Hukuk Ansiklopedisi
Hıyaneti Vataniye Kanunu Kapsamındaki Bazı Suçlar İçin Çıkarılan Af, Hıyanet-i Vataniye Mücrimlerinden Bir Kısmının Affına Dair Kanun adıyla 19 Aralık 1921 tarihinde çıkarılmıştır. Meclisin kabul ettiği ilk af kanunlarındandır. Hıyaneti Vataniye Mücrimlerinden Bir Kısmının Affı” hakkındaki kanun tasarısı, Meclisin 19 Aralık 1921 tarihli 130. Birleşiminin 1. Oturumunda 162 kişinin katılımı sonucunda yapılan oylamada 106 kabul, 36 ret ve 20 çekimser oyla kabul edilmiştir. TBMM Hükümeti, devam eden savaşta orduya asker temin etmek amacıyla bu af yasasını çıkarmış; halkın birlik içinde milli mücadeleye destek vermesi amaçlanmıştır.
TBMM Hükûmeti, orduya asker temin etmek amacıyla bu aftan yararlanmayı amaçlamıştır. İnsan gücünü savaşta kullanmak, birliği sağlamak, dönemin olağanüstü şartları içinde cephede duyulan asker ihtiyacını karşılamak ve halkı yeni kurulmuş devletin yanına çekmek temel gerekçeleridir.
Hıyanet-i Vataniye Mücrimlerinden Bir Kısmının Affına Dair Kanun (19 Aralık 1921)
MADDE 1 – Hiyaneti vataniye cürmünden dolayı istiklâl mahkemeleriyle mahakimi nizamiye ve divanı harbler tarafından idama mahkûm edilen eşhasın cezaları müebbet küreğe ve müebbet kürek cezaları on beş sene muvakkat küreğe tahvil ve maadası affedilmişlerdir. Halen işbu efalden maznun bulunanlar dahi evrakına nazaran bu aftan istifade eyliyeceklerdir. Ancak eczayı vatandan bir kısmının tefrik veya ecnebi bir Devlete ilhakına çalışanlar ve casusluk edenler ve halen memaliki ecnebiye ve bilâdı meşgulede bulunanlarla ihtilas ve rüşvet ahzeyliyerek Devletin kuvayı maddiye ve mâneviyesini tenkis etmiş olanlar işbu aftan müstesnadır.
MADDE 2 – 23 Nisan 1336 tarihinden itibaren şimdiye kadar; hiyaneti vataniye cürmünden dolayı tahkikat ve takibatı kanuniye icrasına mübaşeret edilmemiş olanlar aleyhinde artık takibatı kanuniye icra edilemez.
MADDE 3 – İşbu kanun tarihi neşrinden muteberdir.
MADDE 4 – İşbu kanun Büyük Millet Meclisi tarafından icra olunur.
Çıkarılan af kanunu ile vatana ihanet suçundan dolayı İstiklal Mahkemeleri, Nizamiye Mahkemeleri ve divanı harpler tarafından idama mahkûm edilen kişiler ve ömür boyu ceza verilenlerin cezalarında indirim yapılmış, diğer suçlular affedilmiştir. Vatanı bölmeye çalışanlar ile casusluk yapanlar; ihtilas ve rüşvet ahzeyleyerek devletin maddi ve manevi kuvvetlerini kötüye kullanmış olanlar af kanunu kapsamı dışında
kalmışlardır. 23 Nisan 1920 tarihinden 19 Aralık 1921 tarihine kadar olan dönemde vatana ihanet suçundan dolayı hakkında işlem yapılmayanlara bu kanundan itibaren herhangi bir işlem yapılmaması da kararlaştırılmıştır.
9 Mayıs 1921’de Hükûmet darbesi tertip etmekten Ankara İstiklal Mahkemesinde mahkûm edilen Halk İştirakiyun Fırkası üyesi komünistlerden Nazım Resmor (Dâhiliye Eski Vekili ve Tokat Mebusu); Matbuat ve İstihbarat müdüriyeti eski memurlarından Ziynetullah Nuşirevan; Emek Gazetesi kadrosundan Abdülkadir; Baytar Binbaşı Salih Hacıoğlu ve ikinci derecede suçlu dört kişi; özellikle Sakarya Savaşı’nın zaferle sonuçlanmasından sonra, ülke içinde ve dışında gücünü iyice pekiştirmiş olan TBMM Hükûmeti tarafından, 19.12.1921 tarihli 155 sayılı kanun uyarınca affedilmişlerdir.
