Çin Halk Cumhuriyeti Anayasası

Çin Halk Cumhuriyeti Anayasası, Çin Halk Cumhuriyeti Dördüncü Milli Halk Meclisinin Birinci Oturumunda, 17 Ocak 1975 tarihinde kabul edilmiş, değişikliklerden sonra 1982 tarihli son metin yürürlüğe girmiştir. Bu anayasalar arasında ciddi farklar olduğu gibi 1982 Anayasası da daha sonraki yıllarda değiştirilmiştir.

Çin Halk Cumhuriyeti Anayasası, 1988, 1993, 1999 ve 2004 yıllarında değişikliklere uğramıştır. Çin’de daha önce 1954 Anayasası ve 1975 Anayasası yapılmıştır. Anayasa genel hatları ile; giriş, genel ilkeler, temel haklar ve yurttaşların görevleri, Ulusal Halk Kongresi, Devlet Konseyi, Yerel Halk Kongresi, Yerel Halk Hükumetleri, Halk Mahkemeleri ve Halk avukatları gibi devlet organlarının ve görevlerinin tanımlandığı bölümlerden oluşmaktadır. Devletin yapısı, ulusal bayrak ve devlet armaları Anayasadaki hükümlerle belirlenmiştir. Anayasa, Dünya Anayasaları içinde kısa olarak tanımlanabilecek nitelikte bir anayasadır. 

GEREKÇE

Çin Halk Cumhuriyeti’nin kurulması, yeni-demokratik devrimin büyük zaferini ve yeni bir tarihi dönemin, sosyalist devrim ve proletarya diktatörlüğü döneminin başlangıcını belirledi. Bu zafer, ancak Çin halkının yüz yılı aşkın kahramanca mücadelesinden sonra ve nihayet, Çin Komünist Partisi önderliğinde, emperyalizmin,feodalizmin ve bürokrat kapitalizmin gerici hakimiyetini bir devrimci halk savaşıyla alaşağı etmesinden sonra kazanılmıştı.

Çin Komünist Partisi önderliğinde zafer dolu ilerleyişine devam eden bütün milliyetlerden halkımız, son yirmi küsur yıl içinde, hem sosyalist devrim ve sosyalist inşada hemde Büyük Proleter Devriminde büyük zaferler kazandı, proletarya diktatörlüğünü sağlamlaştırdı ve güçlendirdi. Sosyalist toplum oldukça uzun bir tarihi dönemi kapsar. Bu tarihi dönem boyunca sınıflar, sınıf çelişmeleri ve sınıf mücadelesi vardır, sosyalist yolla kapitalist yol arasında mücadele vardır, kapitalizme geri dönüş tehlikesi vardır ve emperyalizmin ve sosyal emperyalizmin saldırı ve yıkıcılık tehdidi vardır. Bu çelişmeler ancak proletarya diktatörlüğü altında devrimin devam ettirilmesi teorisine ve bu teorinin rehberliğindeki pratiğe dayanılarak çözülebilir.

Yüce anayurdumuzun daima Marksizm-Leninizm-Mao Tsé-toung Düşüncesinin gösterdiği yolda ilerlemesi için, sosyalizm tarihi döneminin tümü boyunca Çin Komünist Partisinin temel çizgisine ve siyasetlerine sıkıca bağlı kalmalı ve proletarya diktatörlüğü altında devrimi devam ettirmede sebat etmeliyiz.

Bütün milliyetlerden halkın, işçi sınıfı önderliğindeki ve işçilerle köylülerin ittifakına dayanan büyük birliğini pekiştirmeli ve devrimci birleşik cepheyi geliştirmeliyiz. Halk içindeki çelişmeleri, düşmanla bizim aramızdaki çelişmelerden doğru bir şekilde ayırt etmeli ve doğru bir şekilde ele almalıyız. Üç büyük devrimci hareketi, yani sınıf mücadelesi, üretim mücadelesi ve bilimsel araştırma hareketlerini sürdürmeliyiz; sosyalizmi, bağımsız olarak ve insiyatifi kendi elimizde tutarak, kendi gücümüze güvenerek, çetin bir şekilde mücadele ederek, çalışkanlık ve tutumlulukla ve var gücümüzle ileri hedeflere yönelerek, daha büyük, daha hızlı, daha iyi ve daha ekonomik sonuçlar elde ederek inşa etmeliyiz. Savaşa ve doğal afetlere karşı hazırlıklı olmalı, halk için her şeyi yapmalıyız.

