9 Eylül – Hukuk Takvimi

1806 

New Jersey’li hukukçu, senatör, vali, yargıç ve devlet adamı, Birleşik Devletler Anayasası‘nın hazırlayıcılarından William Paterson, New York’ta yaşamını yitirdi. (Doğumu: 24 Aralık  1745, İrlanda) 

1830

1788’de Amerika Birleşik Devletleri Anayasası’nı kabul eden konvansiyonun üyesi olarak görev yapan milletvekili ve devlet adamı Bailey Bartlett yaşamını yitirdi. (29 Ocak 1750 – 9 Eylül 1830)

1864

Alman anarşist Louis Lingg, Mannheim’de dünyaya geldi. Haymarket Olayı’nda kışkırtma suçuyla yargılanıp ölüm cezasına çarptırıldı, infazından bir gün önce, 10 Kasım 1887 günü hücresinde intihar etmesi ile bilinmektedir. 1 Mayıs’a ilham vermiştir.

1886 

Bern Uluslararası Telif Hakları Konvansiyonu toplandı. Konvansiyonda, Edebiyat Ve Sanat Eserlerinin Korunmasına İlişkin Bern Sözleşmesi(Berne Convention for the Protection of Literary and Artistic)  kabul edildi. Fikir ve sanat eserlerinin ulusal sınırlar ötesinde korunmasını sağlamak amacıyla oluşturulan ilk uluslararası nitelikteki çok taraflı bu ilk anlaşma, sonuncusu 1979’da olmak üzere birçok kez revize edildi.

1914 

Fransa’da Üçüncü Cumhuriyet’in yerleşmesini sağlayan hukukçu Cumhurbaşkanı François Judith Paul Grévy (Jules Grévy) 9 Eylül 1891’de yaşamını yitirdi.

1914 

İttihat ve Terakki Cemiyeti, Osmanlı Hükûmetinin kabul ettiği tüm kapitülasyonları reddettiğini açıkladı 

1923

Cumhuriyet Halk Partisi, 9 Eylül 1923 tarihinde Mustafa Kemal Atatürk liderliğinde kuruldu. Parti tüzüğüne göre resmî kısaltması “CHP” şeklindedir. Simgesi Altı Ok‘tur. Lozan Barış Antlaşması‘nın kabulü nedeniyle Meclis’te çıkan tartışmalar üzerine Mustafa Kemal Paşa, 9 Eylül 1923’te Dokuz Umde adı verilen siyasi programı ilan etti ve iki gün sonra İçişleri Bakanlığı’na verilen bir dilekçeyle kendisine bağlı Milletvekillerinden oluşan Halk Fırkası’nı kurdu. Parti kurucuları; Refik Saydam, Celâl Bayar, Sabit Sağıroğlu, Münir Hüsrev Göle, Cemil Uybadın, Kâzım Hüsnü, Saffet Arıkan ve Mehmet Zülfü Tigrel, ilk Genel Sekreter ise Recep Peker’di. Halk Fırkası’nın resmî kuruluş tarihi 11 Eylül 1923 olmasına rağmen, partinin kuruluş tarihi partileşme kararının alındığı 9 Eylül 1923 olarak kabul edilmektedir.

1929

Türkiye – İtalya Konsolosluk Sözleşmesi, “Türkiye Cumhuriyeti ile İtalya Krallığı Arasında Akit ve İmza olunan Konsolosluk Mukavelesi” adıyla 9 Eylül 1929 tarihinde Roma’da imzalanmış, sözleşmenin kabulüne dair kanun 1788 numarası ile mecliste kabul edilerek 30 Mart 1931’de onaylanmış ve 7 Nisan 1931 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmıştır.

1939 

Fransız hukukçu Alexandre Benmakhlouf doğdu. Paris Siyasal Bilgiler Enstitüsü‘nü bitirerek, özel hukuk alanında diploma sahibi oldu. 1974-1984 yılları arasında hakimlik yaptı. 1984-1986 yılları arasında Nanterre Mahkemesi Başkan yardımcısı oldu. Sağ çizgideki meslek örgütü olan Yargıçlar Mesleki Derneği (APM) genel sekreter yardımcılığı görevinde bulundu. 1990-1991 yılları arasında Paris belediye başkanı Chirac’ın hukuk danışmanı olarak görev yaptı. 1996-2000 yılları arasında Paris İstinaf Mahkemesi nezdinde Başsavcı oldu. 2001-2004 yılları arasında Yargıtay Savcısı oldu. 2007 yılında bu görevinden ayrıldı. Ayrıca Yargıçlar Meslek Birliği başkanlığı yaptı.

