Türkiye – İngiltere Ticaret Antlaşması

Türkiye – İngiltere Ticaret Antlaşması, “Türkiye ile İngiltere arasında imzalanan ticaret ve tediyata dair anlaşma” adıyla 4 Haziran 1935 tarihinde, Ankara’da imzalanmıştır.

Antlaşma(Ticaret ve Ödemeler Antlaşması) TBMM’de 14 Haziran 1935 tarihinde kabul edilmiş ve resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Mal takasına formülünü de öngören antlaşma sonucunda iki ülke arasındaki ekonomik ilişkiler gelişme kaydetmiştir. İngiltere’nin Türk ekonomisine ilk katkısı Karabük Demir Çelik Kombinası olmuş, 1938 yılında iki ülke arasında “Londra Ticaret anlaşması” yapılmış, bu antlaşma ile Türkiye’ye 16 milyon sterlinlik (100 milyon TL’lik) kredi verilmiştir.

Türkiye ile İngiltere arasında imzalanan ticaret ve tediyata dair anlaşma – Türkiye Hükümeti ile Müttehid Kıratlık Hükümeti arasında ticaret ve tediyata mütedair anlaşma

Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Büyük Britanya ve şimali İrlanda Müttehid Kırallığı Hükümeti, iki memleket arasında ticarî münasebatı kolaylaştırmak arzusile ve Türkiyeyi diğer memleketlere tediye muvazenesi esasını tetbika sevkeden istisnaî şeraiti iktısadiyeyi nazarı dikkate alarak aşağıdaki hükümleri kararlaştırmışlardır:

MADD E 1

1 – Bu anlaşmağa bağlı birinci listede sayılı Müttehid Kırallık emtiası miktar itibarile bilâ tahdid Türkiyeye ithal edilebilecek ve bu anlaşmağa bağlı ikinci listede sayılı Müttehid Kıralhk emtiası mezkûr ikinci listede gösterilen her maddeye aid kontenjan miktarı dahilinde Türkiyeye ithal edilebilecektir.

2 – Müttehid Kıralhk emtiasından olup yukarıki fıkrada gösterilmiyen eşya Türkiyede mer’i umumî kontenjan rejiminden istifade edecektir.

3 – Bunlara ilâveten:

a) 15 mayıs 1935 tarihinden evvel Türk arazisine çıkarılan ve bu tarihte kontenjanın kifayetsizliği veya mefkudiyetinden dolayı Gümrükten geçirilmemiş olan bilcümle Müttehid Kıralhk emtiası; ve

b) 15 mayıs 1935 tarihile bu anlaşmanın mer’iyete vaz’ı tarihi arasında Türk arazisine çıkarılan ve kontenjanın kifayetsizliği veya mefkudiyetinden dolayı bu son tarihte gümrükten geçirilmemiş olan ve halen mer’iyette bulunan umumî kontenjan rejimi ile ithalleri memnu bulunmıyan her nevi Müttehid Krallık emtiası, işbu anlaşmanın mer’iyete vaz’ı tarihinden itibaren miktar itibarile bilâ tahdid ve bu maddenin bir ve ikinci fıkralarındaki hükümlere tâbi olmaksızın Türkiyeye ithal edilebilecektir.

Yukarıdaki a ve b bendlerine gelince, 17 şubat 1935 tarih ve 2/2004 sayılı Türk kararnamesine merbut V listesinde sayılı sınıflara dahil olan mallar alâkadar Vekâletlerin müsaadesine iktiran etmek şartile Türkiyeye ithal olunabilecektir.

MADDE 2

Müttehid Kıralhk Hükümeti, Türkiyenin her nevi ziraî mahsulünün Müttehid Kırallığa vaki ithalât miktarını kontrola karar verdiği tekdirde, müsaade olunacak ecnebi ithalâtında Türkiyeye muhik bir hisse ayırmak maksadile meseleyi münakaşa etmek fırsatını Türk Hükümetine evvelce bahşetmeden ithaline müsaade olunan emtia yekûnu üzerinden memleket başına kontenjan tahsis etmemeyi taahhüd eder.

