Hukuk Ansiklopedisi Herkes İçin Adalet
Gazetecilere Karşı İşlenen Suçlarda Cezasızlığa Son Verme Günü’nün İlanı
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu 18 Aralık 2013 tarihindeki toplantıda aldığı 68/163 sayılı karar ile gazetecilere karşı işlenen suçların cezasız kalmasına karşı tüm uluslararası toplumu ve devletleri göreve davet etmiştir.
UNESCO’nun Takibi
UNESCO Öldürülen Gazeteciler Gözlemevi, 2006 ile 2023 yılları arasında dünya çapında 1.600’den fazla gazetecinin öldürüldüğünü ve bu cinayetlerin 10 vakasından 9’unun yargısal olarak çözülemediğini vurgulamaktadır. Cezasızlık durumunun daha fazla cinayete yol açtığı genel bir tespittir. UNESCO, cezasızlığın ciddi insan hakları ihlallerini körüklediğini vurgulamaktadır Cezasızlık, yolsuzluğu ve suçu örtbas ederek tüm toplumlara zarar vermektedir. Hükûmetler, sivil toplum, medya ve hukukun üstünlüğünü korumakla ilgilenen herkes, cezasızlığa son vermek için küresel çabalara katılmaya çağrılmaktadır.
Kriz ve çatışma bölgelerinden haber yapan gazeteciler, ciddi tehditlerle karşı karşıya kalmaktadır. UNESCO, 2017’den itibaren çatışma bölgelerinde öldürülen medya çalışanlarının sayısında kademeli bir düşüş kaydederken, daha yakın zamanda eğilimin tersine döndüğünü bildirmektedir. UNESCO’nun 2023’teki izleme raporları, gazeteci cinayetlerinin %50’sinden fazlasının kriz ve çatışma bölgelerinde gerçekleştiğini ve 2024’ün ilk yarısında sürekli olarak yüksek sayılara ulaşıldığını göstermektedir.
Gazetecilere Karşı İşlenen Suçlarda Cezasızlığa Son Verme Günü’nün İlanı ve Amaçları
- Gazetecilerin güvenliği ve onlara karşı işlenen suçlardaki cezasızlık sorunu küresel bir meseledir.
- Birleşmiş Milletler kararında; evrensel metinlerin yanı sıra; 5 Temmuz 2012 tarihli İnsan Hakları Konseyi’nin 20/8 sayılı kararı ile gazetecilerin güvenliği konulu 27 Eylül 2012 tarihli 21/12 sayılı kararı, İnsan Hakları Eğitimi Dünya Programı’na ilişkin 27 Eylül 2013 tarihli 24/15 sayılı kararı ve gazetecilerin güvenliği üzerine panel tartışması konulu 26 Eylül 2013 tarihli 24/116 sayılı kararı ile 23 Aralık 2006 tarihli Güvenlik Konseyi’nin 1738 sayılı kararın özel atıf yapılmaktadır.
- Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü’nün (UNESCO) ilgili taraflarla iş birliği içinde bu günü organize etmektedir.
- BM Gazetecilerin güvenliği ve cezasızlık üzerine bir eylem planı geliştirilmiştir. Bu eylem planı, gazetecilerin hem çatışma bölgelerinde hem de barışçıl ortamlarda güvenliğinin sağlanması ve kendilerine karşı işlenen suçların cezalandırılması için üye ülkelere iş birliği çağrısı yapılmıştır. BM Gazetecilerin Güvenliğine İlişkin Eylem Planı, gazetecilere yönelik saldırıları ve suçların cezasızlığını çok paydaşlı ve bütünsel bir yaklaşımla ele almak için BM içinde ilk ortak çabadır. BM organlarını, ulusal yetkilileri, medyayı ve sivil toplum örgütlerini bir araya getirmektedir.
- Kadın Gazetecilerin Korunması: Kadın gazetecilerin karşılaştıkları kendine özgü risklere duyarlı olunması gerekmektedir.
- Üye devletler, gazetecilere yönelik saldırıları önlemek ve suçluları adalete teslim etmek zorundadır. Mağdurlar için uygun çözümler sağlamak için gerekli önlemleri almalıdır. Tüm vatandaşlar için ifade özgürlüğünü ve bilgiye erişimi garanti altına almak temel bir ön koşuldur.
- Dünya çapında barış, demokrasi ve kalkınmayı güçlendirmek: Gazeteciler ve medya çalışanları; özgür ve güvenli bir ortama sahip olmalıdır. Üye devletler çatışma bölgelerinde ve çatışma dışı durumlarda bunu temin etmelidir.
- İfade özgürlüğü ve özgür medya; Bilgi toplumu ve demokrasilerin inşasında vazgeçilmez bir unsudur.
Gazetecileri Koruma Komitesi’nin Rolü
Gazetecileri Koruma Komitesi (Comittee to Protect Journalists, CPJ) gazetecilere karşı işlenen suçların, kaybolan ve hapse atılan gazetecilerin verilerini derlemektedir. Komite, her yıl 2 Kasım gününden önce, Global Impunity Index isimli bir endeks hazırlamaktadır. Bu endekste hangi ülkede kaç gazetecinin cinayet sonucu öldüğü ve çözülemeyen olaylar yer almaktadır. CPJ’nin Cezasızlık Endeksi ise dünya çapındaki faili meçhul gazeteci cinayetlerini analiz etmektedir.