1948 

Kuzey Kore, Başkan Kim İl Sung liderliğinde bağımsızlığını ilan etti.

1957 

ABD başkanı Dwight D. Eisenhower, ulusal mevzuatta yer alan ilk insan hakları belgesi olan Medeni Haklar Yasasını imzaladı. Little Rock Hareketi ile ABD Yüksek Mahkemesinin 1954 yılında vermiş olduğu Brown v. Board of Education Kararı, yasanın onaylanmasında etkili oldu. 

1971 

Çocuklara karşı nafaka mükellefiyetine uygulanacak Kanuna dair Sözleşme, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından 9 Eylül 1971 tarihinde kabul edildi. Sözleşme, 24 Ekim 1956 tarihinde La Haye’de kabul edilmiş ve Türkiye sözleşmeyi 10 Haziran 1970 tarihinde imzalamıştı. Sözleşmenin onaylanmasının uygun bulunduğuna dair kanun Resmî Gazetenin 17 Eylül 1971 tarihli ve 13959 sayılı nüshasında yayınlandı.

1971 

Boğaziçi Üniversitesi‘nin kurulmasına ilişkin kanun kabul edildi. (Boğaziçi Üniversitesi adiyle İstanbul’da bir Üniversite kurulması hakkında Kanun) Üniversitenin kuruluşundan 50 yıl sonra, Melih Bulu Eylemleri sonrasında, 2021 yılında üniversitede Hukuk Fakültesi kurulmasına karar verildi.

1971 

Hukuki veya Ticari Konularda Adli ve Gayri Adli Belgelerin Yabancı Memleketlerde Tebliğine Dair Sözleşme‘nin onaylanması 9 Eylül 1971 tarih ve 1483 sayılı Kanunla uygun bulundu. Sözleşme Bakanlar Kurulu Kararı ile 3 Mayıs 1972 tarihinde kabul edilmiş ve Resmi Gazetenin 17 Haziran 1972 tarihli sayısında yayınlanmıştı.

1971 

12 Mart Askeri Müdahalesi sonrası kurulan Sıkıyönetim Askeri Mahkemesinin savcıları, THKO Davası’nda Deniz Gezmiş ve 17 arkadaşının idamını talep etti.

1972 

İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı 278 kitabı toplattı.

1973 

İstanbul Ayvansaray’da Cıvata Fabrikası’nda çalışan 215 işçi açlık grevine başladı.

1974 

SBF Anayasa Hukuku Profesörü Mümtaz Soysal, Uluslararası Af Örgütü’nün((Amnesty International) Yönetim Kurulu üyeliğine seçildi. Soysal, 18 Mayıs 1971 tarihinde tutuklanmış, bir buçuk yıl Mamak Cezaevinde yatmıştı. 1976-1978 yıllarında örgütün Yürütme Kurulu Başkan Yardımcısı olarak görev yaptı.

1978-1980 yılları arasında Kıbrıs Türk Tarafının Anayasa Danışmanlığını yapması nedeniyle (Uluslararası Af Örgütü Yönetim Kurulu üyeliğinden istifa etti. Örgütün 2017’deki Türkiye Şubesi başkanı Taner Kılıç ise 9 Haziran 2017’de tutuklanmıştı.)

1977 

Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Polonya Halk Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Uluslararası Karayolu Nakliyatına ilişkin Anlaşma imzalandı.

1977 

Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti İle Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı Hükümeti Arasında Uluslararası Karayolu Nakliyatına İlişkin Anlaşma ile Uluslararası Karayolu Nakliyatına Mütedair Arılaşmaya İlişkin Protokol kabul edildi.

1979 

Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı, Brecht Kabare’den sonra İstanbul Birlik Sahnesinde oynanacak Nazım Hikmet’in “Memleketimden İnsan Manzaraları” oyununu da yasakladı.