Uluslar arası meselelerde proleter enternasyonalizmini yüksekte tutmalıyız. Çin asla bir süper devlet olmayacaktır. Sosyalist ülkelerle ve bütün ezilen halklar ve ezilen milletlerle olan birliğimizi güçlendirmeli, karşılıklı olarak birbirimizi desteklemeliyiz. Bağımsızlık ve toprak bütünlüğüne karşılıklı saygı, karşılıklı saldırmazlık, birbirinin içişlerine karışmama, eşitlik ve karşılıklı yarar ve barış içinde bir arada yaşama Beş İlkesi temelinde, farklı sosyal sistemlere sahip ülkelerle barış içinde bir arada yaşamak için çaba sarf etmeli, emperyalist ve sosyal-emperyalist saldırı ve savaş siyasetlerine ve süper devletlerin hegemonyacılığına karşı çıkmalıyız.

Çin halkı, Çin Komünist Partisi önderliğinde içerdeki ve dışarıdaki düşmanları yeneceğine ve insanlığa daha büyük bir katkıda bulunmak üzere bütün zorlukları alt ederek Çin’i güçlü bir sosyalist proletarya diktatörlüğü devleti haline getireceğine kesinlikle inanmaktadır.

Bütün milliyetlerden halkımız, daha da büyük zaferler kazanmak için birleşin!

 BİRİNCİ BÖLÜM

GENEL İLKELER

Madde 1

Çin Halk Cumhuriyeti, işçi sınıfı önderliğinde ve işçi köylü ittifakına dayanan bir sosyalist proletarya diktatörlüğü devletidir.

Madde 2

Çin Komünist Partisi, bütün Çin halkının önder çekirdeğidir. İşçi sınıfı, devlete, öncüsü Çin Komünist Partisi vasıtasıyla önderlik eder.

Marksizm-Leninizm-Mao Tsé-toung Düşüncesi, milletimizin düşüncesine yol gösteren teorik temeldir.

Madde 3

Çin Halk Cumhuriyeti’nde bütün iktidar halka aittir. Halkın iktidarı kullanma aracı olan organlar, çoğunluğunu işçi, köylü ve asker temsilcilerin oluşturduğu her düzeydeki halk meclisleridir.

Her düzeydeki halk meclisleri temsilcileri, demokratik danışma yoluyla seçilirler. Seçmen birimleri ve seçmenler, seçtikleri temsilcileri denetlemek ve kanun hükümlerine uygun olarak her an yerlerine bir başkasını atamak gücüne sahiptirler.

Madde 4

Çin Halk Cumhuriyeti, birleşik bir çok uluslu devlettir. Bölgesel milli özerkliğin uygulandığı bölgeler Çin Halk Cumhuriyeti’nin ayrılmaz parçalarıdır.

Bütün milliyetler eşittir. Büyük milliyet şovenizmine ve mahalli milliyet şovenizmine karşı çıkılmalıdır.

Bütün milliyetler kendi konuşma ve yazı dillerini kullanma hürriyetine sahiptirler.

Madde  5

Çin Halk Cumhuriyeti’nde, bugünkü aşamada esas olarak iki çeşit üretim araçları mülkiyeti vardır: Bütün halkın üretim araçları mülkiyeti ve emekçi halkın kolektif sosyalist mülkiyeti.

Devlet, kanunla düzenlenen sınırlar içinde ve şehir ve kasabalarda  mahalle örgütlerinin veya köy halk komünlerindeki üretim ekiplerinin birleşik düzenlenmesi altında, tarım dışı sektörlerdeki bireysel üreticilerin başkalarının emeğini sömürmeksizin kendi başlarına çalışmalarına izin verebilir. Ayna zamanda, kendi başlarına çalışan bu emekçilere, adım adım sosyalist kolektifleşme yolu gösterilmelidir.

Madde  6

Devlet sektörü, milli ekonominin yönetici gücüdür.

Bütün madenler, sular, ormanlar, işlenmemiş topraklar ve devlete ait olan diğer kaynaklar, bütün halkın malıdır.

