Hukuk Ansiklopedisi Herkes İçin Adalet
9 Mayıs – Hukuk Takvimi / Hukuk Tarihinde Önemli Olaylar
1618 | Hukukçu ve Venedik Cumhuriyeti doçesi Nicolò Donato (Nicoló Doná) yaşamını yitirdi. (28 Ocak 1539, Venedik – 9 Mayıs 1618, Venedik). 4 Nisan 1618 – 9 Mayıs 1618 arasında 1 ay 5 gün süren kısa bir süre devlet başkanlığı yaptı. 93’üncü dükadır. (Doçe: Seçildikten sonra hayat boyu devlet başkanlığı yapan devlet adamları) Mezarı Murano adasında Santa Chiara Kilisesi içindedir. |
1800 | Amerikalı kölecilik karşıtı, isyancı John Brown dünyaya geldi. (9 Mayıs 1800; Torrington, Connecticut – 2 Aralık 1859; Virginia) 1834’ten itibaren kölecilikle mücadeleye girişti. 1845’te çiftçilerle tarım işletmecileri arasında çıkan çatışmalar sonucunda ayaklanma girişimlerini başlattı. 1855’te altı oğlu ve bir damadıyla birlikte kölecilik karşıtı gerilla hareketine başladı. 1859’daki eylemlerde köleci federal ordu tarafından yaralı olarak yakalandı, iki ay sonra 2 Aralık 1859’da köle ayaklanması hazırlamak ve vatana ihanet suçlarından asılarak idam edildi. |
1805 | Alman filozof, tarihçi ve şair Johann Christoph Friedrich von Schiller yaşamını yitirdi. (Doğumu: 10 Kasım 1759) Tıp ve hukuk eğitimi aldı. “İnsanın vahşi doğası ve ruhu ile ilişkisi üzerine deney” adlı doktora tezi yazdı. Yasa ve özgürlük çatışmasını öne çıkaran Der Räuber isimli eseri 1781’de yayımlandı. Fransa tarafından Fahri Vatandaşlık verildi. 45 yaşında hayata veda etti ve geride sayısız eser bıraktı. |
1860 | Amerikalı katil ve elektrikli sandalyeyle idam edilen ilk kişi William Francis Kemmler doğdu. (Ölümü: 6 Ağustos 1890) Cinayetle suçlanan William Francis Kemmler, New York’ta bulunan Auburn Hapishanesi’nde infaz edildi. |
1920 | 23 Nisan’da açılan TBMM, İslam dünyasına bir bildiri yayınladı. |
1920 | Türk hukukçu ve siyasetçi Galip Bahtiyar Göker, 9 Mayıs 1920’de Edirne’deki büyük kongreye mebus olarak katıldı. Kongrede alınan kararların beşinci maddesine göre Göker, Trakya’nın hukuk ve haklarını Avrupa’da savunmak üzere delege olarak yetkilendirildi. |
1921 | 9 Mayıs 1921’de Hükûmet darbesi tertip etmekten Ankara İstiklal Mahkemesinde mahkûm edilen Halk İştirakiyun Fırkası üyesi komünistlerden Nazım Resmor (Dâhiliye Eski Vekili ve Tokat Mebusu); Matbuat ve İstihbarat müdüriyeti eski memurlarından Ziynetullah Nuşirevan; Emek Gazetesi kadrosundan Abdülkadir; Baytar Binbaşı Salih Hacıoğlu ve ikinci derecede suçlu dört kişi; özellikle Sakarya Savaşı’nın zaferle sonuçlanmasından sonra, ülke içinde ve dışında gücünü iyice pekiştirmiş olan TBMM Hükûmeti tarafından, 19 Aralık 1921 tarihli 155 sayılı kanun uyarınca affedilmişlerdir. |
1921 | Yeşil Ordu Cemiyeti, İstiklal Mahkemesi tarafından kapatıldı. |
1921 | Çerkez Ethem, idama mahkum edildi. |
1935 | Cumhuriyet Halk Fırkası Dördüncü Büyük Kurultayı toplandı. Kurultayda, “fırka” yerine “parti” sözcüğü benimsendi. Altı Ok daha ayrıntılı bir şekilde ele alındı. “Partinin güttüğü bütün bu esaslar Kemalizm prensipleridir” denilerek; Kemalizm, ilk kez resmi olarak tanımlandı. |
1936 | Benito Mussolini, İtalya Faşist İmparatorluğu’nu ilan etti. |
1945 | Nazi gizli servisi Gestapo’nun Şefi, Reichstag ve Hava Kuvvetleri Komutanı Hermann Göring, ABD 7. Ordusu’na esir düştü. |