1985 

Hukukçu ve siyasetçi Sırrı Atalay, Bodrum’da yaşamını yitirdi. (Doğumu: 1919, Erzurum) Atalay, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesini bitirdi. Bir süre yargıçlık, savcılık ve serbest avukatlık yaptı. Ankara Stajyer Hâkim adayı oldu. Lice Cumhuriyet Savcı Yardımcısı, Kiğı Yargıç Yardımcısı, Iğdır Yetkili Sorgu Yargıcı olarak görevde bulundu. Türkiye Eğitim Derneği Koleji’nde Psikoloji ve Felsefe Öğretmeni olarak çalıştı. 14 Mayıs 1950 tarihinden 27 Mayıs 1960 tarihindeki askeri müdahaleye kadar CHP Kars milletvekilliği görevini yürüttü. Bu dönemde, Cumhuriyet Halk Partisi Genel İdare Kurulu Üyeliği, TBMM Meclis Grubu Başkanvekilliği ve Parti Meclisi Üyeliği görevlerinde bulundu. 1961 Anayasası ile kurulan Senato’da 1961 yılından 1980 yılına kadar senatörlük yaptı. 1963 yılında Adalet Bakanlığı görevine getirildi, 20 Şubat 1965 tarihine kadar sürdürdü. 1977-1979 yılları arasında Cumhuriyet Senatosu başkanlığı görevini icra etti. Türkiye Cumhuriyeti tarihinin aralıksız olarak en uzun süre görev yapmış parlamenterlerinden oldu. 16 Haziran 1977 tarihinde Cumhuriyet Senatosu Başkanlığına seçildi. 1979 yılında Senato başkanıyken, Fahri Korutürk’ün rahatsızlığı nedeniyle yaklaşık üç ay boyunca Cumhurbaşkanlığına vekalet etti. 1980 Askeri Darbesi sonrası siyasi yasaklılar arasına alındı. 1983 yılında Milli Güvenlik Konseyi kararıyla bazı eski siyasetçilerle birlikte Zincirbozan’da gözetim altına alındı, 9 Eylül 1985 tarihinde Bodrum’da geçirdiği kalp rahatsızlığı nedeniyle yaşamını yitirdi. Cebeci Asri Mezarlığı’nda defnedildi. Zincirbozan’da yazdığı anıları ölümünden sonra Hikmet Bila tarafından derlenerek Bir Ömür Politika adıyla 1986 yılında yayınlandı. Kars’ın Davaları adlı eseri basıldı 1951 yılında basılmıştı.

1989 

İlhan İrem, Grup Yorum, Bulutsuzluk Özlemi ve birçok müzik grubunun katıldığı İnsan Hakları, “Yarın Değil Şimdi” konseri Açıkhava Tiyatrosu’nda yapıldı.

1991 

Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) yeniden faaliyete geçti. 

1991 

Tacikistan, Sovyet Birliği’nden ayrılarak bağımsızlığını ilan etti.

1993 

İzmir Fuarı’nın açışına gelen Başbakan Tansu Çiller’i yuhalayan 3 sendikanın şube başkanları (Birleşik Metal-İş, Petrol-İş, Tüm-Tis) gece evlerinden gözaltına alındı.

2000 

Yoksulluğa, savaşa, ırkçılığa, şiddete, tacize ve tecavüze karşı 2000 Yılı Dünya Kadın Yürüyüşü’ne destek için Sirkeci Postanesi önünde toplanıp basın açıklamasıyla Birleşmiş Milletler’e kart ve imza göndermek isteyen kadınlardan 50’si dövülerek gözaltına alındı.

2001 

Brezilya’da hapishanelerde sık sık ayaklanan Birinci Kent Kumandası (PCC) adlı suçlu grubu siyasi parti kurdu. Partinin adı Hapsolmuşlar Cemiyetinin Partisi oldu. Şubat’ta ülkedeki büyük ayaklanmada 19 kişi öldürüldü. PCC pencerelere barış, adalet, özgürlük yazılı dövizler astı.

2003 

İdari Kararlar ile Mahkeme Kararlarının İcrası Hakkında Tavsiye Kararı, Avrupa Kosneyi Bakanlar Komitesince, Bakan Vekillerinin 9 Eylül 2003 tarihli 851. toplantısında “İdare Hukuku Alanında İdari Kararlar ile Mahkeme Kararlarının İcrası Hakkında Rec (2003) 16 Sayılı Tavsiye Kararı” adıyla kabul edildi. 

2003 

Avrupa Konseyi üyesi Ermenistan’da parlamento, ölüm cezasını kaldıran yasayı onayladı.

2009 

Ankara 4. Ağır Ceza Mahkemesi, 28 yıldır süren Adana Devrimci Yol davasının sekiz sanığını anayasal düzeni silah zoruyla değiştirmeye kalkışmak suçundan müebbet hapis cezasına çarptırdı.