MADDE 3

Türkiye Hükümeti veya Türkiye vilâyet veyahut belediye daireleri tarafından satın alınan Müttehid Kıralhk emtiası mer’i bulunan umumî kontenjan rejimile işbu emtianın ithaline memnuiyet vazedilmemiş olması ve icab eden bilcümle müsaadelerin Türkiye Hükümeti alâkadar dairesinden önceden istihsal edilmiş bulunması şartile miktar itibarile hiç bir tahdide tâbi, tutulmaksızın Türkiyeye ithal edilebilecektir.

MADDE 4

1 – Bu anlaşmağa bağlı üçüncü listede sayılan Türk malları, nereden gelirse gelsin, Müttehid Kırallığa ithallerinde mezkûr listede gösterilen rüsum veya mükellefiyetlerden başkasına veya daha fazlasına tâbi tutulmıyacaktır.

2 – Türkiye Hükümeti mezkûr listede zikrolunan ad valorem rüsumun spécifique resimlere veya spécifique resmin ad valorem resme tamamen veya kısmen kaim olması için Müttehid Kırallık Hükümeti tarafından vaki olacak her teklifi hayırhahlıkla tetkik edecektir. ;

MADDE 5

1 – Bu anlaşmanın mer’iyete vazından sonra Türkiyeye ihraç edilecek olan bilcümle Müttehid Kırallık emtiasına, Türkiyeye ithal edilebilmeleri için, işbu anlaşmağa merbut numuneye; tevfikan iki nüsha olarak tanzim olunmuş bir menşe şehadetnamesi terfik olunacaktır; bu şehadetname Müttehid Kırallık dahilinde bir ticaret odası veya diğer salâhiyettar bir makam tarafından verilecek ve bir Türk konsolosu tarafından vize edilmiş bulunacaktır.

2 – İşbu menşe şehadetnameleri bu malların Müttehid Kırallıktaki Fob kıymetini gösterecektir.

3 – Menşe şehadetnamesinin bir nüshası Türk Gümrükleri tarafından damgalandıktan sonra Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasına gönderilecektir; mezkûr Banka, bunun üzerine, işbu anlaşmanın 6 ve 7 nci maddeleri hükümlerine tevfikan eşya bedellerinin kendilerine tesviyesi lâzımgelen Müttehid Kırallıktaki eşhasa tediyede bulunacaktır.

MADDE 6

1 – Türkiyedeki eşhasın Müttehid Kırallıktaki eşhasa borçlu bulunduğu atideki mebaliğ, vadelerinin hululünde, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasında hususî bir hesaba Türk lirası i
olarak yatırılacaktır:

a) Türkiye Cumhuriyeti Hariciye Vekilile Ankaradaki Haşmetli Kıral Hazretlerinin Büyük Elçisi arasında teati olunan 1 nisan 1935 tarihli notalar münderecatına tevfikan 148 numaralı Türk kararnamesine merbut A . listesinde münderiç eşya sınıflarına dahil olup 15 şubat 1935 den evvel Müttehid Kırallıktan ihraç edilen Müttehid Kırallık emtiası için tediyesi icab eden bakiye,

b) Bu Anlaşmanın birinci maddesinin üçüncü fıkrası hükümlerine göre Türkiyeye ithal edilen Müttehid Kırallık emtiası mukabilinde vacibüttediye mebaliğ; ve

c) Bu Anlaşmanın mer’iyete vaz’ından sonra Türkiyeye müteveccihen ihraç edilen Müttehid Kırallık emtiası için tediyesi icab eden mebaliğ,

2 — Bu suretle Türk lirası olarak yatırılan mebaliğ, Mütehid Kırallıktaki hak sahibi eşhas lehine, 7 nci maddede yazılı
A . talî hesabından mezkûr eşhasa transferleri zamanına kadar
bloke kalacaktır. Depo tarihile transfer tarihi arasındaki bilûmum şanj farkı, bu maddenin birinci fıkrasının a bendinde zikrolunan mallar mukabilinde yapılacak tediye müstesna olmak
üzere Türkiyedeki borçlunun matlubuna veya zimmetine kaydedilecek ve bu suretle Türk borçlusu borcunun tamamını İngiliz
lirası üzerinden tesviye etmiş olacaktır.

