ile finanse edilebilir.
BÖLÜM
Son hükümler
Madde 27 – 1) İşbu Protokol, Sözleşme’yi imzalamış olan herhangi bir Devletin imzasına açıktır.
2) İşbu Protokol, Sözleşme’yi onaylamış ya da Sözleşme’ye katılmış olan herhangi bir Devlet tarafından onaylanabilir. Onay belgeleri Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ne tevdi edilir.
3) İşbu Protokol, Sözleşme’yi onaylamış olan ya da Sözleşme’ye katılmış olan herhangi bir Devletin katılımına açıktır.
4) Katılım, katılma belgesinin Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ne tevdi edilmesiyle gerçekleşir.
5) Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, işbu Protokol’ü imzalamış ya da işbu Protokol’e katılmış olan tüm Devletlere, tevdi edilen her onay ya da katılma belgesi hakkında bilgi verir.
Madde 28 – 1) İşbu Protokol, yirminci onay ya da katılma belgesinin Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ne tevdiini müteakip otuzuncu gün yürürlüğe girer.
2) İşbu Protokol, yirminci onay ya da katılma belgesinin Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ne tevdiinden sonra, işbu Protokol’ü onaylayan ya da işbu Protokol’e katılan her bir Devlet için kendi onay ya da katılma belgesini verdiği günü izleyen otuzuncu gün yürürlüğe girecektir.
Madde 29 – İşbu Protokol’ün hükümleri, federal Devletlerin her yerinde sınırlama ya da istisna olmaksızın uygulanır.
Madde 30 – İşbu Protokol’e çekince konulamaz.
Madde 31 – İşbu Protokol’ün hükümleri Taraf Devletlerin gözaltı yerlerine yapılacak ziyaretler sistemi kuran herhangi bir bölgesel sözleşmeden kaynaklanan yükümlülüklerini etkilemez. Önleme Alt-Komitesi ve bu tür bölgesel sözleşmelerle oluşturulmuş kurumlar yinelemeleri önlemek ve işbu Protokol’ün hedeflerini etkin biçimde gerçekleştirmek amacıyla istişarelerde bulunmaya ve işbirliği yapmaya teşvik edilir.
Madde 32 – İşbu Protokol’ün hükümleri, 12 Ağustos 1949 tarihli dört Cenevre Sözleşmesi ile bunlara Ek 8 Haziran 1977 tarihli Protokollere Taraf Devletlerin, bunlardan kaynaklanan yükümlülüklerini, ya da uluslararası insani hukuk kapsamına girmeyen durumlarda herhangi bir Taraf Devlete tanınan Uluslararası Kızılhaç Komitesi’ne gözaltı yerlerini ziyaret etme yetkisi verme olanağını etkilemez.
Madde 33 – 1) Herhangi bir Taraf Devlet, konuya ilişkin olarak işbu Protokol’ün ve Sözleşme’nin öteki Taraf Devletlerine bilgi verecek olan Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ne göndereceği yazılı bildirim yoluyla, herhangi bir zamanda Protokol’den çekilebilir. Çekilme, bildirimin Genel Sekreterin eline geçmesinden itibaren bir yıl sonra yürürlük kazanır,
2) Böyle bir çekilme Taraf Devleti çekilmenin yürürlük kazanmasından önce meydana gelebilecek herhangi bir fiil ya da durum dolayısıyla, ya da ilgili Taraf Devlet hakkında Önleme Alt-Komitesi’nin karar verdiği ya da verebileceği işlemler dolayısıyla işbu Protokol’den kaynaklanan yükümlülüklerinden kurtulma sonucunu doğurmayacağı gibi, çekilme, çekilmenin yürürlük kazandığı tarihten önce Önleme Alt-Komitesi tarafından incelenmeye başlanmış olan herhangi bir konunun incelenmesinin sürmesine engel olmaz.
3) Bir Taraf Devletin çekilmesinin yürürlük kazandığı tarihten sonra, Önleme Alt-Komitesi bu Devletle ilgili herhangi bir yeni konuyu incelemeye başlayamaz.
Madde 34 – 1) İşbu Protokol’e Taraf Devlet herhangi bir devlet, değişiklik önerebilir ve bunu Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ne iletebilir. Akabinde Genel Sekreter, önerilen değişikliği, önerinin inceleneceği ve oylanacağı bir Taraf Devletler konferansından yana olup olmadıklarını bildirmeleri istemiyle birlikte işbu Protokol’e Taraf Devletlere bildirir. Boylesi bir bildirimin yapılmasını izleyen dört ay içinde Taraf Devletlerin en az üçte birinin böyle bir konferanstan yana olması durumunda, Genel Sekreter, Birleşmiş Milletlerin himayesinde bir konferans toplar. Konferansta hazır bulunan ve oy kullanan Taraf Devletlerin üçte iki çoğunluğunca kabul edilen herhangi bir değişiklik, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’nce kabul için tüm Taraf Devletlere sunulur.
2) Bu maddenin birinci fıkrası uyarınca kabul edilen bir değişiklik işbu Protokol’e Taraf Devletlerin üçte iki çoğunluğunca, kendi ilgili anayasal süreçlerine uygun olarak kabul edildiğinde yürürlüğe girer.
3) Değişiklikler yürürlüğe girdiğinde, kabul eden Taraf Devletleri bağlayıcı olurken, diğer Taraf Devletler işbu Protokol hükümleri ve eğer kabul etmişler ise önceki tarihli değişikliklerle bağlı olmaya devam eder.
Madde 35 – Önleme Alt-Komitesi ile ulusal önleme mekanizmalarının üyelerine, görevlerini bağımsız olarak yerine getirmeleri için gereken ayrıcalık ve muafiyetler tanınır. Önleme Alt-Komitesi üyelerine 13 Şubat 1946 tarihli Birleşmiş Milletlerin Ayrıcalıklarına ve Muafiyetlerine dair Sözleşme’nin 22’nci Bendinde düzenlenen ayrıcalık ve dokunulmazlıklar, anılan Sözleşme’nin 23’üncü bendi hükümlerine tabi kalmak kaydıyla, verilir.
Madde 36 – Bir Taraf Devleti ziyaret ederken, Önleme Alt-Komitesi üyeleri, işbu Protokol hükümlerine ve amaçlarına ve yararlanabilecekleri ayrıcalık ve dokunulmazlıklara halel getirmeksizin aşağıdakileri yapar:
(a) Ziyaret edilen Devletin yasa ve düzenlemelerine uymak;
(b) Görevlerinin tarafsız ve uluslararası niteliğiyle bağdaşmayan eylem ve etkinliklerden kaçınmak.
Madde 37 – 1) Arapça, Çince, İngilizce, Fransızca, Rusça ve İspanyolca metinleri eşit derecede geçerli olan işbu Protokol, Birleşmiş Milletler Gene! Sekreteri’ne tevdi edilir.
2) Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri işbu Protokol’ün onaylı örneklerini tüm Devletlere iletir.