2011 

Gazeteci Ahmet Şık, Nedim Şener ve Soner Yalçın’ın da aralarında bulunduğu 12’si tutuklu 14 kişi hakkındaki iddianame kabul edildi. Şık, 2016’da yeniden tutuklandı. 2018’de parlamentoya girdi. 

2021

Manisa’nın Alaşehir ilçesinde, kadastro çalışmaları sırasında yapılan bir hatadan kaynaklanan arazi davası, 1953 yılında açıldı. Bu davanın ilk avukatı olan Mustafa Yıldırım, dosyaya tam 55 yıl boyunca emek verdi. Ancak Yıldırım, ömrünü adadığı davanın sonucunu göremedi; 9 Eylül 2021’de hayatını kaybetti. Onun vefatının ardından da dava devam etti ve dava boyunca dosyada 30 kez hâkim değişti. Salihli Kadastro Mahkemesi, kararını 27 Kasım 2024 tarihinde verdi. Dava konusu 22 dönümlük arazi, Hüseyin Uzan’ın mirasçıları adına tescil edildi. Mustafa Yıldırım’ın adı, sabır ve azimle yürütülen bu uzun hukuk mücadelesiyle hukuk tarihine geçti.

2022

 HFSA 10. Sempozyumu 7-9 Eylül 2022 Tarihlerinde Düzenlendi  

2024

• Anayasa Mahkemesi (AYM), CHP’nin 7’inci Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun,  9 Ekim 2012 tarihindeki grup toplantısında, Ahmet Davutoğlu’na yönelik “çapsız”, “ileri derecede geri zekalı” sözlerini “ifade özgürlüğü” kapsamında değerlendirdi.

• Engin Polat ve 3 sanığın tahliye kararına yapılan itirazın reddedilmesi üzerine savcılık tarafından bir üst mahkemeye başvuruldu. Anadolu 11. Ağır Ceza Mahkemesi de itirazı reddetti.

• Narin Güran cinayeti soruşturmasıyla ilgili Diyarbakır 5’inci Sulh Ceza Hakimliği’nin verdiği yayın yasağının kaldırılması kararı RTÜK’ün resmi internet sitesinde yayımlandı.

2024

Avrupa Birliği (AB) Komisyonunun Komşuluk ve Genişlemeden Sorumlu Üyesi Oliver Varhelyi, Türkiye ile ilişkileri canlandırmak için aktif iletişimde olunduğunu, daha fazla yüksek düzeyli diyalog ve Gümrük Birliği’nin güncellenmesi gibi konularda yakın gelecekte adım atılmasını beklediğini söyledi.

• CHP İstanbul İl Başkanlığının görevden alınmasını protesto edenlere ilişkin soruşturmalarda 3 sosyal medya kullanıcısı tutuklandı.

• Sosyal medya paylaşımları gerekçe gösterilerek gözaltına alınan akademisyen Emrah Gülsunar, serbest bırakıldı.

• İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından Manifest Grubu’nun Küçükçiftlik Park’taki konserindeki dans ve gösteriler nedeniyle “Hayasızca Hareketler” ve “Teşhircilik” suçlarından başlattığı soruşturma kapsamında Manifest grubu üyeleri ifade verdi. Üyeler, Sulh ceza hâkimliği tarafından yurt dışına çıkış yasağı ve imza zorunluluğuyla serbest bırakıldı.

• İstanbul Barosu Başkanı İbrahim Kaboğlu ve yönetim kurulu üyelerinin 12’şer yıla kadar hapis cezası istemiyle yargılandıkları davanın duruşmasına Silivri’de devam edildi. Davayı; Türkiye Barolar Birliği Başkanı Erinç Sağkan, barolarının başkanları, uluslararası hukuk örgütlerinin temsilcileri ve çok sayıda avukat takip etti. Duruşma yarın da devam edecek. Baro yönetiminin görevden alınması talebiyle açılan dava ise 21 Mart’ta İstanbul 2. Asliye Hukuk Mahkemesi’nde görülmüş ve mahkeme, Kaboğlu ile yönetim kurulu üyelerinin görevlerine son verilmesine ve seçim yapılmasına hükmetmiş, karar istinafa taşınmıştı.

• İzmir’de 2 polisin şehit olduğu silahlı saldırıda gözaltı alınanların sayısı 27’ye yükseldi.