Devlet, kanunla düzenlenen şartlar altında, diğer üretim araçlarına olduğu gibi şehir ve köylerdeki araziye de bedeli karşılığında el koyabilir, kullanmak için devralabilir veya millileştirebilir.

Madde   7 

Köy halk komünü, hükümet yönetimiyle iktisadi yönetimi birleştiren bir örgüttür.

Bugünkü aşamada, köy halk komünlerindeki kollektif mülkiyet iktisadi sistemi, genel olarak, tabanını üretim ekibinin oluşturduğu üç kademeli bir mülkiyet biçimindedir: Komünün üretim tugayının ve üretim ekibinin mülkiyeti. Temel muhasebe birimi, üretim ekibidir.

 Halk komününün kolektif ekonomisinin mutlak hakimiyeti ve gelişmesi teminat altına alınmak şartıyla, halk komünü üyeleri kendi kişisel ihtiyaçlarını karşılamak üzere  küçük toprak parçalarını işleyebilir, sınırlı olarak aile yan-üretiminde bulunabilir ve meralarda az sayıda hayvan besleyebilirler.

Madde   8 

Sosyalist kamu mülkiyetine dokunulamaz. Devlet, sosyalist ekonominin sağlamlaştırılmasını gelişmesini teminat altına alacak ve kimsenin sosyalist ekonomiye kamu yararına zarar vermesine hiçbir şekilde izin vermeyecektir

Madde   9 

Devlet şu sosyalist ilkeyi uygular: “Çalışmayana ekmek yok” ve  “Herkesten yeteneğine göre, herkese emeğine göre.”

Devlet, yurttaşların çalışmaları karşılığında elde ettikleri gelir, tasarruf, ev ve diğer geçim vasıtaları üzerindeki mülkiyet haklarını korur.

Madde   10 

Devlet, devrimi sıkıca kavramak, üretimi ve diğer çalışmaları ilerletmek ve savaşa karşı hazırlıklı olmak ilkesini uygular;  tarımı temel, sanayiyi yönetici unsur kabul ederek ve hem merkezi, hem de mahalli organların inisiyatifini tam olarak harekete geçirerek sosyalist ekonominin planlı ve dengeli gelişmesini ilerletir; sosyal üretimin sürekli artması temelinde halkın maddi ve kültürel hayatını adım adım iyileştirir ve ülkenin bağımsızlık ve güvenliğini sağlamlaştırır.

Madde   11  

Devlet örgütleri ve devlet görevlileri Marksizm-Leninizm-Mao Tsé-toung Düşüncesini ciddiyetle incelemeli, proletarya siyasetini kesinlikle hakim kılmalı, bürokrasiye karşı savaşmalı, kitlelerle sıkı ilişkiler sürdürmeli ve halka canla başla hizmet etmelidirler. Her düzeydeki kadrolar, kolektif üretici çalışmaya katılmalıdırlar.

Devletin her organı, etkin ve basit yönetim ilkesini uygulamalıdır. Her devlet organının yönetici kadrosu, yaşlılar, orta yaşlılar ve gençlerin üçlü birliğinden oluşmalıdır.

Madde   12  

Proletarya bütün kültür alanları dahil olmak üzere üst yapıda burjuvaziye karşı kesin diktatörlük uygulamalıdır, kültür ve eğitim, sanat ve edebiyat, beden eğitimi, sağlık hizmetleri ve bilimsel araştırma çabaları hep proletarya siyasetine hizmet etmeli, işçilere, köylülere ve askerlere hizmet etmeli ve üretici çalışma ile birleştirilmelidir.

Madde   13  

Serbestçe konuşmak görüşleri tam olarak ortaya sermek, büyük tartışmalara girişmek ve duvar afişleri yazmak, sosyalist devrimi devam ettirmenin halk kitleleri tarafından yaratılan yeni biçimlerdir. Devlet, hem demokrasinin hem merkeziyetçiliğin, hem disiplinin, hem hürriyetin, hem irade birliğinin hem de kişisel gönül rahatlığı ve canlılığın bulunduğu bir siyasi ortam yaratmak amacıyla kitlelerin bu biçimleri kullanma hakkını teminat altına alacaktır. Ve böylece, Çin Komünist Partisi’nin devlet üzerindeki önderliğini ve proletarya diktatörlüğünü sağlamlaştırmasına yardım edecektir.

