5 Ocak – Hukuk Takvimi

Ocak 5, 2024 Hukuk Takvimi, Hukukbook

5 Ocak – Hukuk Takvimi

1548	İspanyol Cizvit rahibi, filozof ve teolog Francisco Suárez doğdu. (Ölümü: 25 Eylül 1617) 13 yaşındayken hukuk eğitimi almak üzere Salamanca Üniversitesi’ne girdi. 1565 ve 1570 yıllarında Salamanca Üniversitesi’nde felsefe ve ilahiyat eğitimi aldı. 1571 yılında Segovia Üniversitesi’nde profesör ünvanı aldı. Segovia, Valladolid Üniversitesi, Roma Üniversitesi ve Salamanca Üniversitesi’nde profesörlük yaptı. Doğal hukuk ile devletin hukuku arasındaki gözle görülür farkları ortaya koydu. Devletin hukukunun ihtiyaçlar doğrultusunda değiştirilebilir olduğunu savundu. “Devletin hukuku, insanlar belli topraklara bölünse de belli bir bütünlük var olduğundan dolayı vardır. İnsanlar doğaları gereği iletişim kurmadan veya yardımlaşmadan yaşayamazlar. Bu sebepledir ki insan ilişkilerini düzenleyen bir devlet ve devleti düzenleyen bir hukuk sistemine mecburiyet vardır” dedi.
1735	Venedikli devlet adamı ve diplomat Carlo Ruzzini öldü. (d. 11 Kasim 1653 – 5 Ocak 1735) Çok sayıda diplomatik misyona liderlik yaptı ve Osmanlı Devleti ile yapılan Karlofça Antlaşmasında da Venedik’i temsil etti. Çok sayıda ülkede elçilik yaptı ve uluslararası tecrübesi sayesinde Venedik’te aranan bir kişi olarak önemli roller oynadı. 4 Haziran 1732 – 5 Ocak 1735 döneminde Venedik Cumhuriyeti’ne “Doçe” unvanı ile devlet başkanlığı yaptı.
1767	Fransız felsefeci ve ekonomist Jean-Baptiste Say dünyaya geldi. (5 Ocak 1767 – ö. 15 Kasım 1832) Say Kanunu ya da Mahreçler Kanunu olarak bilinen teorisi ile tarihe geçti.
1809	Osmanlı-İngiliz Savaşı’nı sona erdiren Kale-i Sultaniye Antlaşması(Çanakkale Antlaşması) imzalandı. Antlaşmaya Osmanlı tarafını temsilen nişancı Mehmet Emin Vahat Efendi, Birleşik Krallık tarafını temsilen Robert Adair imza koydu. On iki maddeden oluşan bu antlaşmaya göre Birleşik Krallık’ın işgal etmiş olduğu Osmanlı toprakları Osmanlı İmparatorluğu’na geri verildi.
1846	Modern insanın, değişmez değerleri tanımadan kendini bulamayacağını savunan Alman felsefeci Rudolf Christoph Eucken dünyaya geldi. (5 Ocak 1846 – 14 Eylül 1926)
1851	Hukukçu ve bürokrat Böcüzade Süleyman Sami doğdu. (Ölümü: 30 Mayıs 1932) İstanbul Hukuk Mektebi’ni bitirdi. hakimlik icazeti aldı. 18 yaşında kâtip oldu. Isparta’ya gitti ve orada belediye başkanlığı görevinde bulundu. II. Meşrutiyet’in ilanı ile Isparta mebusu seçilerek Meclis-i Mebûsan’a girdi. 1899’da İzmir Hizmet gazetesinde yayımlatmış olduğu Isparta Tarihi’ni yeniden elden geçirerek 1000 sayfaya yakın bir kaynak kitap haline getirdi.