1945 | Nazi Almanyası’nın teslim oluşu: Sovyetler Birliği’nde “Zafer Günü” olarak ilan edilip kutlanmaya başlandı. |
1947 | Türkiye – ABD arasında yapılan 12 Temmuz 1947 Yardım Antlaşmasından önce Amerika Birleşik Devletleri Senatosunda “Yunanistan ve Türkiye’ye Yapılacak Yardım Hakkında Kanun” 22 Nisan 1947 tarihinde kabul edilmiştir. Kanun tasarısı ABD Temsilciler Meclisi’nde 9 Mayıs 1947 tarihinde onaylanmış ve “barışa doğru önemli bir ilerleme” olarak tanımlanarak 22 Mayıs 1947’de Başkan Truman tarafından imzalanarak yürürlüğe girmiştir. |
1947 | Japon hukukçu ve diplomat Yukiya Amano doğdu. (Ölümü: 18 Temmuz 2019) Tokyo Üniversitesi‘nde hukuk eğitimi gördü. 1972’de Dışişleri Bakanlığı’na katıldı. Uluslararası silahsızlanma sorunu ve nükleer silahların yayılmasını önleme çabalarında uzmanlaştı. Japonya’nın Vientiane, Washington ve Brüksel’deki Büyükelçiliklerinde görev yaptı. Cenevre’deki Silahsızlanma Konferansı’na Japonya Delegasyonu ve Japonya’nın Marsilya Başkonsolosu oldu. 2002’de Silahların Kontrolü ve Bilimsel İşler Genel Müdürü olarak atandı ve 2004’te Silahsızlanma, Yayılmayı Önleme ve Bilim Dairesi Genel Müdürü oldu. 2005 yılında Japonya’nın IAEA’daki büyükelçisi olarak görev yaptı. Eylül 2005’ten Eylül 2006’ya kadar Amano, IAEA Yönetim Kurulu Başkanı olarak görev yaptı. Bu süre zarfında IAEA ve Genel Direktörü Mohamed ElBaradei Nobel Barış Ödülü’nü aldı. 2009 ve 2019 yılları arası Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı 5. Genel Müdürü olarak görev yaptı. |
1950 | Schuman Bildirgesi, Fransa Dışişleri Bakanı Robert Schuman’ın 9 Mayıs 1950 tarihinde yayınladığı ve Avrupa Birliğinin ilk adımını oluşturan bildirgedir. Bildirgenin yayınlandığı 9 Mayıs, 1985 Milan Zirvesi’nde 9 Mayıs’ın Avrupa Günü olarak kutlanması kararı alındı. |
1950 | Uluslararası Demiryolu Taşımalarına İlişkin Sözleşme (COTIF)” 9 Mayıs 1950’de imzalandı. |
1950 | 1938’de, harp okulu öğrencilerini isyana teşvik etmek suçundan 28 yıl 4 ay ağır hapis cezasına çarptırılmasının ve mahpusluğunun üzerinden 12 yıl geçtikten sonra Nâzım Hikmet “Millete verdiğim açık istidaya canımı pul yerine kullanıyorum” diyerek 8 Nisan 1950’de açlık grevine başlamıştı. Yakınları, arkadaşları, ailesi şairi kararından vazgeçiremedi. Annesi Celile Hanım, 1950 yılının 9 Mayıs günü üzerinde şu cümlelerin yazdığı pankartla Galata Köprüsü’nde imza toplamaya ve açlık grevine başladı: “Haksız yere mahkûm edilen oğlum Nâzım açlık grevindedir. Ben de ölmek istiyorum gece gündüz oruçluyum. Bizi kurtarmak isteyenler bu deftere adreslerini yazarak imzalasınlar.” Yalnızca su ve sigara içen Nazım Hikmet Cerrahpaşa Hastanesi’ne kaldırıldı. Celile hanım gözaltına alındı, savcılık sorgusunun ardından gece serbest bırakıldı. |
1955 | Batı Almanya, NATO’ya katıldı. |
1958 | Yeni Gün gazetesi ve Akis dergisi birer ay kapatıldı. Yazı İşleri Müdürleri Mehmet Altan Öymen 10 ay, Tarık Holulu ise 16 ay hapis cezasına çarptırıldı. |
1958 | Üniversite öğrencilerinin düzenlemek istedikleri “flört” konulu panel İstanbul valiliği tarafından yasaklandı. |