Madde   14 

Devlet sosyalist sistemi korur, bütün ihanet faaliyetlerini ve karşı devrimci faaliyetleri bastırır ve bütün hainlerle karşı-devrimcileri cezalandırır.

Devlet, toprak ağalarını, zengin köylüleri, gerici kapitalistleri ve diğer kötü unsurları kanuna uygun olarak belirli süreler dahilinde siyasal haklardan mahrum eder ve aynı zamanda çalışma  yoluyla düzelmelerini ve emeğiyle geçinen, kanunlara itaatkar yurttaşlar haline gelmelerini sağlamak amacıyla onlara hayatlarını kazanma fırsatını verir.

Madde 15  

Çin Halk Kurtuluş Ordusu ve halk milisleri, işçi ve köylülerin Çin Komünist Partisi önderliğindeki öz silahlı güçleridir. Onlar, bütün milliyetlerden halkın silahlı güçleridir.

Çin Komünist Partisi Merkez Komitesi Başkanı, ülkenin silahlı güçlerinin komutanıdır.

Çin Halk Kurtuluş Ordusu her zaman savaşçı bir güçtür ve aynı zamanda bir çalışma ve üretim gücüdür.

Çin Halk Cumhuriyeti silahlı güçlerinin görevi, sosyalist devrimin ve sosyalist inşanın kazançlarını korumak, devletin egemenliğini, toprak bütünlüğünü ve güvenliğini savunmak ve emperyalizmin, sosyal-emperyalizmin ve uşaklarının saldırı ve yıkıcılığına karşı tetikte bulunmaktır.

İKİNCİ BÖLÜM

DEVLETİN YAPISI

I. Kısım:  Milli Halk Meclisi

Madde  16

Milli Halk Meclisi, Çin Komünist Partisinin önderliğindeki en yüksek iktidar organıdır.

 Milli Halk Meclisi, eyaletlerin, özerk bölgelerin, doğrudan doğruya merkezi hükümete bağlı belediyelerin ve Halk Kurtuluş Ordusunun seçtiği temsilcilerden oluşur. Gerektiğinde, belli sayıda yurtsever şahsiyet özel olarak temsilci olmaya davet edilebilir.

Milli Halk Meclisi beş yıllık bir dönem için seçilir. Özel şartlar altında görev süresi uzatılabilir.

Milli Halk Meclisi her yıl bir oturum yapar. Gerektiğinde oturum öne alınabilir veya ertelenebilir.

Madde  17 

Milli Halk Meclisinin görev ve yetkileri şunlardır; Anayasayı değiştirmek kanun yapmak; Çin Komünist Partisi Merkez Komitesinin teklifi üzerine Devlet Konseyi Başbakanını ve üyelerini atamak ve değiştirmek; milli iktisadi planı, devlet bütçesini ve nihai devlet hesaplarını onaylamak; ve Milli Halk Meclisinin gerekli göreceği bu tür başka görev ve yetkileri kullanmak.

Madde  18 

Milli Halk Meclis Daimi Komitesi, Milli Halk Meclisinin sürekli organıdır. Görev ve yetkileri şunlardır: Milli Halk Meclisini toplamak; kanunları yorumlamak, kararnameler çıkarmak; yabancı ülkelere tam yetkili temsilciler yollamak ve geri çağırmak; yabancı diplomatik görevlileri kabul etmek; yabancı devletlerle yapılan anlaşmaları onaylamak ve feshetmek; ve Milli Halk Meclisinin kendisine vereceği bu tür başka görev ve yetkileri kullanmak.

Milli Halk Meclisi Daimi Komitesi, Başkan, Başkan Yardımcıları ve diğer üyelerden oluşur. Bunların tümü Milli Halk Meclis tarafından seçilir ve görevden alınabilir.

II. Kısım:  Devlet Konseyi

Madde 19

Devlet Konseyi, Merkezi Halk Hükümetidir. Devlet Konseyi, Milli Halk Meclisi ve onun Daimi Komitesine karşı sorumludur. Ve ona hesap verir.

 Devlet Konseyi, Başbakan, Başbakan Yardımcıları, bakanlar ve Komisyon Başkanı bakanlardan oluşur.