1867	Yunanistan Başbakanı Dimitrios Gunaris doğdu. (Ölümü: 15 Kasım 1922) Küçük Asya Faciası’ndan sonra Yunanistan’da düzenlenen Altılar davası olarak bilinen duruşma sonrası, idama mahkûm edildi. Duruşmalardan hemen sonra Atina’da bir aşağılama şekli olarak sandalyeye ters oturtulmuş şekilde sırtından kurşuna dizilerek idam edildi. Dimitrios Gunaris
1876	İkinci Dünya Savaşı sonrası modern ve demokratik Almanya’nın mimarı olarak sayılan hukukçu ve Alman Şansölyesi, Konrad Hermann Josef Adenauer doğdu. (Ölümü: 19 Nisan 1967) Freiburg, Münih ve Bonn’da Hukuk ve Ekonomi Politikası tahsili gördü. Daha sonra Köln’de stajyer hakim olarak çalıştı. Köln Eyalet mahkemesinde yardımcı hakim olarak görev aldı. 1906’da Köln Belediye Meclisi üyesi oldu. 1917’de Köln Belediye Başkanlığına seçildi. 1918’de ömür boyu Prusya Senatosu’nun üyesi oldu. İşçi ve Asker Kurulu tarafından disiplin görevlisi olarak atandı. 1946’da yeni kurulan CDU’nun ilk başkanı seçildi ve 1966 yılına kadar da bu görevde kaldı. 1949’da Alman Federal Meclisi üyesi oldu ve 1966 yılına kadar bu görevini sürdürdü. 15 Eylül 1949 – 16 Ekim 1963 tarihlerinde Almanya Şansölyesi olarak görev yaptı. Batılı devletlerle diplomatik ilişkileri yeniden kurma ve uluslararası organizasyonlara üye olma hakkı tanıyan Petersberg anlaşmasını imzaladı. 1963’te De Gaulle ile Paris’te Alman-Fransız İşbirliği Antlaşmasını imzaladı. 1963 sonbaharında Federal Şansölyelikten istifa etti. Köln Üniversitesi’nin kurulmasına olan katkılarından dolayı, Politika, Tıp, Hukuk ve Felsefe alanlarında Köln Üniversitesi fahri doktorluğuna layık görüldü. Son yurtdışı ziyaretini 1967 yılında İspanya’ya yaptı. 19 Nisan 1967 tarihinde Bonn yakınlarındaki Rhöndorf’ta 91 yaşında iken yaşamını yitirdi.
1895	Dreyfus Davasında, casusluk suçlamasıyla yargılanan Yüzbaşı Alfred Dreyfus ömür boyu hapse mahkûm oldu ve rütbeleri söküldü. Dreyfus’un haksız yere casusluk suçuyla yargılandığı dava, 22 Aralık 1894’te Fransa’da başladı. Dava, Alman Askeri Ataşesi’nin çöp sepetinde bulunan ve Dreyfus’ün el yazısıyla yazıldığı iddia edilen belgeye dayanarak açıldı. Dosyada başka delil bulunmamasına ve Dreyfus’un kağıttaki el yazısının kendisinin eli ürünü olmadığını ifade etmesine rağmen, bu belgenin Dreyfus’a ait olup olmadığı araştırılmak yerine Fransız İstihbaratının hazırlamış rapora göre mahkumiyet verildi. Emil Zola’ nın ünlü “suçluyorum”u kamuoyunu harekete geçirdi ve Dreyfus’un yeniden yargılanarak aklanmasını sağladı. Dreyfus Davası – Sami Selçuk
1928	Türkiye – Meksika Dostluk Antlaşmasının, onaylanmasına ilişkin kanun mecliste 5 Ocak 1928’de kabul edildi. Antlaşma 25 Mayıs 1927 tarihinde, Roma’da imzalandı, 12 Temmuz 1928’de yürürlüğe girdi.
1928	Hukukçu ve Pakistan Eski Devlet Başkanı Zülfikar Ali Butto, Sind eyaletinde doğdu. (5 Ocak 1928 – 4 Nisan 1979) Kaliforniya Üniversitesi ve Oxford Üniversitesi’nde eğitim gördü. Lincoln’s Inn’de avukatlık eğitimi aldı. Başkan İskender Mirza’nın kabine üyelerinden biri olarak siyasete girdi. 1973’ten 1977’ye kadar Pakistan’ın dokuzuncu Başbakanı, 1971’den 1973’e kadar Pakistan’ın dördüncü Cumhurbaşkanı olarak görev yaptı. Aynı zamanda Pakistan Halk Partisi’nin (PPP) kurucusudur. 1979’da idam edilinceye kadar partinin başkanlığını yürüttü. 1979 yılında idam edildi.