MADDE 7

1 – Müttehid kırallıktaki eşhas tarafından Türkiyedeki eşhasa, mezkûr Kırallığa bilfiil ithal olunan Türk emtiası mukabilinde tediyesi lâzımgelen ;bilûmum mebaliğ Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından gösterilecek Müttehid Kırallık dahilindeki bir bankaya, vadesinin hululü tarihinde, İngiliz lirası olarak tediye olunacak ve bunun üzerine mezkûr Bankada Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından küşadedilecek olan ve aşağıda “İngiliz lirası hesabı” olarak zikredilen faizsiz hususî bir hesaba matlub kaydolunacaktır. Türkiye Hükümeti bu kısma dahil olan bütün mebaliğin işbu fıkra ahkâmına rağmen Türkiyedeki eşhasa doğrudan doğruya tediyesi halinde, mezkûr mebaliğin de İngiliz lirası hesabına matlub kaydolunmasını temin için elden geleni yapmağa gayret edecektir; şurası mukarrerdirki, bundan dolayı Türk Hükümeti bu mebaiiğin tarihi tediyesi ile İngiliz lirası hesabına matlub kaydolunacağı tarih arasındaki kambiyo farkından hiç bir veçhile zarardide olmıyacaktır.

2 – İngiliz lirası hesabına yatırılmış olan mebaliğin % 70 i talî bir A . hesabına ve bakiye % 30 da talî bir B. hesabına naklolunacaktır.

3 – Anlaşmanın 6 nci maddesinde zikrolunan mebaliğ, tarihi tediyeleri sırasile, Müttehid Kırallık dahilindeki hak sahibi eşhasa ve A. talî hesabında mevcud akçe müsaadesi dairesinde İngiliz lirası olarak devrolunacaktır.

4 – Talî B. hesabına naklolunan mebaliğ Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının serbest tasarrufunda bulunacaktır.

MADDE — 8

1 – İşbu anlaşmanın 7 nci maddesinin 1 inci fıkrasında tasrih olunan Türkiyedeki eşhasın Müttehid Kırallıktaki borçlularına, mezkûr fıkra ahkâmına tevfikan yapılmış olan tediyatla borçlarının tasfiye edilmiş telâkki olunacağını tebliğ etmeleri için Türkiye Hükümeti muktezasını yapacaktır.

2 – Müttehid Kırallık Hükümeti sözü geçen muameleyi Kırallık dahilindeki alâkadarların ıttılâlarına isal etmek maksadile tedabir ittihaz edecek ve bu usulün umum tarafından kabulünü teşvik etmek için nüfuzunu istimal edecektir.

MADDE — 9

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, her ay nihayetinde, Müttehid Kırallık dahilinde tayin etmiş olduğu Bankaya, işbu anlaşmanın 7 nci maddesindeki maksadın temini için anlaşmanın 6 nci maddesi ahkâmı dairesinde Merkez Bankasına yatırılan mebaliğin ve kezalik Müttehid Kırallıktaki hak sahihlerine nakledilecek paraların tafsilâtı tammesini bildirecektir. Müttehid Kırallıktaki mezkûr Banka Kırallık Hükümetine bu tafsilâtı ve talî A. hesabı tafsilâtını tebliğe mezun olacaktır.

MADDE 10

A veya B talî hesablan matlubatında münderiç kâffei mebaliğ işbu itilâfın inkızasmda 7 nci maddenin 3 ve 4 üncü fıkraları şeraiti dairesinde kullanılacaktır.

MADDE 11

1 – İşbu maddenin 2 ve 3 üncü fıkraları hükümleri mahfuz kalmak şartile bu itilâfa bağlı 4 üncü listede tadad olunan Türk emtiası ile Müttehid Kıırallığın bilcümle emtiası, Türkiye’­deki eşhas ile mezkûr Kırallıktaki eşhas arasında hususî takas muamelesine mevzu teşkil edebilecektir.