1959 | Macar avukat ve politikacı János Áder doğdu. Budapeşte Eotvos Lorand Üniversitesi Hukuk ve Siyasal Bilimler Fakültesi’nde hukuk eğitimi gördü. 1986’dan 1990’a kadar Bilimler Sosyolojik Araştırma Enstitüsü’nün Macar Akademisi araştırma görevlisi oldu. 1990 ve 1994 seçimlerinde Fidesz Partisi’nin başkanı oldu. 1990 ile 2009 yılları arası Macar Parlamentosu’nda milletvekilliği yaptı. 1998-2002 yılları arası Macaristan Ulusal Meclis Başkanı oldu. 2009 Avrupa Parlamentosu seçimlerinde Avrupa Parlamentosunun üyesi oldu.2012 tarihinde cumhurbaşkanı seçildi. Yeni Macar anayasasının 1 Ocak 2012 tarihinde yürürlüğe girmesinden son seçilen ilk cumhurbaşkanı oldu. |
1960 | Hür Adam gazetesi 10 hafta süreyle kapatıldı. |
1960 | Türkiye – ABD Güvenlik ve İşbirliği Anlaşması, “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Amerika Birleşik Devletleri Hükümeti arasında İş Birliği Anlaşması” adıyla tanzim edildi ve antlaşmanın tasdikine dair Kanun, Türkiye Büyük Millet Meclisinde 9 Mayıs 1960’ta kabul edildi ve Resmî Gazetenin 16 Mayıs 1960 tarihli sayısında yayınlanarak yürürlüğe girdi. |
1960 | ABD Gıda ve İlaç İdaresi (FDA), ilk doğum kontrol hapının piyasaya sürülmesini onayladı. |
1962 | 16 yabancı şirkete Türkiye’de petrol arama izni verildi. |
1969 | ILO 99 No’lu Asgari Ücret Tespit Mekanizması (Tarım) Sözleşmesi, 6 Haziran 1951 tarihinde Uluslararası Çalışma Örgütü-ILO tarafından kabul edildi. 30 Nisan 1969 tarihli ve 1168 yasa ile onaylanarak Resmi Gazetenin 9 Mayıs 1969 tarihli sayısı ile yayınlanarak yürürlüğe girdi. |
1971 | Bazı inzibat erlerinin şehirlerarası yol kontrollerinde uzun saçlı gençlerin saçlarını kestikleri haberleri Sıkıyönetim Komutanlığı’nca yalanlandı. |
1971 | Darüşşafaka Lisesi’ne kız öğrenci alınması kararlaştırıldı. |
1971 | Türkiye Öğretmenler Sendikası (TÖS) Genel Başkanı Fakir Baykurt gözaltına alındı. |
1975 | Ankara ve Mersin Öğretmen Okulları’nda çıkan öğrenci çatışmalarında, 13 öğrenci yaralandı. Gazi Eğitim Enstitüsü 10 gün süreyle kapatıldı. |
1976 | Almanya’da Kızıl Ordu Fraksiyonu’nun (RAF) kurucularından Ulrike Meinhof, Stutgart’daki Stemmheim cezaevindeki tecrit hücresinde asılmış olarak bulundu. 1972’de yakalanıp ön duruşmada 8 yıl hapse mahkûm edilen Meinhof, ömür boyu hapis cezası istemiyle yargılanıyordu. |
1976 | Türk Hukuk Kurumu Başkanı Prof. Dr. Muammer Aksoy ile Anayasa Mahkemesi eski Başkanı Muhittin Taylan haftalık “Yankı” dergisinde yayınlanan söyleşilerinde ülkücü terörün kaynağı olarak gösterdikleri MHP’nin kapatılması gerektiğini ileri sürdüler. |
1976 | CHP Gençlik Kolları Genel Başkanı Zeki Alçın Başbakan Demirel’in, hakkında tutuklama kararı bulunan Ülkü Ocakları Derneği Başkanı ve Yönetim Kurulu üyeleriyle 7 Mayıs’ta makamında yaptığı gizli toplantıyı eleştirdi. |
1977 | Bankaların özel yardım sandıklarının SSK’ya bağlanmasını öngören kanun Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edildi. |
1978 | Hukukçu ve İtalya Başbakanı Aldo Romeo Luigi Moro yaşamını yitirdi. Kızıl Tugaylar örgütünün 16 Mart’ta kaçırdığı eski başbakan Moro’nun cesedi Roma’da bir arabanın bagajında bulundu. Eski Başbakan, Bari Aldo Moro Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden parlak bir öğrenci olarak 13 Kasım 1938’de mezun oldu. Fakültede iken öğrenci birliği başkanlığı yaptı. Mezun olduktan sonra hukuk felsefesi ve ceza hukuku alanında doktorasını tamamlayarak profesör oldu. Üniversitenin çeşitli fakültelerinde öğretim görevlisi olarak dersler görev yaptı. Siyasete olan ilgisini 1943 ve 1945 yılları arasında şekillendirdi ve Hıristiyan Demokrat Parti’nin kurucuları arasında yer aldı ve Kurucu Meclis’te temsilcisi oldu, 1959- 1964 yılları arasında sekreter seçildi. 