1928	Hukukçu ve siyasetçi Walter Frederick Mondale doğdu. (Ölümü: 19 Nisan 2021) Minnesota Üniversitesi‘nde hukuk bölümünü bitirdi. Bir süre Minnesota Yüksek Mahkemesi’nde kâtip olarak çalıştıktan sonra, 1960’ta Minnesota valisi tarafından eyalet başsavcılığına atandı ve 1964’e kadar görev yaptı. 1966 ve 1972’de olmak üzere iki kez Minnesota senatörü seçildi. 1976’da başkanlık seçimini kazanan Jimmy Carter’ın başkan yardımcısı oldu. 1984’te Cumhuriyetçi Parti Amerika Birleşik Devletleri Başkan Adayı oldu. Bill Clinton’ın başkanlığı döneminde Japonya’ya büyükelçi olarak atandı ve 1993–1996 arasında görev yaptı. George H. W. Bush’un ölümünden sonra hayatta olan en yaşlı ABD Başkan Yardımcısı unvanını kazandı.
1929	Anadolu-Bağdat ve Mersin-Tarsus Demiryolları ile Haydarpaşa Garı devletleştirildi.
1933	Amerika Birleşik Devletleri’nin 30. başkanı olarak görev yapan hukukçu Calvin Coolidge yaşamını yitirdi. (4 Temmuz 1872 – 5 Ocak 1933)
1960	Kim dergisi sorumlu yazı işleri müdürü Şahap Balcıoğlu hakkında kesinleşen 16 aylık cezayı çekmek üzere günü cezaevine girdi.
1961	6-7 Eylül Katliamı davası sonuçlandı. Sanıklardan Adnan Menderes, Fatin Rüştü Zorlu ve eski İzmir valisi Kemal Hadımlı mahkûm oldu. Aynı gün Fuad Köprülü ve Fahrettin Kerim Gökay Yassıada’dan tahliye edildi.
1963	İlk Dilekçe Kanunu, “Türk vatandaşlarının Türkiye Büyük Millet Meclisine dilekçeyle başvurmaları ve dilekçelerin incelenmesi ile karara bağlanmasının düzenlenmesine dair Kanun” adıyla 26 Aralık 1962 tarihinde kabul edildi ve Resmî Gazetenin 5 Ocak 1963 tarihli sayısında yayınlandı. Kanun, Dilekçe Hakkını düzenleyen ilk yasal düzenlemedir.
1963	Bağımsız Milletvekili Celal Kargılı’nın öncülüğünde Deniz- Yusuf-Hüseyin’in de yargılandığı “politik suçlarda idam cezasının kaldırılması” kampanyasında-aralarında Cumhuriyet Savcı Yardımcısı Doğan Öz’ün de bulunduğu 1.790 kişinin imzaladığı metin Cumhurbaşkanlığı, Meclis ve Senato’ya sunuldu.
1963	Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT) Yönetim Kurulu üyesi Emin Galip Sandalcı beraat etti. Emin Galip Sandalcı 4,5 aydır tutukluydu.
1973	İrlanda Anayasası‘nda yapılan değişikliklerle, oy verme yaşını 21’den 18’e düşürüldü,
1976	Demokratik Kamboçya Anayasası, Milli Kongre tarafından 14 Aralık 1975 tarihinde kabul edilmiş ve 5 Ocak 1976 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
1978	Kurucuları arasında oyuncular Fahrettin Cüreklibatur (Cüneyt Arkın) ve Semra Özdamar’ın da bulunduğu DİSK’e bağlı “Sinema Emekçileri Sendikası” SİNE-SEN) kuruldu.
1979	DİSK’in çağrısıyla Türkiye çapında 5 dakika iş bırakma eylemi (Faşizmi Lanetleme Eylemi) yapıldı.
1980	Adalet Bakanlığı, siyasal suçlara ilişkin ceza artırımını öngören Türk Ceza Kanunu (TCK) değişiklik tasarısını yılında Başbakanlığa sundu.
