15 Ağustos – Hukuk Takvimi

1750

Fransız hukukçu, şair, filozof, devrimci Sylvain Maréchal doğdu. (Ölümü: 18 Ocak 1803) Paris’te hukuk bilimi okudu ve avukat oldu. Ütopik Sosyalizmi geliştirdi ve tarım mülklerinin ortaklaşmasını savundu. İnsanın her türlü kölelikten kurtulması gerektiğini ve dinin, halkın sömürülmesinde araç olarak kullanıldığını ileri sürdü. Maréchal Takvimini yayınlaması, kiliseyi ve din anlayışını eleştirmesi  sonucunda hapse mahkûm edildi. Bu takvim, Fransız Devrimi’nde esas alındı. Devrim sonrası 1796’da Gracchus Babeuf’in hareketine katıldı ve cezalandırılmaktan kurtuldu. Kadın hakları ve eşitlik üzerine çalıştı. Baskılardan korunmak için anonim isimlerle yazılar yazdı.

1807

Fransa’da Üçüncü Cumhuriyet’in (1870-1940) yerleşmesini sağlayan Avukat François Judith Paul Grevy(Jules Grévy) doğdu. (Ölümü: 9 Eylül 1891) Paris Hukuk Fakültesi’ni bitirdi ve avukat 1827’de oldu. 1848 Kurucu Meclisi’nde görev aldı ve 1849’da Ulusal Meclis Başkan Yardımcısı seçildi. Yürütme erkinin zayıf tutulması ve denetlenmesi gerektiği görüşünü savundu, bu görüşünü siyaset yaşamı boyunca hiç değiştirmedi. 1851-1868 arasında devlet görevi almadı. Bu dönemde hukukçu olarak çalıştı; ayrıca cumhuriyetçi etkinliklere katıldı. 1868’de yasama organına seçildi ve hızla liberal muhalefetin önderleri arasına girdi. Paris Komünü’nün sosyalist ayaklanmasına karşı çıktı. 1870’te Yeni Ulusal Meclis’in başkanı (1871-1873) ve Temsilciler Meclisi Başkanı (1876) olarak görev yaptı. Thiers’in Eylül 1877’de ölümünün ardından, Cumhuriyetçi Parti’nin başına geçti. 30 Ocak 1879 ile 2 Aralık 1887 arasında Fransa Cumhurbaşkanı olarak görev yaptı, görevi sırasındayken de yürütmenin yetkilerinin azaltılmasını ve güçlü parlamentoyu savundu.

 1868

İngiltere’nin hukukçu başbakanlarından olan William Ewart Gladstone‘ın üçüncü görev süresi başladı. Gladstone, Liberal Parti adına 1868’den 1894’e kadar üç dönemde 12 yıl görev yaptı. Oxford’dan mezun oldu. Avukat olmayı planlarken, 1832’de milletvekili seçildi ve siyasete atıldı. Reformculuğu ile ön plana çıktı.  1877-1880 yıllarında Glaslow Üniversitesi(The University of Glasgow) rektörlüğü yaptı. (Bknz: Açılış konuşması)

1935

Adolf Hitler, Almanlarla Yahudilerin evlilik yapmalarını yasakladı

1935

Montrö Boğazlar Sözleşmesi’ne ekli protokolün ikinci maddesi belirlenen geçiş rejimi 15 Ağustos 1936 tarihinden başlayarak uygulamaya konuldu. 1923 sözleşmesindeki Boğazların silahsızlandırılmasına ilişkin hükümler kaldırılarak Türkiye’nin egemenlik hakları yeniden sağlandı.

1945

Güney Kore, II. Dünya Savaşında yenilen Japonya’nın işgalinden kurtuldu. 15 Ağustos, Kore Kurtuluş Günü olarak kutlanmaktadır.

1945

Bangladeş’in 1991-1996 ve 2001-2006 arasında görev yapan ilk kadın başbakanı Begüm Halide Ziya doğdu. Başbakanlığı döneminde yetimlere yönelik hizmet veren yardım kuruluşunun bütçesinden zimmetine para geçirmek suçundan 2018 yılında 10 yıl hapis cezasına çarptırıldı.

