Hukuk Ansiklopedisi Herkes İçin Adalet
Ordinaryüs Prof. Dr. Sadri Maksudi Arsal, 23 Temmuz 1878’de Rusya Federasyonu içinde özerk cumhuriyet olan Tataristan’ın başkenti Kazan’ın Taşsu köyünde dünyaya geldi. Asıl adı, Sadreddin Nizametdinoviç Maksudov idi.
Paris Sorbonne Üniversitesi Hukuk Fakültesi‘nde eğitim gördü.
Paris’teki eğitiminin ardından Rusya’ya döndü. Duma’da (Rusya Parlamentosu) Kazan’dan temsilcisi olarak bulundu ve bölgenin doğal lideri durumuna geldi. Rusya Türklerinin sorunlarını dile getirmede öncü rol üstlendi. 1917 yılında Ufa’da kurulan muhtar Türk devletinde Millî Meclis’in başkanı ve Millî İdare başkanı olarak fiilen devlet başkanı olarak kısa bir süre görev yaptı. Asimilasyona karşı çıktı, anadilin ve millî kültürün korunması yönünde çalıştı. “İstanbul Muallimler Birliği’nin topladığı Dil Kongresi’nde Türk dil devrimini savundu.
Bolşevizm’in Rusya’da tam olarak hakim olması üzerine Finlandiya’ya ve oradan da Paris’e geçerek Sorbonne Üniversitesinde akademik faaliyetlerine devam etti.
Paris’te Türk tarihi dersleri verdi. 1925 yılında Türkiye’ye davet edildi. Atatürk’ün daveti üzerine, yeni kurulmuş olan Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde Türk Hukuk Tarihi Kürsüsü’nün başına geçmeyi kabul etti. Hayatının geri kalan kısmını bütünüyle Türk tarihi ve dili hakkında çalışmalar yapmaya vakfetti.
Cumhuriyetin ilk hukuk fakültesi olan Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nin kurucu hocalarından oldu. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde ve Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü’nde dersler verdi.
Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu’nun kurulmasında önemli katkılarda bulundu.
IV. dönem Şebinkarahisar, V. dönem Giresun ve IX. dönem Ankara milletvekili olarak görev yaptı.
Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında ulus inşası sürecine büyük katkıları oldu ve Türkçülüğün temelini atanlar arasında yer aldı.
Türk-Fransız Kültür Cemiyeti idare heyeti üyeliğini yürüttü.
Türkiye’yi yurt edinen Rusya Türklerinden olan Arsal, Türkiye’de az sayıda kişiye verilen Ordinaryüs Profesör payesinin sahiplerindendir. Ömrünün ilk kırk yılı siyasi mücadelerle, geri kalanı ise bilimsel çalışmalarla geçmiştir.
1955 yılında “Milliyet Duygusunun Sosyolojik Esasları” adlı eserini yayınladı. Türkiye’de hukuk alanında temel derslerden olan “Türk Hukuku Tarihi” disiplinini kuran isim oldu.
Ünlü Rus yazar Tolstoy, Sadri Maksudi’den “Akıllı Tatar Çocuğu” diye bahsetmiştir.
20 Şubat 1957’de İstanbul’da yaşamını yitirdi ve Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedildi.
Hukukçu, akademisyen, düşünür ve siyasetçi olarak Türkiye tarihinde derin izler bıraktı. Hatırası, İstanbul Üniversitesinde, Sadri Maksudi Arsal Hukuk Tarihi Uygulama ve Araştırma Merkezi‘ne ismi verilerek yaşatıldı.
Diplomat, hukukçu, akademisyen ve senatör kızı Adile Ayda tarafından 1991 yılında kaleme alınan ve Kültür Bakanlığı Yayınları tarafından basılan “Sadri Maksudi Arsal” isimli kitapta yaşam öyküsü anlatılmaktadır. Torunu Gönül Ayda Pultar, yazar ve akademisyendir. (DEDEM SADRİ MAKSUDİ ARSAL)
BAZI ESERLERİ
Robinson Crusoe Tercümesi – 1883
Hukukun Umumi Esasları (Hukukun Pozitif Felsefesi), 1937)
Hukuk Tarihi Dersleri, 1938
Hukuk Tarihi, Ankara, [1927-1928
Umumi Hukuk Tarihi, 1941
Hukuk Felsefesi Tarihi, 1946
Türk Tarihi ve Hukuk, 1947
Fransa Hukuku Tarihi, 1948
Teokratik Devlet ve Laik Devlet, 1040
Türk Tarihinin Ana Hatları, 1932
