Hukukun Evrensel İlkeleri

Hukukun Evrensel İlkeleri

İnsan Haklarına Bağlılık İlkesi 

Devletler; yasama, yürütme ve yargı erklerini insan hakları ülküsüne sadakatten ayrılmayacak bir şekilde dizayn etmeli, tüm uygulama insan haklarını temin edici nitelikte olmalıdır.

Anayasa’nın Bağlayıcılığı ve Üstünlüğü

Anayasa hükümleri, yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını ve diğer kuruluş ve kişileri bağlayan temel hukuk kurallarıdır. Kanunlar anayasaya aykırı olamaz.

Kanunların ve Diğer Mevzuatın Anayasaya Aykırı Olmaması İlkesi

Normlar hiyerarşisine göre alt normlar üst normlara aykırı olamaz. En üst norm anayasadır alt normlar anayasaya uygun olmak zorundadır. Geçerlilikleri buna bağlıdır.

Yaşam Hakkının Korunması İlkesi

Herkesin yaşam hakkı yasayla korunur.

Mülkiyet Hakkının Dokunulmazlığı İlkesi

Herkes, mülkiyet ve miras haklarına sahiptir. Bu haklar, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabilir.

İşkence Yasağı ve İnsan Onurunun Korunması İlkesi

Hiç kimse, işkenceye, insanlık dışı veya onur kırıcı muamele veya cezaya maruz bırakılamaz.

Irk, Renk, Cinsiyet, Dil, Din, Siyasal Görüş Nedeniyle Ayrımcılık Yasağı İlkesi

Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasî düşünce, felsefî inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayrım gözetilmeksizin yasalar önünde eşittir.

Hukuki Güvenlik ve İdari İstikrar

Bu ilke, herkesin bağlı olacağı hukuk kurallarını önceden bilmesi, tutumunu ve davranışlarını buna göre güvenle düzene sokabilmesi anlamına gelir.

İdari istikrar ilkesi; vatandaşların idarenin işlem ve eylemlerine karşı kendilerini hukuki güvenlik içerisinde hissetmelerini sağlar.

Adil Yargılanma İlkesi 

Davanın makul bir süre içerisinde, bağımsız ve tarafsız bir mahkemede, hakkaniyete uygun bir biçimde ve kamuya açık olarak görülmesidir.

Kanun Önünde Eşitlik İlkesi

Herkes yasa önünde eşittir ve ayrım gözetilmeksizin yasanın korunmasından eşit olarak yararlanma hakkına sahiptir.

Herkesin Savunma Hakkına Sahip Olması İlkesi 

Yargı organları nezdinde kendini savunma, avukat yardımından yararlanma, soru sorma, susma, aleyhine olan işleme katılmama ve benzeri hakları ifade eder.

Özel Yaşamın Dokunulmazlığı İlkesi 

Herkes, özel hayatına ve aile hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel hayatın ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz.

Konut Dokunulmazlığı İlkesi 

Kişinin yaşadığı konutun her türlü tecavüzden korunması, konutun huzur ve emniyetinin sağlanması amaçlı ilkedir.

Kanunun Geriye Yürümemesi İlkesi (Geçmişe etkili olmama ilkesi) 

Hukuk güvenliği ilkesi gereği kanunlar yürürlükte oldukları zamanda ki olaylara ve ilişkilere uygulanır, önceki olay ve ilişkilere uygulanmaz. Ceza hukukunda sanık lehine olan kanun geçmişe uygulanır.

Kazanılmış Haklara Saygı İlkesi (Müktesep Hak)

Hukuk güvenliği ilkesinin sonucudur. Hakkın tüm sonuçlarıyla fiilen elde edilmiş olması gerekir.

Kuvvetler Ayrılığı İlkesi

Yasama yürütme ve yargı erklerinin birbirlerinden ayrı ve bağımsız oldukları yönetim şeklidir.

Hukuk Devleti İlkesi

Hukuk devleti, vatandaşlara temel hak ve özgürlükleri tanıyan, yürütme organlarının ve idare makamlarının hukuka bağlılığını sağlamak suretiyle vatandaşlara hukuki güvenlik getiren devlettir. 

Doğal Mahkeme ve Yargıç Güvencesi

Suçun işlenmesinden veya çekişmenin doğmasından önce davaya bakacak yargı yerini yasanın belirlemesidir.

Sözleşme Özgürlüğü İlkesi (Akit Serbestisi)

Bireylerin ve grupların kısıtlama olmaksızın sözleşme yapabilmesidir. Kanunların emredici hükümleri ve kamu düzenini ilgilendiren durumlar dışında akti serbestisi ilkesi geçerlidir.

Hak Arama Hürriyeti

Herkes meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir.

Suçta ve Cezada Kanunilik İlkesi

Kanunsuz tipik tanım dışında suç ve ceza olmaz. Hiç kimse kanunun açıkça suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz; hiç kimse bir fiil için kanunda gösterilen ceza dışında bir ceza ile veya kanunda gösterilen cezadan daha ağır bir ceza ile cezalandırılamaz.

Sorumluluğun Şahsiliği İlkesi

Kişi ancak kendisinin işlediği fiiller nedeniyle sorumlu tutulabilir, başkasının işlediği fillere iştirak etmedikçe sorumlu tutulamaz.

Masumiyet (Suçsuzluk) Karinesi İlkesi

Suçluluğu hükmen sabit oluncaya ve hüküm kesinleşinceye kadar kimse suçlu sayılamaz.

Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı İlkesi

Mahkemeler yasama ve yürütme erklerinden bağımsızdır.  Emir ve talimat almaz. Herkes dil, din, ırk ayrımı gözetmeksizin mahkemeler önünde eşittir.