• 19 Mart operasyonlarının ardından Saraçhane’de başlayan protestolara katıldıkları gerekçesiyle haklarında, “Kanuna Aykırı Toplantı ve Yürüyüşlere Silahsız Katılarak İhtara Rağmen Kendiliğinden Dağılmama” suçlamasıyla dava açılan 110 kişi, bugün ilk kez hakim karşısına çıktı. “Kanuna Aykırı Toplantı ve Yürüyüşlere Silahsız Katılarak İhtara Rağmen Kendiliğinden Dağılmama” suçlamasıyla 26 ve 27 Mart tarihlerinde gözaltına alınan 110 kişi hakkında iddianame hazırlanmış, İstanbul 61. Asliye Ceza Mahkemesi tarafından iddianame kabul edilmişti.

• İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığının, yasa dışı bahis suçunun önlenmesine yönelik yapılan çalışmaları sonucu, İstanbul, Sakarya, Zonguldak, İzmir, Kocaeli, Muş, ve Çanakkale’de toplam 89 şüpheliye yönelik eş zamanlı operasyon düzenlendi.

• Kültür Bakanlığı ve Ticaret Bakanlığı görevlerinde bulunan hukukçu, siyasetçi ve yazar Agah Oktay Güner, 88 yaşında hayatını kaybetti.

• Ankara’da boşanma aşamasındaki 20 yıllık eşi Selma Kara‘yı (38) evinde 57 bıçak darbesiyle öldüren İsmail Kara (42) hakkında ağırlaştırılmış müebbet hapis istemiyle dava açıldı.

• Muğla Adliyesi Ek Hizmet Binası’nda hukuk mahkemelerinin duruşmalarının yemekhanede yapıldı. Binanın içerisine asılan yazıda, “Tek numaralı dosyaların duruşmaları en üst katta yemekhanede yapılacaktır” ifadesi yer aldı.

2025

• İsrail Yüksek Mahkemesi, hükümetin Filistinli mahkumlara yeterli yiyecek vermediğine hükmetti.

• İsrail ordusu, tam kapsamlı kara saldırısı öncesinde Gazze Şehri sakinlerine tahliye emri verdi. Hamas, bunun tam anlamıyla “zorla yerinden etme” suçu anlamına geldiğini açıkaldı. 

• İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW), İsrail’in başkent Yemen’deki operasyonlarında Husi lideri Ahmed el-Rahavi ve diğer bazı hükümet yetkililerinin öldürülmesinden üç gün sonra, Husi yetkililerinin ülkede en az 19 BM çalışanını gözaltına aldığını bildirdi. Uluslararası Af Örgütü’ne göre, Yemen’de 65 BM personeli ve diğer sivil toplum çalışanı keyfi olarak gözaltında tutuluyor. 

• BM, Pazar günü Rusya’nın Ukrayna’ya düzenlediği ve aralarında bir bebeğin de bulunduğu dört kişinin ölümüne, 44 kişinin yaralanmasına yol açan büyük çaplı füze saldırılarını kınadı.

• Nepal parlamentosu, Başbakan’ın yolsuzluk karşıtı protestolar nedeniyle istifa etmesinin ardından ateşe verildi. Ülke genelinde hükümet binaları ve siyasi liderlerin evleri saldırıya uğradı. Yaşanan kaos ortamında, Nepal’in batı bölgelerindeki iki cezaevinden 900 mahkumun kaçmayı başardığı bildirildi. Gösteriler, sosyal medya platformlarına getirilen yasak nedeniyle başladı.

• Rupert Murdoch’un medya imparatorluğunda yıllardır süren veraset savaşı sona erdi. 94 yaşındaki Murdoch’un ölümünün ardından medya şirketlerini kimin yöneteceğine dair anlaşmazlık çözüldü. Aile, anlaşmaya varıldığını açıkladı. Murdoch ve çocukları, oğul Lachlan’ın babalarının ölümünden sonra medya şirketlerinin kontrolünü elinde tutması konusunda anlaştı. Murdoch ailesinin net servetinin 20 milyar dolar civarında olduğu tahmin ediliyor. 

• Londra’da Gazze’deki soykırımı protesto eden yaklaşık 900 kişinin tutuklanmasından iki gün sonra şehrin merkezindeki Kraliyet Adalet Sarayı binasının yan duvarına, sokak sanatçısı Banksy tarafından bir duvar resmi çizildi.  Resimde, geleneksel peruk ve siyah cübbe giyen bir yargıcın, pankartında kanlar olan ve yerde yatan bir protestocuya vurduğu görülüyor.