Madde  20 

Devlet Konseyinin görev ve yetkileri şunlardır: İdari tedbirleri tespit etmek ve Anayasaya, kanunlara ve kararnamelere uygun karar ve emirler vermek; ülke çapında, bakanlıkların, komisyonların ve çeşitli düzeylerdeki mahalli devlet organlarının çalışmalarında birleşik önderlik uygulamak; milli iktisadi planı ve devlet bütçesini hazırlamak ve uygulamak; devletin idari işlerini yönetmek; ve milli Halk Meclisinin veya onun daimi komitesinin kendisine vereceği bu tür başka görev ve yetkileri kullanmak.

III.Kısım:  Çeşitli Düzeylerdeki Mahalli Halk Meclisleri ve Mahalli Devrimci Komiteler

 Madde 21 

Çeşitli düzeylerdeki mahalli halk meclisleri mahalli iktidar organlarıdır. Eyaletlerdeki ve doğrudan doğruya merkezi hükümete bağlı belediyelerdeki halk meclisleri beş yıllık bir dönem için seçilirler. İl, şehir ve ilçelerdeki halk meclisleri üç yıllık bir dönem için seçilirler, Köy halk komünleri ve kasabalardaki halk meclisleri iki yıllık bir dönem için seçilirler.

Madde 22 

Çeşitli düzeylerdeki mahalli devrimci komiteler, mahalli halk meclislerinin sürekli organlarıdır ve aynı zamanda çeşitli düzeylerdeki mahalli halk hükümetleridirler.

Mahalli devrimci komiteler, bir başkan, başkan yardımcıları ve diğer üyelerden oluşurlar. Bunların tümü o düzeydeki halk meclisleri tarafından seçilir ve onlar tarafından geri çekilebilirler. Seçilmeleri veya geri çekilmeleri bir üst düzeydeki iktidar organının inceleme ve onayına sunulur.

Mahalli devrimci komiteler, o düzeydeki halk meclislerine ve bir üst düzeydeki iktidar organına karşı sorumludurlar ve onlara hesap verirler.

Madde 23 

Çeşitli düzeylerdeki mahalli halk meclisleri ve onlar tarafından seçilen mahalli devrimci komiteler kendi bölgelerinde kanun ve kararnamelerin uygulanmasını sağlarlar; kendi bölgelerinde sosyalist devrime ve sosyalist inşaya önderlik ederler; mahalli iktisadi planları, bütçeleri ve nihai hesapları inceleyip onaylarlar; devrimci düzeni sürdürürler ve yurttaşların haklarını korurlar.

IV. Kısım:  Milli Özerk Bölgelerin Kendi Kendini Yönetim Organları

Madde  24 

Özerk bölgelerin, özerk illerin ve özerk ilçelerin tümü, milli özerk bölgelerdir; bunların kendi kendini yönetim organları, Anayasa’nın İkinci Bölümünün III. Kısmında belirtilen mahalli iktidar organlarının görev ve yetkilerini kullanmanın yanı sıra, kendi yetkileri dahilinde kanunun gösterdiği şekilde özerklik uygulayabilirler.

Devletin daha yüksek organları, milli özerk bölgelerin kendi kendini yönetim organlarının özerklik uygulamasını tamamen teminat altına alırlar ve sosyalist devrimi ve sosyalist inşayı yürütmede azınlık milliyetlerini faal bir şekilde desteklerler.

V. Kısım:  Yargı Organları ve Savcılık Organları

Madde   25  

Yargı yetkisini, Yüksek Halk Mahkemesi, çeşitli düzeylerdeki mahalli halk mahkemeleri ve özel halk mahkemeleri kullanır. Halk mahkemeleri, o düzeydeki halk meclislerine ve onların sürekli organlarına karşı sorumludurlar. Halk mahkemelerinin başkanları, o düzeydeki halk meclislerinin sürekli organları tarafından seçilir ve gene onlar tarafından geri çekilebilirler.

Savcılık organlarının görev ve yetkileri, çeşitli düzeylerdeki kamu güvenliği organları tarafından kullanılır.

Savcılık çalışmalarında ve davaların yargılanmasında kitle çizgisi uygulanmalıdır. Önemli, karşı-devrimci suçların yargılanması sırasında kitleler tartışmak ve eleştirmek üzere seferber edilmelidir.