1963’te Sapienza University of Rome’da hukuk profesörlüğü yaptı. Mariano Rumor ve Emilio Colombo hükümetlerinde Adalet Bakanı (1955-1957), Milli Eğitim Bakanı (1957-1959) ve Dışişleri Bakanı (1969-1972 ve 1973-1974) olarak görev yaptı. Beş kez Başbakanlık yaptı. 1 Temmuz 1975 – 31 Aralık 1975 aralığında Avrupa Konseyi Başkanı olarak görev yaptı. Son olarak 1976’da Başbakan seçildi.16 Mart 1978’de, tutuklu arkadaşlarının serbest bırakılması amacıyla Kızıl Tugaylar örgütü tarafından kaçırıldı, 55 günlük rehin hayatından sonra vahşice öldürüldü. İtalya’nın savaş sonrası en uzun süre görev yapan başbakanlarından biri oldu. |
1979 | 1 Mayıs’ta yasağa rağmen sokağa çıkan TİP Genel Başkanı Behice Boran ve 330 Partili hakkında savcılık 6 aydan 1 yıla kadar hapis cezası istedi. |
1980 | 1 Mayıs yasağına karşı 30 Nisan’da iş bırakma çağrısı yapıp gözaltına alınan 39 DİSK yöneticisi ve yüze yakın işçi serbest bırakıldı. |
1983 | Cumhuriyet Gazetesi başyazarı Nadir Nadi ile Yazı İşleri Müdürü Okay Gönensin’e, Nadir Nadi’nin gazetede 1961’de yazıp 23 Ocak 1983’de tekrar yayınlanan “Tuhaf Bir Tasarı” başlıklı makalesinden dolayı 2 ay 20’şer gün hapis cezası verildi. Ceza paraya çevrildi. |
1984 | İstanbul Selimiye’de gözaltında olan Türküola plak firmasının sahibi Feridun Biliş ile derlemeci-türkücü Muhlis Akarsu tutuklandı. Tutuklu Selda Bağcan, Muhlis Akarsu ve Feridun Biliş hakkında Sıkıyönetim 2 No’lu Askeri Mahkemesi’nce 5-15 yıl arası hapis istemiyle dava açıldı. |
1988 | İstanbul Üniversitesi önünde 1 saat süreyle açlık grevi yapan 85 öğrenci polisçe dağıtıldı, 30’u gözaltına alındı. |
1988 | Basın Müzesi İstanbul Çemberlitaş’ta açıldı. |
1989 | Bir Ceza Avukatının Anıları, Türkiye Barolar Birliğinin ilk başkanı da olan Prof. Dr. Faruk Erem tarafından kaleme alındı. Eser, 9 Mayıs 1989 tarihinde sinemaya uyarlandı. |
1991 | Zonguldak madencilere destek olmak için 1 gün derse girmeyen 18 özel dershane öğretmenine “meslekten men” cezası verildi |
1992 | Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi, iklim değişikliği ile mücadelenin aciliyetini göz önünde bulundurarak 9 Mayıs 1992 tarihinde New York’ta kabul edildi. |
1998 | Cumartesi Annelerinin Galatasaray’daki 156.buluşması engellendi. 12 kişi tartaklanarak gözaltına alındı. |
2000 | İstanbul DGM’de, Susurluk sanıkları ve Alaattin Çakıcı aynı gün yargılandı. |
2000 | Aralarında Uğur Mumcu suikastı faillerinin de bulunduğu 9 kişinin sorgusuna devam edildi. Ankara DGM Savcısı Hamza Keleş, faili meçhullerle ilgili önemli bilgilere ulaşıldığını belirtti. |
2000 | Schuman Bildirgesi’nin 50. yıl dönümü, Avrupa Birliği kurumlarınca kutlandı. |
2001 | Türkiye’nin en büyük ve stratejik kamu varlıklarından olan Türk Telekom’un özelleştirilmesinde IMF ve Dünya Bankası’na verilen taahhütler doğrultusunda, lisans yetkisinin Ulaştırma Başkanlığı’ndan “Telekomünikasyon Kurumu”na devri konusunda -Devlet Bakanı Kemal Derviş’in yoğun temasları sonucunda-koalisyon partileri uzlaştı. |