1981	UNESCO Atatürk Yılı, Kenan Evren’in TBMM’de yaptığı konuşmayla kutlamalara açıldı. UNESCO’nun 27 Kasım 1978’de Paris’te düzenlediği 20. Genel Kurul toplantısında UNESCO’nun 27 Kasım 1978’de Paris’te düzenlediği 20. Genel Kurul toplantısında 1981 yılının, doğumunun yüzüncü yılı olması nedeniyle, Atatürk Yılı olarak kutlanmasına karar verilmişti. “Atatürk uluslararası anlayış, işbirliği ve barış yolunda çaba göstermiş üstün kişi, UNESCO’nun yetki alanlarında yenilikler gerçekleştirmiş bir inkılapçı, sömürgecilik ve yayılmacılığa karşı savaşan ilk önderlerden biri, insan haklarına saygılı, insanları ortak anlayışa ve devletleri dünya barışına teşvik eden, bütün yaşamı boyunca insanlar arasında renk, din, ırk ayırımı gözetmeyen, eşi olmayan devlet adamı ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusudur.”
1982	Kıbrıslı Türk hukukçu, siyasetçi ve diplomat Ahmet Zaim yaşamını yitirdi. (Doğumu: 1927) İngiltere’de hukuk eğitimi gördü. 1947-1955 yılları arasında Mağusa’da avukatlık yaptı. 1959-1960 yıllarında geçici Kıbrıs hükûmetinde savunma bakanlığı müsteşarı olarak görev yaptı. 25 Kasım 1960’ta Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Bonn büyükelçiliğine atanan ilk büyükelçisi oldu. 28 Ağustos 1964’te bu görevinden azledildi. 28 Ekim 1964’te Türkiye büyükelçisi olarak atandı ve bu görevi 12 yıl boyunca sürdürdü.
1982	Seri katil William Bonin, 5 Ocak 1982’de, 10 genç erkeğe tecavüz etmek ve öldürmek suçundan idam cezasına mahkûm edildi. Hiçbir pişmanlık belirtisi göstermedi. 21 kişiyi öldürdüğü tahmin edilmekte olan Bonin, 23 Şubat 1996’da Kaliforniya’da zehirli iğne ile infaz edildi.
1983	Türkiye Yazarlar Sendikası’nın 17 yöneticisi ve bir üyesi hakkında açılan davaya, Ankara Sıkıyönetim Mahkemesi’nde başlandı. 1985’te sona eren davada Aziz Nesin, Bekir Yıldız ve Asım Bezirci gibi yazarlar yargılandı.
1983	YÖK, öğretim üyeleri ve öğrenciler için yeni bir “kılık-kıyafet genelgesi” yayınladı.
1984	İsviçre Medenî Kanununda değişiklik yapıldı. Eşlerin mal rejimini düzenleyen İsviçre Medenî Kanununun altıncı bölümü (Sechster Titel) 1 Ocak 1988 tarihinde yürürlüğe giren 5 Ocak 1984 tarihli bir Kanunla yeniden düzenlenerek mal birliği yerine “Edinilmiş Mallara Katılma” (Errungenschaftsbeteiligung) olarak kabul edildi. Medeni Kanun bakımından İsviçre’yi örnek alan Türkiye ise 2002 yılında aynı değişikliği uyguladı.
1992	“Komünist Manifesto” çevirisinden yargılanması sürerken darbe sonrası 1981’de İsviçre’ye giden, 1985’de kesinleşen 7.5 yıl hapis cezası üzerine iltica başvurusu yapıp İsviçre’ye yerleşen Nur Deriş, 141-142’den mahkumiyet davaları düşürüldükten sonra Türkiye’ye geldi.
1993	Kabardey-Balkarya Cumhuriyeti ilan edildi.
1993	ABD’de 1965’ten sonra ilk kez asılarak idam gerçekleştirildi. Seri katil Westley Allan Dodd Washington’da asıldı.
1994	Doç. Dr. Fikret Başkaya, Paradigmanın İflası adlı kitabından dolayı 20 ay hapis cezasına çarptırıldı.
1996	Üsküdar E Tipi (Ümraniye) cezaevi operasyonunda öldürülen 3 mahpus için Sultanahmet Adliyesi’ne yapılan suç duyurusuna polis müdahale etti: 100 gözaltı.
