Hukuk Ansiklopedisi
Yabancı Mahpuslara İlişkin Kurallar; Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin Üye Devletlere Yabancı Mahpuslara İlişkin R (84)12 Sayılı Tavsiye Kararı adıyla, Bakan Delegelerinin 21 Haziran 1984 tarihinde yaptıkları 374 sayılı oturumunda Bakanlar Komitesi‘nce kabul edilmiştir. Yabancı Mahpuslara İlişkin Kurallar, ceza ve tutukevlerinde tutulan yabancı mahkum ve tutuklular için standartları belirleyerek ilan etmiştir.
Yabancı Mahpuslara İlişkin Kurallar
Bakanlar Komitesi, Avrupa Konseyi statüsünün 15.b maddesi gereğince,
Üye devletlerin ceza infaz kurumlarında, büyük sayıda yabancı mahpus tutulduğunu göz önünde bulundurarak,
Bu mahpusların farklı dil, kültür, gelenek ve din gibi unsurlardan dolayı karşılaşabileceği zorlukları kabul ederek,
Yabancı mahpusların muhtemel tecritlerini azaltmayı ve onların topluma yeniden yerleştirilmeleri amacıyla iyileştirilmelerinin hızlandırılmasını arzulayarak,
Bu iyileştirmenin yabancı mahpusların özel ihtiyaçlarını dikkate almasını ve onlara diğer mahpuslara sağlananlara eşit olanaklar sağlanmasını garanti etmesi gerektiğini düşünerek,
Avrupa düzeyinde belirli standartlar oluşturulması arzusunu göz önüne alarak;
Hükümlülerin İyileştirilmesi İçin Minimum Standart Kurallara İlişkin (73)5 sayılı ve Göçmen İşçiler Arasındaki Suçluluğun Yasal ve İdari Veçheleri Hakkındaki (75) 3 sayılı Tavsiye Kararlarına uygun olarak,
Üye devletlerin hükümetlerine, yasalarında ve uygulamalarında bu tavsiye kararına ekli ilkeleri rehber edinmelerini tavsiye eder.
Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin Üye Devletlere Yabancı Mahpuslara İlişkin R (84)12 Sayılı Tavsiye Kararı’na EK
Aşağıdaki ilkeler; dil, gelenek, kültürel geçmiş ve din gibi unsurlardan dolayı özel sorunlarla karşılaşma ihtimali olan farklı milliyetlere sahip yabancı mahpuslara uygulanmak için tasarlanmıştır. Yargılanmayı veya iade edilmeyi bekleyen mahpuslara ilişkin olduğu sürece,
Bu ilkeler sadece özgürlükten yoksun bırakmanın amacına zarar vermeyecek ölçüde uygulanmalıdır.
Bu ilkelerin uygulanmasında, cezaevi güvenliğine ve kaynakların temin edebilirliği de dahil olmak üzere cezaevi idaresinin ihtiyaçları hesaba katılmalıdır.
Yabancı mahpusların iyileştirilmelerinde onların topluma yeniden yerleştirilmelerine yardımcı olunmasını sağlayacak ilkeler uygulanmalıdır. Bu, milliyet, dil, din, örf ve adetler, kültürel geçmiş, mahkûmiyet süresi ve sınır dışı edilme sorumluluğu gibi unsurlar dikkate alınarak, özel kategorilerdeki yabancı mahpuslar için özel tedbirler alınmasını gerektirebilir. Yabancı mahpusların iyileştirilmesinde onlara dezavantaj yaratılmasını engelleyecek her türlü makul çaba sarf edilmelidir.
I. Ceza ve İnfaz Kurumlarına Yerleştirme
1.Yabancı mahpusların ceza infaz kurumlarına yerleştirilmesi yalnızca milliyetleri esas alınarak belirlenmemelidir. Mahpusun ceza infaz kurumuna yerleştirilmesi tecrit durumunu azaltacak ve ıslahını kolaylaştıracaksa, bu mahpusun özel ihtiyaçlarına göre ve özellikle, mahpusun kendisiyle aynı uyruk, dil, din ve kültüründeki diğer mahpuslarla iletişim kurma ihtiyacına göre belirlenebilir. Bu imkân, ulusal ceza infaz sisteminin mahpusların ceza infaz kurumlarına yerleştirilmesinde isteklerini dikkate aldığı yerlerde özellikle göz önünde bulundurulmalıdır.
II. Cezaevlerindeki iyileştirme
a- Tecridi azaltacak ve topluma yeniden yerleştirmeyi geliştirecek tedbirler
2.Mahpusun tecrit duygusunu hafifletmek için, yabancı mahpusun aynı uyruk, dil, din veya kültüre sahip diğer mahpuslarla iletişimi kolaylaştırılmalı, örneğin çalışma, boş vakit geçirme veya birlikte spor yapma gibi faaliyetlere izin verilmelidir.
3.Yabancı mahpusların kendi dillerindeki materyalleri okumalarını sağlayacak her türlü çaba sarf edilmelidir. Yabancı mahpusun hapsedildiği ülkede kalabilme ihtimali ortaya çıkar ve o ülkenin kültürüyle kaynaşmak isterse, cezaevi idaresi bunun için ona yardım etmelidir.