2001 | Adana Yüreğir’de 5 Ekim 1999’da bir eve düzenlenen baskında 1’i DHKP-C’li 2 kişinin öldürülmesinden dolayı “yargısız infaz”iddiasıyla yargılanan 6 polis, çeşitli indirimlerle 6 ay 20’şer gün hapis ve 3’er ay memuriyetten men cezasına çarptırıldı, cezalar ertelendi. |
2002 | Çocuk Satışı, Çocuk Fahişeliği ve Çocuk Pornografisi ile İlgili İhtiyari Protokol (Optional Protocol to the Convention on the Rights of the Child on the sale of children), Türkiye açısından 19 Eylül 2002 tarihinde yürürlüğe girdi. 20 Kasım 1989 tarihli Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşmesine Ek olarak Genel Kurulun 25 Mayıs 2000 tarihli ve 54/263 sayılı Kararıyla kabul edilip imza, onay ve katılıma açılan Sözleşme Türkiye tarafından 8 Haziran 2000 tarihinde imzalandı ve 9 Mayıs 2002 tarihinde onaylanarak 4755 Sayılı Kanun 14 Mayıs 2002 gün ve 24755 Sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştı. |
2012 | Pınar Aydınlar ile Grup Munzur üyeleri hakkında Munzur Festivali’nde “terör örgütünün propagandasını yapmak”tan dava açıldı. |
2012 | “Ayşenur Zarakolu Düşünce Özgürlüğü Ödülü” Prof.Dr.Büşra Ersanlı, Nuray Mert ve Ahmet Şık’a verildi. |
2015 | Mısır’ın devrik lideri Hüsnü Mübarek ve oğulları, yeniden yargılandıkları “başkanlık sarayları” davasında üçer yıl ağırlaştırılmış hapis cezasına çarptırıldı. |
2015 | 12 Eylül Darbesinin baş aktörü ve eski Cumhurbaşkanı Ahmet Kenan Evren ağrı ceza mahkemesinde yargılanmakta iken, tedavi gördüğü GATA’da çoklu organ yetmezliği nedeniyle 98 yaşında öldü. (17 Temmuz 1917, Kula, Manisa – 9 Mayıs 2015, Ankara) |
2017 | İstanbul Ortaköy’de, yeni yıl kutlamaları yapılan Reina gece kulübünde, 39 kişinin hayatını kaybettiği silahlı katliama ilişkin iddianamede, saldırıyı gerçekleştiren Masharipov’un 40 kez ağırlaştırılmış müebbet hapis ve 2 bin 397 yıla kadar hapisle cezalandırılması istendi. |
2019 | Filipinli avukat ve iş adamı Abul Khayr Dangcal Alonto yaşamını yitirdi. (Doğumu: 30 Ekim 1945) Kahire Üniversitesi’nde Siyaset Bilimi okudu ve daha sonra San Beda Hukuk Fakültesi’nde eğitim gördü. 1972’de Marawi Şehri belediye başkan yardımcılığına seçildi ve o yıl ülkenin en genç şehir yöneticisi oldu. 1974’te Marawi belediye başkanı vekili oldu. 1979’da, 1976 Trablus Anlaşması’nın imzalanmasından iki yıldan fazla bir süre sonra Müslüman Mindanao’da Özerk Bölge’nin kurumsallaşmasına katıldı. Meclis Üyesi seçildi ve Bölgesel Özerk Hükümet Geçici Başkanı oldu. Daha sonra Bölgesel Yasama Meclisi Başkanı seçildi. 1994 yılında Nijerya ve 21 Afrika Devletine Olağanüstü ve Tam Yetkili Büyükelçi ve Misyon Şefi olarak atandı. 2014’te, MNLF Merkez Komitesinin ilk üyeleri, Alonto’yu MNLF Başkanı olarak atadı. 2016’da Başkan Rodrigo Duterte tarafından Mindanao Kalkınma Otoritesi başkanı olarak atandı ve 2019’daki ölümüne kadar ilk Müslüman başkanı olarak görev yaptı. |
2022 | Van’ın Edremit ilçesinde, 80 yaşındaki Makbule Özer “örgüte yardım etmek” iddiasıyla tutuklandı. |
2025 | Ekrem İmamoğlu’nun Türkçe hesabının ardından İngilizce X hesabı da erişime engellendi. X hesabına internet erişim engeli getirilmesinin ardından paylaşımları ydırarak sokakta dağıtması ile gündem olan Avukat Burak Saldıroğlu gözaltına alındı. |
2025 | ABD’de Filistin’e destek verdiği gerekçesiyle gözaltında tutulan doktora öğrencisi Rümeysa Öztürk’ün mahkeme kararıyla serbest bırakılmasına karar verildi. |