İddia Edenin İddiasını İspat Etmesi İlkesi ( Müddei iddiasını ispata mecburdur)

Kanunda özel bir düzenleme bulunmadıkça, iddia edilen vakıaya bağlanan hukuki sonuçtan kendi lehine hak çıkaran tarafa aittir. Hukukun Evrensel İlkeleri arasında en eski olanlardandır.

Kimsenin Kendi Eylemine ve Kendi Kusuruna Dayanarak Hal Elde Edememesi İlkesi

Hukuk düzeni, kimsenin kendi eylemine ve tamamen kendi kusuruna dayanarak bir hak elde etmesine izin veremez. Herkes, haklarını kullanırken ve borçlarını yerine getirirken dürüstlük kurallarına uymak zorundadır. Bir hakkın açıkça kötüye kullanılmasını hukuk düzeni korumaz.

Yargı Kararlarının Gerekçeli Olması İlkesi

Kanunu Bilmemek Mazeret Sayılmaz İlkesi

Ceza kanunlarını bilmemek mazeret sayılmaz ancak sakınamayacağı bir hata nedeniyle kanunu bilmediği için meşru sanarak bir suç işleyen kimse cezaen sorumlu olmaz.

Suçta ve Cezada Şahsi Sorumluluk İlkesi

Failin özgür iradesiyle işlediği suçun sonucunda sadece failin cezalandırılmasıdır.

Suçta ve Cezada Kusur İlkesi

Failin cezalandırılabilmesi için fiili bilerek ve isteyerek  kusurlu olarak yapmış olması gerekir. Kusur yoksa ceza verilemez.

Suçta ve Cezada Failin Lehine Olan Kanunun Uygulanması İlkesi

Suçun işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanun ile sonradan yürürlüğe giren kanunların hükümleri farklı ise, failin lehine olan kanun uygulanır.

Bir Fiil Nedeniyle Birden Fazla Ceza Verilmemesi İlkesi 

Aynı fiil nedeniyle aynı kişi hakkında birden fazla dava açılamaz veya hüküm verilemez. Hukukun Evrensel İlkeleri içinde Roma Hukukunda Non bis in idem ilkesi olarak bilinen en eski kurallardandır.

İhkakı Hakkın  Yasak Olması İlkesi

Bireyin hakkını bizzat arama yasağıdır.

Devletler Hukukunun İç Hukuka Üstünlüğü İlkesi

Uluslararası Sözleşmelerin Kanunlardan Üstün Olması İlkesi

Usulüne uygun yürürlüğe konulmuş milletlerarası andlaşmalar kanun hükmündedir. Bunlar hakkında Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine başvurulamaz.

İdarenin Her Türlü Eylem ve İşleminin Yargısal Denetime Tabi Olması İlkesi

Hukuk güvenliği ve hukukun üstünlüğünün sağlanabilmesi için ise devletin her türlü işlem ve eyleminin yargı denetimine açık olması gerekir. 

Kanun Önünde Eşitlik İlkesi

Herkes yasa önünde eşittir ve ayrım gözetilmeksizin yasanın korunmasından eşit olarak yararlanma hakkına sahiptir.

Kamuya ve Devlete Güven İlkesi

Devlet, bireylerin hukuka olan inançlarını ve güvenlerini korumakla yükümlüdür.

Hukuki Öngörülebilirlik, Belirlilik ve Ölçülülük İlkesi 

Öngörülebilirlik ve belirlilik, kişinin kendisi ile ilgili yasal düzenlemeleri önceden bilmesini dolayısıyla da nasıl bir  hukuki muamele karşısın da kalacaklarını tahmin edebilmesidir.

Ölçülülük ilkesi, bir temel hak ya da hürriyeti sınırlama maksadı ile sınırlamada kullanılacak araç arasındaki ilişkinin uygunluğudur.

Yasaların Toplum Yararına Dönük Olması İlkesi

Yasaların amacı genel halkın  ve toplumun refahını sağlamaktır.

Hakkın Kötüye Kullanılmaması İlkesi

Bir hakkın dürüstlük kurallarına açıkça aykırı şekilde ve özellikle amacı dışında kullanılmış ve bundan da başkalarının zarar görmüş veya zarar görme tehlikesiyle karşılaşmış olmalarıdır.

Özel Hükmün Genel Hükümden Önce Gelmesi İlkesi

Genel kanunlar herkese veya her olaya uygulanır özel kanunlar ise belli kişilere veya belli olaylara uygulanır. Bu sebeple genel kanunlardan önce gelir.

Devletlerin Egemenliğine Saygı  ve  İç İşlere Karışmama İlkesi

Bir devletin ulusal yetkisine giren bir konunun tartışılmasını, görüşülmesini, incelenmesini, araştırılmasını ve bu konular üzerinde tavsiyelerde bulunmasını yasaklamıştır.

Uyuşmazlıkların Barışçıl Yollarla Çözülmesi İlkesi

Görüşmeler, dostça girişim, arabuluculuk, araştırma, soruşturma, hakemlik, mahkeme, bölgesel örgütlere başvurma ve ihtiyari diğer yollar, uyuşmazlıkların barışçıl çözüm yollarıdır.

Uluslararası Yargıya Başvurulmadan Önce İç Hukuk Yollarının Tüketilmesi İlkesi

Başvurucu için bir yükümlülüktür. Tüketilebilecek iç hukuk yolları olağan, erişilebilir, etkin ve uygun olmalıdır.

Kesin Hüküm İlkesi

Mahkeme kararlarına verilmiş mutlak hakikat vasfıdır. Söz konusu kurum sayesinde aynı uyuşmazlığın tekrar tekrar mahkeme önüne getirilmesi engellenir.