4.Yabancı mahpuslar da, ulusal mahpuslar kadar eğitim-öğretim ve mesleki eğitim imkânlarına sahip olmalıdır.
5.Yabancı mahpusların eğitim-öğretim ve mesleki niteliklerini geliştirmeleri için planlanmış kurslara katılabilmeleri için gerekli özel kolaylıkların sağlanması imkânı araştırılmalıdır.
6.Ziyaretler ve dış dünya ile diğer ilişkiler yabancı mahpusun özel ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde düzenlenmelidir.
7. Yabancı mahpuslar ulusal vatandaşlara uygulanan mutat kurallara uygun olarak izin ve cezaevinden diğer yasal çıkış yollarına sahip olabil Yabancı mahpusun ülkeyi terk etme ve cezadan kaçma riskinin değerlendirilmesi her bir olaya özgü esaslar dikkate alınarak yapılmalıdır.
b.Dil sorununun azaltılması için tedbirler
8.Yabancı mahpuslar bir cezaevine kabul edildikten sonra anlayacakları bir dilde, cezaevinin işleyişinin temel özellikleri, sağlanabilecek eğitim ve çalışma imkanları ve eğer varsa bir mütercimin yardımından yararlanabilme imkanı hakkında derhal bilgilendirilmelidirler. Bu bilgi yazılı veya bunun mümkün olmadığı hallerde sözlü olarak sağlanmalıdır.
9.Hapsedildiği ülkenin dilini anlamayan bir yabancı mahpusa, mahkûmiyeti, her türlü temyiz hakkı ve özgürlüğünün kısıtlanması süresince hakkında verilen herhangi bir adlî kararın tercümesi veya sözlü anlatımı sağlanmalıdır.
10.Yabancı mahpuslara cezaevinde konuşulan dili öğrenmeleri için uygun dil eğitimi imkanları sunulmalıdır.
c. Özel ihtiyaçların karşılanması için tedbirler
11.Yabancı mahpusun dini örf ve âdetlerine saygı gösterilmelidir. Uygulanabilindiği ölçüde yabancı mahpusun bunları yerine getirmesine izin verilmelidir.
12.Kültür farklılığından doğabilecek sorunlar da hesaba katılmalıdır.
d. Hapsedilme koşullarının kolaylaştırılması için tedbirler
13.Uygulamada vatandaşlara tanınan tüm imkânlara sahip olamayan ve genellikle daha zor hapsedilme koşullarına sahip olan yabancı mahpuslara mümkün olduğu ölçüde, bu dezavantajları dengeleyecek şekilde davranılmalıdır.
III. Konsolosluk Yetkililerinin Yardımı
14.Yabancı mahpuslar, kendi konsolosluk görevlileri ile temas kurmayı isteme hakkı, bu yetkililerce sağlanabilecek yardım imkânları ve mevcut konsolosluk sözleşmelerine uygun olarak, yetkili otoriteler tarafından kendilerine ilişkin olarak yapılan herhangi bir işlem konusunda gecikmeksizin derhal bilgilendirilmelidirler. Eğer bir yabancı mahpus sınır dışı edilecekse, topluma yerleşmesi işlemi de dahil olmak üzere, diplomatik makamın veya konsolosluk görevlisinin yardımından yararlanmak istiyorsa, söz konusu makam mahpusun bu isteği konusunda tam olarak bilgilendirilmelidir.
15.Konsolosluk görevlileri mümkün olan en kısa sürede, özgürlüğü kısıtlanan kendi ülke vatandaşlarını özellikle düzenli olarak ziyaret ederek gerekli yardımda bulunmalıdır.
16.Konsolosluk görevlileri, görevleri esnasında hapseden ülkenin ilgili tüzük ve düzenlemelerine uygun olarak, yabancı mahpusların yeniden topluma yerleştirilmesi imkânını artıracak yardımları teklif etmelidir. Aile fertlerinin mahpusla ilişkilerini düzenlemek ve ziyaretlerini kolaylaştırmak suretiyle, mahpusa ailevi ilişkileri konusunda yardım sunmalıdır.
17.Konsolosluk görevlileri mevcut cezaevi mevzuatına uygun olarak yabancı mahpusların kendi ülkeleri ile irtibatlarını sürdürmesine yardımcı olacak edebi ve diğer konulardaki kitapları sağlamak için her çabayı sarf etmelidirler.
18. Konsolosluk görevlileri kendi mahpus vatandaşları için bilgi kitapçıkları hazırlanmasını göz önünde bulundurmalıdırlar. Bu kitapçıklar, en yakın konsolosluğun telefon numarasını ve yerini içermeli, mahpusların ziyaret edilmesi, savunma yapabilmelerine ilişkin bilgi sağlanması, edebi ve diğer okuma materyalinin sağlanması, özellikle mahpusun kendi ülkesine iadesi konusunda mevcut uluslararası antlaşmaların uygulanması gibi konsolosluklar tarafından sağlanabilecek yardım imkânları konusunda bilgilendirmelidir. Bu kitapçıklar mahpuslar tarafından hapsedilme aşamasında, en kısa sürede elde edilebilir olmalıdır.