2 – İşbu maddenin birinci bendinde derpiş olunan her muamelenin ifasında, Türkiyeye ithal olunan Müttehid Kırallık emtiasının Fob kıymeti mezkûr Kırallık ülkesine ithal olunan Türk mallarının Fob kıymetinin % 70 ini aşmıyacak ve bakiye % 30 u işbu itilâfın 7 nci maddesinde zikrolunan B. talî hesabına Müttehid Kırallıktaki alâkadar eşhas tarafından tediye olunacaktır.

3 – Bu kabil hususî takas muameleleri işbu itilâfın birinci ve ikinci maddesi ahkâmı mucibince vazedilmiş veya vazedilebilecek miktar itibarile her türlü ithalât tahdidatına ve mezkûr eşyaya müteallik Türkiye ve Müttehid Kıralhk dahilindeki kavanin ve nizamat ahkâmına tâbi tutulacaktır.

MADD E 12

1 – Ankarada 1 mır t 1930 da imza olunan Ticaret ve Seyrisefain muahedesinin 16 ncı maddesinin hazfi ve 39 uncu maddesinin ilk iki fıkrasının yerine aşağıdaki hükümlerin ikamesi suretile tadil edilecektir.

MADDE 13

İşbu Muahede tasdik edilecek ve tasdiknameler mümkün olan en kısa bir müddet zarfında Ankarada teati edilecektir.

Tasdiknamelerin teatisinden sonra muahedename hemen mer’iyete girecek ve Yüksek Aki d Taraflardan biri veya diğerinin diplomasi yolıle iki ay evvel yapacağı fesih ihbarına kadar mer’iyette kalacaktır; ancak, bu ihbar 4 haziran 1935 tarihinde Ankarada imzalanan Ticaret ve Tediyata dair anlaşmanın mer’iyette kaldığı müddet zarfında tesirini icra etmiyecektir.

2 – İşbu maddenin evvelki fıkrasında iki noktadan yapılan tadilât mahfuz kalmak kaydile mezkûr muahede 39 uncu maddesinin muaddel hükümlerine tevfikan yeni bir ihbardan sonra inkıza müddetine kadar mer’iyette kalacaktır.

MADDE 13

1 – Şurası mukarrerdir ki işbu anlaşmada “Ecnebi ithalâtı, tabirinden maksad, Haşmetli Büyük Britanya, irlanda ve Denizler ötesindeki İngiliz Dominyonları Kıralı, Hindistan İmparatorunun hakimiyeti metbuiyeti (souveraineté), himayesi veya mandası altında bulunan araziden maada memleketler ithalâtıdır.

2 – İşbu anlaşmanın tatbikatında :

a) “Eşhas„ Devlet teşkilâtı ve müessesatı dahil olmak üzere ferdleri, firmaları ve korporasyonları ifade eder.
b) “Türk emtiası,, Türkiyede istihsal veya imal edilen emtiayı ifade eder.
c) “Müttehid krallık emtiası» Müttehid Krallıkta istihsal veya imal edilen emtiayı ifade eder.

MADDE 14

İşbu anlaşma tasdik edilecek ve tasdiknamelerin teatisinden sonra hemen mer’iyete girecektir. Mer’iyete vaz’ı tarihinden itibaren bu anlaşma dokuz ay müddetle mer’iyette kalacaktır.

Mezkûr dokuz aylık müddetin inkızasından iki ay evvel Âkid Hükümetlerden biri tarafından diğerine anlaşmanın feshi ihbar edilmediği takdirde böyle bir ihbarın yapılacağı tarihten itibaren iki aylık bir müeddetin inkızasına kadar anlaşma mer’iyette kalacaktır.

Yukarıdaki ahkâmı tasdikan vaziülimaza salâhitdar murahhaslar işbu anlaşmayı imza etmişler ve mühürlemişlerdir.

Ankarada 4 haziran 1935 tarihinde, her iki metin aynı derecede muteber olmak üzere, Türkçe ve İngilizce olarak tanzim edilmiştir.