1947

Hindistan bağımsızlığını kazandı. Jawaharlal Nehru Hindistan’ın ilk Başbakanı oldu.15 Ağustos Hindistan Bağımsızlık Günü olarak kutlanmaktadır. 

1951

“İşçilere hafta tatili ve genel tatil günlerinde ücret ödenmesi hakkında Kanun” resmi gazetede yayınlandı. Kanun, 9 Ağustos’ta mecliste kabul edilmişti. İş Hukuku alanında önemli bir merhale oldu.

1951

Nâzım Hikmet Ran, Bakanlar Kurulu kararıyla Türk vatandaşlığından çıkarıldı. Nazım Hikmet, 29 Mart 1938’de tutuklanmış ve 28 yıl hapis cezası almış, 29 Mart 1950’de avukatı İlhan Emin beye yazdığı mektupla açlık grevine başlayacağının deklare etmişti. Ran, yasal olarak yükümlülüğü olmamasına karşın askere çağrılması üzerine 17 Haziran 1951’de İstanbul’dan ayrılarak Romanya üzerinden Moskova’ya gitmiş ve bir daha Türkiye’ye dönememişti. 25 Temmuz 1951 tarihli Bakanlar Kurulu kararıyla Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığından çıkarıldı. Karar 15 Ağustos 1951 tarihli Resmi Gazetede yayınlandı.

(Karar Sayısı-1301: Pasaportsuz olarak İstanbul’dan Romanya’ya kaçan ve oradan da Moskova’ya ‘giderek hava alanında memleketi aleyhinde beyanatta bulunduğu ve ımütaakiben radyo yayınlarında Türkiye’nin Hükümet şekli ve Hükümeti idare edenler aleyhinde geniş propaganda kampanyasına girişerek komünizmi yaymak maksadını güden neşriyatiyle Sovyet Hükümetinin verdiği hizmeti ifa etmekte olan m’âruf komünist Nâzım Hikmet Han’ın kendisine bu hizmeti terketmesi hususunda yapılacak tebligatın da bir fayla vermiyeceği mülâhaza edildiğinden Türk vatandaşlığından çıkarılması; İçişleri Bakanlığının 25/7/1951 tarihli ve 40945 sayılı yazısı üzerine, 1312 sayılı kanunun 10 uncu maddesine göre, Bakanlar Kurulunca 25/7/1951 tarihinde kararlaştırılmıştır.” 

1953

6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkındaki Kanunu yürürlüğe girdi. .

1956

Van, Özalp’te 1943 yılında Sefo Deresi’nde, 33 köylünün kurşuna dizilerek öldürülmesi olayına istinaden, İsmet İnönü hakkında Meclis soruşturması açılması talep edildi. Aynı olayla ilgili Orgeneral Mustafa Muğlalı, 2 Mart 1950’de ölüm cezasına çarptırıldı. Askeri Yargıtay, “ilerleyen yaşı ve hafifletici nedenlerden ötürü” hükmü değiştirerek cezasını 20 yıl hapse çevirdi. .

1960

Kongo Cumhuriyeti, Fransa’dan bağımsızlığını ilan etti. 15 Ağustos bağımsızlık günü olarak kutlanmaktadır.

1975

Bangladeş’in ilk Başbakanı ve Devlet Başkanı, Banga Bandhu Şeyh Mucibur Rahman doğdu. (Ölümü:17 Mart 1920) Kalküta ve Dakka Üniversitelerinde Hukuk ve Siyasal Bilimler öğrenimi gördü. Genç yaşta İngilizlere karşı sürdürülen bağımsızlık hareketine katılması nedeniyle hapis yattı. 1972’de Başbakan oldu, baskıcı bir yönetim kurarak 1975 başlarında Devlet Başkanlığı görevini de üstlendi. 15 Ağustos 1975’teki bir askerî darbeyle devrildi ve ailesiyle birlikte öldürüldü.