1997	Sabancı suikastı sanıklarından Mustafa Duyar, Şam’da Türk Büyükelçiliği’ne teslim oldu.
1998	Metin Göktepe’nin 8 Ocak 1996’da polislerce dövülerek öldürüldüğü Eyüp Kapalı Spor Salonu’nda olaydan 2 yıl sonra tanıklar ve sanık polislerle birlikte keşif yapıldı. Baret giyen gazeteciler ve Göktepe ailesi Eyüp Adliyesi önünde toplanıp spor salonunun önüne yürüdü.
1999	Adalet Bakanlığı, bir genelgeyle bekaret kontrolünü yasakladı.
2011	Yabancıların İkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanun’dan ”çingene” tabirinin çıkarılmasına ilişkin yasa değişikliği, TBMM’de kabul edildi.
2016	Kanadalı hukukçu, liberal siyasetçi ve gazeteci Jean-Paul L’Allier yaşamını yitirdi. (Doğumu: 12 Ağustos 1938) Ottawa Üniversitesi’nde hukuk eğitimi aldı. Ottawa ve Outaouais’da avukatlık yaptı. 1980’lerde Le Devoir gazetesi için çalıştı. Deux-Montagnes bölgesindeki Quebec Ulusal Meclisi’ne aday oldu. 1970 yılından 1975 yılına kadar Kültür Bakanı olarak 1975 den 1976 yılına kadar da Haberleşme Bakanı olarak görev yaptı. 1989’da şehrin 38. Belediye Başkanı olarak yemin etti. 1993 ve 1997 yıllarında yeniden seçildi.
2014	Seri katil Ali Kaya (Bebek Yüzlü Katil) hapishaneden ikinci kez firar etti. Gaziantep Hapishanesi’nden ziyaretçi kalabalığından faydalanarak kaçtığı anlaşıldı. Yokluğu akşam saatlerinde mahkûmların kontrolü sırasında fark edildi. Jandarma ekiplerince şiddetli bir çatışmanın ardından tekrar yakalandı.
2017	İzmir Adliyesi’ne bomba yüklü araç ile saldırı düzenlendi. Saldırıda Saldırıda polis memuru Fethi Sekin ile bir adliye çalışanı yaşamını yitirdi, saldırıyı düzenleyenlerden 2 kişi öldürüldü. Üçü polis, 7 kişi yaralandı.
2020	İspanyol asıllı Andorralı hukukçu, diplomat, bürokrat ve yazar Antoni Morell Mora yaşamını yitirdi. (Doğumu: 14 Aralık 1941) Universidad de Zaragoza ve Universitat de Barcelona’da hukuk eğitimi gördü. 1970’li yıllardan itibaren yerel yönetim görevlerinde bulundu. 1981’den 1984’e kadar Birinci Andorra Hükümeti Genel Sekreterliğini yaptı. 2005-2010 yılları arasında Andorra Büyükelçisi olarak görev aldı. Prenslik Yazarlar Derneği’nin Başkanıydı. Sosyoloji, coğrafya, tarih ve hukuk disiplinleri üzerine çok sayıda makale yazdı. Edebi faaliyetleri nedeniyle birçok ulusal ve uluslararası ödül kazandı.
2021	Brezilyalı siyasetçi, hukuk akademisyeni ve gazeteci, Bonifácio José Tamm de Andrada öldü. (Mayıs 1930 – Ocak 2021)
2023	Güney Koreli hukukçu, Kim Deok-ju öldü. (29 Eylül 1933 – 5 Ocak 2023) 29 Eylül 1933’te Güney Chungcheong, Güney Kore‘de doğdu. Seul Ulusal Üniversitesi‘nden mezun oldu. 1990 ile 1993 yılları arasında Kore Yüksek Mahkemesi Başkanı olarak görev aldı. 5 Ocak 2023’te Seul, Güney Kore‘de 89 yaşında vefat etti.