IV. Toplumsal Kuruluşlarca Yapılan Yardım
19.Cezaevi yetkilileri ile mahpuslara yardım ve onların yeniden topluma yerleştirilmeleri alanında çalışan sosyal kuruluşlar, işbirliği halinde yabancı mahpuslara ve onların özel sorunlarına özel önem vermelidirler. Mahpusun ülkesindeki sosyal kuruluşlar, mahpusun ülkesinin konsolosluk görevlileri ile işbirliği içinde hareket etmelidirler.
20. Sosyal kuruluşlar, yabancı mahpuslara sunulabilecek yardımlar konusunda onların bilgilendirilmesini sağlamaları için teşvik edilmelidirler.
21.Yabancı mahpusların sosyal kuruluşlarla irtibatı kolaylaştırılmalıdır.
22.Yabancı mahpuslara yeterli yardımın sağlanabilmesi amacıyla, cezaevi idaresi, mahpusların rıza göstermeleri koşuluyla, sosyal kuruluşlarca ziyaret ve yazışma için gerekli tüm imkânları sağlanmalıdır. Sadece sınırlı sayıda ziyaretin yapılabildiği yerlerde, uygun hallerde ziyaret süresinin uzatılması ile mektup gönderme ve alma sınırlandırılmasının daha esnek hale getirilmesi göz önünde bulundurulmalıdır.
23.Sosyal kuruluşlarla yabancı mahpuslar arasındaki irtibatın kolaylaştırılması amacıyla, her iki ülkedeki yetkili makamlar, mahpusların yeniden topluma yerleştirilmesinden sorumlu bir sosyal kuruluşun ulusal irtibat bürosunu kurmalı ve ülkesinde çalıştırmalıdır. Diplomatik veya konsolosluk makamının yanı sıra, ulusal irtibat bürosunun adresi, cezaevi idaresince, cezaevine kabul sırasında yabancı mahpusa bildirilmelidir.
24.Yabancı mahpusa yardımcı olabilecek gönüllü yardım organizasyonları teşvik edilmeli ve artırılmalıdır. Bu gönüllüler, ya cezaevi idaresi, ya konsolosluk birimi, ya da sosyal kuruluşların sorumluluğu altında hareket etmelidirler. Mümkün olduğu kadar, bu gönüllülere 22. maddede öngörülen imkânlar tanınmalıdır.
V. Eğitim ve Cezaevi Personelinin Kullanımı
25.Cezaevi personelini eğiten personel ile diğer kategorilerdeki personelin yabancı mahpuslarla ilgili görevlerine destek olmak için eğitimleri teşvik edilmeli ve mutat eğitim programları ile işbirliği yapılmalıdır. Bu tür eğitim, genellikle görülen ön yargılı davranışların önlenmesi için yabancı mahpusların zorluklarının ve kültürel geçmişlerinin anlaşılmasını geliştirmeyi amaçlamalıdır.
26.Yabancı mahpuslarla daha yakından ilgilenecek personelin sağlanması ve yabancı bir dilin öğrenilmesi veya özellikle belirli bir grup yabancı mahpusa ilişkin olarak ortaya çıkan özel sorunlar gibi konulara odaklasan daha özel eğitim düzenlemeleri aracılığıyla ilgili personelin niteliklerinin artırılması göz önünde bulundurulmalıdır.
VI. İstatistiklerin Toplanması
27.Yabancı uyrukluların kolayca idaresi için sınıflandırılmalarına imkân sağlayan önemli unsurlara ilişkin rutin istatistiklerin toplanmasına özen gö Bu bağlamda, yabancı cezaevi mevcudunu; milliyet, ceza süresi, işlenen suç, ülkede ikamet edip etmediği ve sınır dışı edilme sorumluluğu gibi alt ayırımlara tabi tutabilmenin arzu edildiği akılda tutulmalıdır. Mümkün olabildiği ölçüde istatistikler günlük ortalamanın yanı sıra, bir yıllık süre boyunca alınan rakamları da içermelidir.
28.Olağan istatistiklere dayanılarak yapılan analizlere kolaylıkla bırakılamayacak konular üzerinde ara sıra teftişler yapılması göz önünde tutulmalıdır.
VII. Sınır Dışı Edilme ve Yabancı Ülkeye İade
29.En uygun cezaevi iyileştirmesine imkân sağlanması için mahpusun sınır dışı edilmesine ilişkin kararlar, yabancı mahpusun şahsi bağlan ve topluma yeniden yerleştirilmesine yapacağı etki göz önüne alınarak ve kararı temyiz etme hakkına zarar vermeksizin mümkün olabilen en kısa sürede alınmalıdır.
30.Mahpusun yeniden topluma yerleştirilmesine katkı sağlanması için, cezanın infaz edildiği ülkenin yetkili makamları herhangi bir sınır dışı edilme kararını dikkate almaksızın, mevcut uluslararası düzenlemelere uygun olarak mahpusun ülkesine iade edilme arzusunu göz önünde bulundurmalıdır.