1991

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılarından Nuri Ok 15 Ağustos 1991’de Yargıtay Üyeliğine seçildi

1993

Filozof Macit Gökberk yaşamını yitirdi. (Doğumu: 1908, Selanik) Felsefe dilinin yalınlaşması, terim karmaşasının giderilmesi ve kavramların sınırlanması alanlarında önemli çalışmalarda bulundu. Kant ile Herder’in Tarih Anlayışları, Felsefe Tarihi, Felsefenin Evrimi ve Değişen Dünya Değişen Dil  isimli eserleri bulunmakta ve Türkiye Felsefe Kurumu tarafından anısına Macit Gökberk Felsefe Ödülü verilmektedir.

2010

Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi tarafından “İstanbul Kadın – Kadın İstanbul Projesi” başlatıldı.

2013

Ünlü Fransız avukat Jacques Vergès yaşamını yitirdi. (Doğumu: 1925) Fransız sömürgesi Reunion adasında doğdu. Adını General De Gaulle’ü destekleyerek duyurdu. Fransa’nın Cezayir’le girdiği savaş sırasında, Fransa’nın karşısında yer alarak Ulusal Kurtuluş Cephesi’ni savundu. Örgütün kadın militanlarından Djamila (Cemile) Bouhired’i1 savunarak idamdan kurtardı ve daha sonra onunla evlendi. 

Irak eski Başbakan yardımcısı Tarık Aziz, Alman SS subayı Klaus Barbie, Fransız yüzbaşı Paul Barril,  Cezayirli kadın direnişçi ve halk kahramanı Djamila Bouhired,  Çakal Carlos” lakaplı Ilich Ramirez Sanchez, Fransız düşünür, yazar Roger Garaudy, Uluslararası Ceza Mahkemesinde yargılanan Sırbistan ve eski Yugoslavya devlet başkanı Slobodan Milošević, Çad devlet başkanı Idriss Déby, Kongo devlet başkanı Denis Sassou Nguesso, Senegal cumhurbaşkanı Abdoulaye Wadei ve Fildişi Sahilleri eski cumhurbaşkanı Laurent Gbagbo gibi çok farklı karakterlerin avukatlığın yaptı. Şeytanın Avukatı lakabı ile anıldı. “Benim tutkum savunmak. Suçu değil suçu işleyeni savunuyorum.” dedi.  Kopuş savunmaları ile ünlendi. Hakkında birçok kitap ve makale yazıldı, belgeseller çekildi.  “Savunma Saldırıyor” hakkında yazılan en önemli eserdir.

2019

İtalyan hukukçu, senatör ve belediye başkanı Antonio Rastrelli yaşamını yitirdi. (Doğumu: 1927)

2000

Türkiye Cumhuriyeti, Kişisel ve Siyasal Haklar Uluslararası Sözleşmesi ve Ek Protokolleri ile “Birleşmiş Milletler Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesini imzaladı.  Sözleşme’nin resmi Türkçe çevirisi, 21 Temmuz 2003 sayılı ve 25175 sayılı Resmi Gazete’de yayınlandı. Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun 16 Aralık 1966 tarihli kararıyla kabul edilmiş ve 19 Aralık 1966 tarihinde imzaya açılmış ve 28 Mart 1979 tarihinde yürürlüğe girmişti. BM Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi ise 16 Aralık 1966 tarihinde kabul edilmiş ve3 Ocak 1976 tarihinde yürürlüğe girmişti.

2020

Hint sosyal hizmetler görevlisi ve insan hakları aktivisti  Vimala Devi Sharma yaşamını yitirdi. Doğumu: 1927)

2024

CHP, 5199 sayılı HAYVANLARI KORUMA KANUNU’nda değişiklikler yapan ve kamuoyundan büyük tepki alan7332 sayılı Kanunun iptali için Anayasa Mahkemesi’ne (AYM) 182 sayfalık bir dilekçeyle başvurdu. CHP Grup Başkanvekili Gökhan Günaydın, yapılan başvuru sonrası “AYM’nin yasayı tüm hükümleriyle beraber iptal etmeye davet ediyoruz” ifadelerini kullandı.

2025

• Gazeteci Nedim Şener, Avukat Mücahit Birinci’nin14.08.2025 tarihinde kişisel X hesabından yapmış olduğu hakaretlerden ötürü suç duyurusunda bulundu.

• İBB soruşturması kapsamında tutuklu bulunan iş insanı Murat Kapki’ye ‘yalan ifade’ ve 2 milyon dolar karşılığında tahliye sözü verdiği öne sürülen avukat Mücahit Birinci, Çağlayan Adliyesi’ne giderek Kapki ve söz konusu iddiayı gündeme getiren CHP lideri Özgür Özel’den şikayetçi oldu.

• Sağlık Bakanı Prof. Dr. Kemal Memişoğlu, Artvin’in “Sigarasız şehir” olarak pilot proje kapsamında seçildiğini açıkladı.

• Osmaniye’de eşi Mehmet Yörük’ü zehirleyip öldürdüğü iddiasıyla tutuklanan, yargılama sürecinde adli kontrol şartıyla tahliye edilen Sebile Yörük hakkında yeniden yakalama kararı çıkarıldı.

• İstanbul’da ‘rüşvet vermeye aracılık etme’ suçundan tutuklanan avukat Rezan Epözdemir, Tekirdağ’ın Çorlu ilçesindeki Karatepe Ceza İnfaz Kurumu’na sevk edildi.

• İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, 73 ilde son iki haftadır düzenlenen uyuşturucu madde satıcılarına yönelik operasyonlarda, 1695 şüphelinin yakalandığını bildirdi. Yerlikaya, operasyonlarda 479 kilogram uyuşturucu madde ile 783 bin 80 uyuşturucu hap ele geçirildiğini aktardı.

• Avcılar’da eşyaları ev sahibi tarafından sokağa çıkarılan Gülse Ustaoğlu (69), İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) tarafından geçici olarak otele yerleştirildi. Ustaoğlu’nun eşyaları ise emanete alındı.

• Rize’de mal sahibi ile kiracı arasında çıkan silahlı kavgada 3’ü ağır olmak üzere 4 kişi yaralandı.

• İzmir’de boşanma aşamasındaki eşi Gözde Madi’yi öldüren Serdar Karamus, haksız tahrik indirimi uygulanmadan ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırıldı. Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu, kararı emsal ve caydırıcı buldu.

• Beyoğlu Belediye Başkanı İnan Güney’in de aralarında bulunduğu 44 kişi hakkında gözaltı kararı verildi. İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı, gözaltı kararının İBB bünyesindeki bazı şirketlere dönük soruşturma kapsamında alındığını açıkladı.

• Rusya’da tutuklu bulunan Beratcan Özdemir isimli kişinin liderliğindeki İstanbul’da, “Daltonlar” olarak bilinen suç örgütüne yönelik soruşturma tamamlandı, 105 şüpheli hakkında iddianame hazırlandı. İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı Örgütlü Suçlar Soruşturma Bürosunca hazırlanan 1676 sayfalık iddianamede, 2 kişi “maktul”, 1 kişi “mağdur”, 78 kişi “müşteki” yer alırken 69’u tutuklu, 9’u firari 105 kişi ise “şüpheli” olarak yer aldı.

2025

• New York Başsavcısı Letitia James, elektronik ödeme platformu Zelle’nin sahibi olan şirkete, kullanıcılarını dolandırıcılıktan korumadığı gerekçesiyle dava açtı.

• Hindistan, Pakistan ile yaşadığı su anlaşmazlıklarında tahkim mahkemesi yetkisini reddederek, mahkemenin Hindistan ile Pakistan arasındaki 1960 su paylaşım anlaşması hakkında açıklama yapma yetkisinin bulunmadığını açıkladı.

• İsviçre’nin Cenevre kentinde düzenlenen son tur görüşmelerde 184 BM üye ülkesine sunulan ve plastik kirliliğine son vermeyi amaçlayan anlaşma taslağını reddedildi. Hükümetlerarası Müzakere Komitesi’nin beşinci toplantısı, ileriye dönük net bir anlaşma sağlanamadan sona sona erdi. Sivil toplum ve çevre örgütleri, dünya liderlerini plastik üretimini azaltan ve insan sağlığını, insan haklarını ve çevreyi koruyan güçlü ve yasal olarak bağlayıcı bir anlaşma yapılmasını talep ediyor.